Lòng biết ơn không chỉ là một thói quen tốt, mà là một phương thức kỳ diệu giúp thay đổi tâm trạng và cuộc sống. Khi cảm thấy tức giận hay chán nản, thay vì chìm đắm trong cảm xúc tiêu cực, việc thực hành lòng biết ơn có thể tạo ra một sự thay đổi mạnh mẽ trong tâm lý, mang lại cảm giác bình an và hạnh phúc.
Đây là phần đầu tiên trong chuỗi ‘Mỹ đức y học’: Loại thuốc nào an toàn, hiệu quả, miễn phí và chỉ cần một góc nhìn tinh tế thay đổi là có thể phát huy tác dụng? Chúng tôi mời bạn khám phá mối liên hệ thường bị bỏ qua giữa đức hạnh và sức khỏe – ‘Mỹ đức y học’.
Trong sự tĩnh lặng của phòng khám, một người tên Selena cảm thấy bồn chồn, trong đầu liên tục tua lại một cảnh tượng: Sáng hôm đó, trong một cuộc họp quan trọng về dự án, thực tập sinh mới là Sarah rụt rè đưa ra một ý kiến. Điều bất ngờ là quản lý lại rất thích ý tưởng này và cho biết nó sẽ được áp dụng trong dự án tiếp theo, trong khi đề xuất ban đầu của Selena bị bác bỏ.
Trong cuộc họp đó, có điều gì đó bên trong Selena đã bất ngờ bùng nổ. Phản ứng của cô không chỉ là bất đồng ý kiến mà còn là những lời nói đầy sự tức giận. Cô nói không khoan nhượng, và nói rất nhiều khiến Sarah bật khóc. Căn phòng chìm vào im lặng.
Selena từng nhiều lần đấu tranh với cơn giận dữ, nhưng chưa bao giờ bộc phát như ngày hôm đó. Khi ngồi trong phòng khám của bác sĩ, cô cảm thấy tội lỗi và thất vọng.
Cô mong đợi, thậm chí là hy vọng, sẽ tìm được một giải pháp y tế trực tiếp — một viên thuốc có thể kìm hãm cơn giận, một phương pháp nhanh chóng để giải quyết vấn đề mà cô cảm thấy bất lực. Nhưng thứ mà bác sĩ Corson đưa cho cô lại đơn giản hơn nhiều, thậm chí có phần lỗi thời: một cuốn sổ nhật ký mới chưa viết gì.
“Đây không phải là điều cô mong đợi. Nhưng tôi muốn cô mỗi ngày đều ghi lại 3 điều mà cô thấy biết ơn. Đây là một loại thuốc khác biệt”, bác sĩ nói sau khi nhận thấy sự hoài nghi của cô.
Selena nhìn xuống cuốn nhật ký, những trang giấy trắng hoàn toàn tương phản với sự hỗn loạn trong lòng cô. Đứng trước những cảm xúc dâng trào, việc viết nhật ký dường như chẳng có ích gì, nó dường như không thể nào giải quyết được vấn đề của cô. Tuy nhiên, bởi mong muốn thay đổi bản thân rất mạnh mẽ, cô miễn cưỡng đồng ý thử.
Thuốc giải cho cơn giận
Khi bắt đầu thực hành về lòng biết ơn, Selena vẫn không thể gạt bỏ hoàn toàn sự hoài nghi. Tuy vậy, mỗi tối, cô đều nghiêm túc ghi vào nhật ký những điều mà mình biết ơn. Dần dần, cô bắt đầu cảm thấy sự thay đổi. Những điều từng khiến cô thất vọng và giận dữ mờ dần đi, thay vào đó, những khoảnh khắc biết ơn dần hiện lên.
Trước đây, cô thường bực bội với đồng nghiệp và luôn phàn nàn về việc đi làm vào mỗi buổi sáng. Nhưng sau một tuần viết nhật ký, cô bắt đầu cảm nhận được sự khác biệt. Cô cảm thấy biết ơn sự giúp đỡ của đồng nghiệp, biết ơn một buổi sáng yên bình, thậm chí biết ơn cả sự an toàn của chiếc xe cũ của mình.
Trải nghiệm của Selena, mặc dù mang tính cá nhân nhưng không phải là hiếm gặp. Các nghiên cứu khoa học về lòng biết ơn đã giúp cô thay đổi tâm tính.
Một nghiên cứu được công bố vào năm 2012 trên tạp chí Social Psychological and Personality Science (Tâm lý học xã hội và khoa học nhân cách) đã phát hiện rằng ngay cả sau khi bị xúc phạm, những người thực hành lòng biết ơn cũng sẽ thể hiện mức độ hung hăng thấp hơn. Ngược lại, những người trong nhóm đối chứng không thực hành lòng biết ơn lại thể hiện sự hung hăng rất mạnh mẽ sau khi bị xúc phạm.
