Xu thế AI gây làn sóng thất nghiệp và đe dọa tồn vong của loài người

Gần đây OpenAI đã tung ra “bom tấn hạng nặng” Sora khiến hàng nghìn nhà sản xuất video lo ngại về nguy cơ thất nghiệp. Năm 2024 mới trải qua chưa đầy hai tháng, trí tuệ nhân tạo (AI) đã khiến các công ty công nghệ phải giảm 34.000 người lao động. Tuy nhiên, đây có thể chỉ là khởi đầu trong hành trình lật đổ xã ​​hội loài người của AI.

Vào ngày 16/2, Open AI đã ra mắt công nghệ mới: mô hình video Từ văn bản – Sora. Khi người dùng nhập một đoạn văn bản, mô hình có thể tạo ra một video độ phân giải cao dài một phút có hình nền rất chi tiết, các cảnh quay đa góc độ phức tạp và nhiều nhân vật giàu cảm xúc.

Sự ra đời của công nghệ mới này đang khiến hàng triệu công việc sản xuất phim, truyền hình, trò chơi điện tử, hiệu ứng hình ảnh và 3D dường như bị đe dọa nghiêm trọng.

Ed Newton-Rex, Giám đốc điều hành của tổ chức phi lợi nhuận Fairly Training cho biết: “Mô hình mới này giúp một người tạo video sẽ khiến 10 người tạo video khác mất việc làm”.

Mối đe dọa việc làm do Sora gây ra chỉ là trường hợp mới nhất. Tính đến thời điểm hiện tại trong năm nay, 138 công ty công nghệ do đầu tư vào lĩnh vực AI đã giảm lượng nhân viên làm việc, với tổng số việc làm bị giảm lên tới 34000. Kể từ đầu tháng 1 đến nay, các hãng công nghệ hàng đầu như Microsoft, Snap, eBay và PayPal đều đã loại bớt hàng nghìn nhân viên.

• Google sẽ sa thải nhiều nhân viên hơn vào năm 2024 khi chuyển tài nguyên sang AI

Làn sóng doanh nghiệp giảm lao động

Vào đầu tháng 2, công ty DocuSign cho biết họ sẽ cắt giảm khoảng 6%, tương đương 400 việc làm, do công ty chữ ký điện tử này đang tìm cách giảm chi phí và xử lý vấn đề giá cổ phiếu đang gặp khó khăn của họ. Một ngày sau, công ty mẹ Snap cho biết họ sẽ giảm 10% lực lượng lao động để đảm bảo có thể đầu tư vào tăng trưởng. Công ty phần mềm nhận dạng Octa cho biết sẽ giảm 400 nhân viên, chiếm khoảng 7% tổng lực lượng lao động của công ty. Các công ty khác trong lĩnh vực công nghệ như Zoom, Google, Amazon… gần đây cũng đã giảm số lượng lớn nhân viên.

Giáo sư lâm sàng về quản lý nguồn nhân lực tại Đại học New York là Anna A. Tavis cho biết, “động lực lớn nhất” dẫn đến việc doanh nghiệp giảm số lượng người lao động là khả năng tự động hóa.

Công ty phần mềm học ngôn ngữ Duolingo cho biết họ đang cắt giảm 10% số nhà thầu, thay vào đó là dùng AI cho một số hoạt động sáng tạo nội dung. UPS cho biết sẽ giảm 12.000 nhân viên. Công ty đang sử dụng máy học để giúp xác định tốt hơn mức phí vận chuyển của khách hàng, giảm số lượng người cần thiết trong bộ phận định giá của công ty.

Vào tháng 1, gã khổng lồ phần mềm SAP của Đức tuyên bố sẽ đầu tư hơn 2 tỷ USD để tích hợp AI vào hoạt động kinh doanh của họ – một phần của cái mà họ gọi là “kế hoạch chuyển đổi”. Đồng thời, công ty có kế hoạch sắp xếp lại 8000 vị trí: sẽ giảm số lượng nhân viên, trong khi nhiều người cần được đào tạo lại để sử dụng AI.

Cùng tháng đó, Google cho biết họ đã giảm hàng trăm việc làm từ nhóm bán quảng cáo của họ để thay vào dùng AI. Mặc dù Google không trực tiếp đổ lỗi cho AI về việc giảm số nhân công, nhưng trong một bản ghi nhớ gửi nhân viên thông báo về việc giảm số nhân công, Giám đốc kinh doanh Philipp Schindler của Google đã đề cập rằng “chúng ta đang ở trong một thời điểm bước ngoặt liên quan đến AI”.