Những người thực hành lòng biết ơn rõ ràng ít có khả năng trả đũa người khác. Trải nghiệm này tương tự như cách tiếng cười làm gián đoạn mệt mỏi về thể chất: cũng như không thể tiếp tục hoạt động mạnh trong khi đang cười, lòng biết ơn tạo ra một trạng thái tâm lý trong đó sự hung hăng và cơn giận gần như không có chỗ đứng.
Vai trò của lòng biết ơn không chỉ là thay thế những cảm xúc tiêu cực mà còn là một phẩm hạnh đạo đức quan trọng. Nó cũng giúp phát triển sự đồng cảm và cải thiện các mối quan hệ xã hội.
Lòng biết ơn mở rộng hạnh phúc
Về đến nhà, Selena ngồi bên bàn làm việc, tay cầm bút, suy nghĩ về những điều cô cần biết ơn trong ngày hôm đó. Sau một hồi đặt bút xuống và viết, cô nhận ra mình đã vô thức nhắc đến thực tập sinh Sarah của mình. Cảm giác tội lỗi đau đáu trong tim lại trỗi dậy khi cô nghĩ đến những giọt nước mắt mình đã gây ra cho Sarah.
Selena hiểu rằng cô cần sửa chữa sai lầm. Cô đã viết một bức thư gửi Sarah, trong thư là những dòng chữ bày tỏ sự hối hận và lòng biết ơn vì Sarah đã giúp cô nhận ra mình cần phải thay đổi cách làm việc của bản thân như thế nào. Ngày hôm sau, cô chào hỏi Sarah tại văn phòng, xin lỗi vì cơn giận dữ bộc phát trước đó, trao bức thư cho Sarah và khen ngợi những đóng góp quý giá của cô ấy trong công việc. Tối hôm đó, Selena cảm nhận được một sự nhẹ nhõm mà cô chưa từng trải qua trong nhiều tuần, thậm chí nhiều năm.
Sự nhẹ nhõm ấy đến từ cảm giác thỏa mãn thực sự. Một nghiên cứu được công bố năm 2005 chỉ ra rằng việc viết thư cảm ơn có thể giúp tăng 10% mức độ hạnh phúc và giảm 35% các triệu chứng trầm cảm. Những cảm giác tích cực này kéo dài tới sáu tháng sau khi viết thư. Điều này làm nổi bật tác dụng mạnh mẽ của phương pháp tuyệt vời này.
Cuộc sống của Selena đã có những thay đổi rõ rệt: cảm giác giận dữ từng chi phối cô không còn xuất hiện thường xuyên, nó gần như đã biến mất hoàn toàn. Thay vào đó, những khoảnh khắc hạnh phúc chân thật dần xuất hiện trong đời cô. Cô ngạc nhiên khi nhận ra mình đã cười nhiều hơn—không chỉ vì thành tựu cá nhân mà còn vì những niềm vui nhỏ nhặt trong cuộc sống thường ngày.
Bốn tuần sau, khi Selena trở lại phòng khám của bác sĩ Corson, không khí đã hoàn toàn khác. Cô không còn là người miễn cưỡng nhận lấy cuốn nhật ký thay vì một đơn thuốc truyền thống nữa. Sự thay đổi bên trong nội tâm cô đã phản ánh ra bên ngoài, với sự bình tĩnh, suy nghĩ tích cực và sự thấu hiểu sâu sắc.
Những lợi ích khác
Cải thiện sức khỏe thể chất và tinh thần
Bác sĩ nhận thấy sự thay đổi này. Ông chào đón Selena bằng một nụ cười ấm áp và thấu hiểu.
“Rất vui được gặp cô. Liệu phương thuốc không theo truyền thống này có hữu ích không?” Ông nói.
Selena ngập ngừng. Cô cảm thấy mình vừa khiêm nhường, vừa ngạc nhiên trước sự chuyển biến của bản thân: “Thật lòng mà nói, bác sĩ, nếu tôi không tự mình trải qua điều này, tôi sẽ không tin. Nhưng tại sao lại thế? Ý tôi là, từ góc độ khoa học, làm sao một phương pháp đơn giản như vậy lại có tác động sâu sắc đến thế?”
Bác sĩ Corson nắm lấy cơ hội. Ông kéo ghế lại gần hơn và nói: “Lòng biết ơn không chỉ là một thói quen, mà nó thay đổi toàn bộ tâm thái của chúng ta. Khi ta nuôi dưỡng những đức tính như lòng biết ơn, tâm lý của chúng ta sẽ trở nên lành mạnh hơn, và điều đó cũng sẽ tác động tích cực đến cơ thể”.
“Nhưng vì cô đã đặt câu hỏi cụ thể, hãy xem qua cái này”, Bác sĩ Corson nói, đồng thời đưa cho Selena một tờ áp phích liệt kê các lợi ích của lòng biết ơn.
Ông nói: “Hãy nhớ rằng những phát hiện này chỉ là phần nổi của tảng băng chìm. Khoa học vẫn đang tiếp tục khám phá phạm vi tác động của lòng biết ơn”.
1. Cải thiện chất lượng giấc ngủ
Nhiều triệu chứng, bệnh tật và rối loạn đang đe dọa xã hội hiện đại của chúng ta. Một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất là tình trạng thiếu ngủ cả về số lượng lẫn chất lượng. Lòng biết ơn có thể giảm bớt những hậu quả này bằng cách cải thiện giấc ngủ. Các nghiên cứu đã cho thấy, ngay cả với những người mắc chứng rối loạn giấc ngủ, khi họ dành thời gian suy ngẫm về những điều khiến họ biết ơn trước khi đi ngủ, chất lượng và thời gian ngủ đều được cải thiện đáng kể.
2. Giảm đau và tăng cường tập luyện thể dục
Ngoài ra, các nghiên cứu còn phát hiện rằng những người thường xuyên ghi lại lòng biết ơn của mình trong nhật ký cảm thấy cơn đau giảm gần 8%, đồng thời cũng có xu hướng tập thể dục nhiều hơn.
3. Giảm căng thẳng và tăng cường hệ miễn dịch
Lòng biết ơn cũng có thể làm giảm đáng kể mức độ căng thẳng, qua đó mang lại lợi ích cho sức khỏe thể chất và tinh thần, đồng thời tăng cường hệ miễn dịch. Nó khuyến khích những hành vi hỗ trợ chức năng miễn dịch, giảm mức độ interleukin-6, một tác nhân chính gây ra viêm mãn tính.
4. Tăng cường mối quan hệ
Lòng biết ơn không chỉ là một công cụ mạnh mẽ để cải thiện sức khỏe mà còn là chìa khóa để xây dựng và duy trì những mối quan hệ tốt đẹp. Khi bạn thể hiện lòng biết ơn đối với người khác, dù là qua lời nói, cử chỉ hay hành động, bạn đang nuôi dưỡng sự gắn kết và tình cảm tích cực trong các mối quan hệ.
Việc thể hiện sự biết ơn giúp người khác cảm thấy họ được trân trọng và quan tâm, điều này tạo ra một không gian mở cho tình cảm và sự kết nối. Người nhận lòng biết ơn cảm thấy có giá trị trong mối quan hệ và muốn tiếp tục duy trì, phát triển tình cảm đó.
Cái bẫy của sự so sánh
“Lòng biết ơn thay đổi cách chúng ta tương tác với thế giới. Nó chuyển sự chú ý của chúng ta từ những thứ mình thiếu thốn sang những gì mình đang sở hữu. Hãy để tôi minh họa điều này bằng một ví dụ,” bác sĩ Corson giải thích.
Ông nói: “Một người đàn ông chạy chiếc xe đạp cũ qua thành phố, cảm thấy không hài lòng. Ông ta nhìn thấy một chiếc xe mới bóng loáng chạy qua và nghĩ, ‘giá mà tôi có được một chiếc xe như vậy thay vì chiếc xe đạp này thì tốt biết bao.’”
“Bên trong chiếc xe, người tài xế đang căng thẳng về việc trả nợ vay. Nhìn thấy người đạp xe đạp, anh nghĩ, ‘Giá mà tôi có thể vô tư như người đạp xe kia, không phải lo lắng về gánh nặng tài chính này.’
“Tại một trạm xe buýt gần đó, một người đang chờ xe nhìn thấy chiếc ô tô và xe đạp đi qua. Anh nghĩ, ‘Giá mà tôi có một chiếc xe đạp hoặc một chiếc ô tô. Như vậy sẽ tiện hơn rất nhiều so với việc phải chờ xe buýt này.’
“Trên đường, một người đang ngồi xe lăn nhìn thấy người đạp xe, chiếc ô tô và cả người đang chờ xe buýt. Cô ấy nghĩ, ‘Giá mà tôi có thể đứng dậy đi lại, dù chỉ để chờ xe buýt, đạp xe, hay lái xe.’”
“Cuối cùng, trong một phòng bệnh nhìn xuống đường phố, một bệnh nhân mắc bệnh nan y nằm trên giường, nhìn qua cửa sổ. Anh ấy nghĩ, ‘Tôi sẵn sàng đánh đổi mọi thứ, thậm chí chỉ để được ngồi trên xe lăn, cảm nhận ánh mặt trời và hít thở không khí trong lành.’”
“Mỗi người đều mong muốn điều mà người khác đang sở hữu, tạo thành một chuỗi liên kết. Phước lành đơn giản nhất của một người lại là ước mơ cháy bỏng nhất của người khác. Vì vậy, chúng ta nên tránh tập trung vào những gì mình thiếu thốn, mà thay vào đó là trân trọng và biết ơn những điều mình đang có.”
Bác sĩ Corson tiếp tục nói: “Sự thay đổi tư duy này cũng cải thiện đáng kể các mối quan hệ xã hội. Nó khiến chúng ta trở thành người mà người khác muốn gần gũi, làm phong phú thêm các mối quan hệ cá nhân, đồng thời nuôi dưỡng cảm giác thuộc về và sự hài lòng trong giao tiếp.”
Selena đã tự mình trải nghiệm điều này — cô hiểu những gì bác sĩ Corson muốn nói. Sau khi xin lỗi và gửi thư cảm ơn Sarah, hai người phụ nữ nhận ra rằng họ có nhiều điểm chung, và mối quan hệ giữa họ trở nên thân thiết hơn.
“Là một bác sĩ, tôi kê toa ‘thực hành lòng biết ơn’ vì nó hoàn toàn miễn phí, nhưng có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh trong cuộc sống của cô, không chỉ sức khỏe thể chất. Cô thấy đấy, trong thực hành y học hiện đại, chúng ta thường chỉ điều trị triệu chứng, chủ yếu bằng thuốc. Điều này không sai, nhưng lại không toàn diện. Nhiều người thường bỏ qua sức mạnh to lớn của tâm trí đối với cơ thể”, bác sĩ Corson nói.
Nguyên lý sinh học của lòng biết ơn
Cô Selena tò mò về cách mà cảm giác biết ơn được kích hoạt trong cơ thể. Bác sĩ Corson giải thích:
“Lòng biết ơn kích hoạt những khu vực trong não liên quan đến điều chỉnh cảm xúc và cảm giác vui sướng, chẳng hạn như ‘nhân đuôi’ (caudate nucleus) và ‘vùng vỏ não trước trán’ (prefrontal cortex). Khi chúng ta thực hành lòng biết ơn, các khu vực não chịu trách nhiệm cho cảm xúc tích cực được kích thích, trong khi các khu vực liên quan đến cảm xúc tiêu cực lại bị ức chế”.
“‘Hoạt động này của não được gửi đi nhanh chóng bởi các tín hiệu điện, cô có thể coi chúng như các tin nhắn trực tiếp và cụ thể. Lòng biết ơn cũng tác động thông qua các hormone, tuy chậm hơn — giống như thư tín truyền thống — nhưng lại có ảnh hưởng mạnh mẽ hơn”.
‘Khi chúng ta cảm thấy biết ơn, não bộ sẽ giải phóng dopamine và serotonin — hai hormone dẫn truyền thần kinh chịu trách nhiệm về cảm giác của chúng ta. Dopamine mang lại cảm giác “thỏa mãn” tức thì khi hoàn thành điều gì đó, trong khi serotonin nâng cao tâm trạng lâu dài, giúp ổn định cảm xúc”.
“Lòng biết ơn tạo ra một vòng lặp tích cực tự nhiên và bền vững. Chúng ta càng thực hành lòng biết ơn, cảm giác của chúng ta càng tốt hơn — cả tức thời lẫn lâu dài. Não bộ bắt đầu thích thú với việc giải phóng các hormone “hạnh phúc”, khuyến khích chúng ta tiếp tục cảm ơn. Theo thời gian, thực hành này có thể trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của chúng ta”.
Khi Selena rời văn phòng, cô cảm thấy như đã sáng tỏ mọi điều và tự tin hơn. Từ một người hoài nghi, cô đã trở thành tín đồ của lòng biết ơn, từ một người thường cáu kỉnh chuyển thành người biết cảm kích đồng nghiệp. Nhờ hiểu biết khoa học và hướng dẫn thực hành, cô khao khát tiếp tục con đường thực hành lòng biết ơn của mình.
Lời ghi chú của tác giả:Câu chuyện trong bài viết này là sự kết hợp từ những trải nghiệm có thực, trong đó bác sĩ Corson là nhân vật hư cấu. Những thách thức, hiểu biết khoa học, và lợi ích của việc thực hành lòng biết ơn được mô tả trong bài dựa trên các nghiên cứu hiện đại, nhằm mang đến cho độc giả nguồn cảm hứng và hướng dẫn thiết thực.
Nguyên bản ‘Gratitude: An Alternative Medicine for Anger and Depression’ đăng trên trang The Epoch Times bản tiếng Anh.
Trúc Nhi biên dịch