Theo báo cáo của ResumeBuilder về khảo sát 750 lãnh đạo doanh nghiệp sử dụng AI, 44% cho biết họ sẽ cắt giảm việc làm vào năm 2024 do hiệu quả của AI. Theo báo cáo “Tình trạng công việc AI năm 2023” của Asana, nhân viên công ty cho biết 29% nhiệm vụ công việc của họ có thể được thay thế bằng AI.

Ứớc tính đến năm 2030 có thể hàng trăm triệu người mất việc làm

Theo báo cáo của Công ty tư vấn chiến lược McKinsey, về mặt lý thuyết, khoảng một nửa số hoạt động trên toàn cầu mà mọi người được trả tiền để thực hiện có thể được tự động hóa bằng công nghệ. Trong khoảng 60% ngành nghề, ít nhất 1/3 hoạt động cấu thành của chúng có thể được tự động hóa, cho thấy hàm ý vấn đề chuyển đổi lớn về nơi làm việc đối với tất cả người lao động.

Báo cáo của McKinsey chỉ ra tác động tiềm ẩn của tự động hóa đối với việc làm thay đổi tùy theo ngành nghề và lĩnh vực. Các hoạt động dễ bị tự động hóa nhất bao gồm các hoạt động thể chất trong điều kiện làm việc mang tính máy móc, chẳng hạn như vận hành máy hay là chuẩn bị thức ăn nhanh; thu thập và xử lý dữ liệu là hai loại công việc khác có thể được thực hiện tốt hơn và nhanh hơn bằng máy móc; cũng có thể bao gồm công việc như khởi tạo khoản vay thế chấp, trợ lý pháp lý, kế toán và xử lý giao dịch tại văn phòng…

Một báo cáo của McKinsey ước tính đến năm 2030 có thể từ 400 – 800 triệu người trên thế giới mất việc làm hiện tại do tự động hóa, họ cần tìm việc làm mới.

Đối với các nước phát triển, có thể tỷ lệ lực lượng lao động cần học các kỹ năng mới và tìm việc làm trong các ngành nghề mới cao hơn nhiều: vào năm 2030 lên tới 1/3 lực lượng lao động ở Mỹ và Đức, cao nhất là ở Nhật Bản tới gần 1/2.

Năm 2016, nhà sản xuất iPhone theo hợp đồng lớn nhất là Foxconn đã giảm 60.000 công nhân để thay thế bằng dùng robot công nghiệp, trong đó có loại robot có tên Foxbots được cho là có thể thực hiện tới 20 nhiệm vụ sản xuất thông thường.

Nike và Reebok cũng đang nỗ lực tự động hóa quy trình sản xuất. Năm 2013 Nike đầu tư vào Grabit, một công ty khởi nghiệp về robot công nghiệp có trụ sở tại California, công ty này hiện đang xúc tiến cho một số nhà máy sản xuất của Nike.

AI cũng đang thay thế việc làm trong ngành bán lẻ. Hệ thống nhà kho của Amazon đã sử dụng 45.000 robot. Robot của Walmart có thể tự mang hàng lên xe, vận chuyển trong cửa hàng.

AI thay thế các vị trí việc làm gây tình trạng thất nghiệp hàng loạt, đây chỉ là một trong những nguy cơ lật đổ xã ​​hội loài người.

Chuyên gia: AI sẽ lật đổ xã ​​hội loài người

Theo báo cáo của tổ chức nghiên cứu và khảo sát dữ liệu Pew Research, tiến bộ của AI là nguy cơ đối với tính tự chủ và khả năng thay thế con người. Quyền ra quyết định trong cuộc sống được giao cho các công cụ điều khiển bằng mã. Trong thế giới kỹ thuật số này, các cá nhân hoạt động ở những mức độ khác nhau đã ít nhiều phải hy sinh tính độc lập, quyền riêng tư và sự lựa chọn của mình.

Báo cáo của Pew Research dẫn lời một chuyên gia cho rằng: “Sự đảo ngược đáng sợ nhất của số phận loài người trong thời đại AI là xu thế mất dần quyền tự chủ. Cái giá của sự tiện lợi là sự mất kiểm soát. Khi các hệ thống tự động trở nên phức tạp hơn, trong khi quyền sở hữu các hệ thống này thuộc giới tinh anh thì sự phụ thuộc mù quáng vào các công cụ kỹ thuật số ngày càng sâu hơn”.

Ông Peter Reiner – giáo sư và đồng sáng lập của National Neuroethics Core tại Đại học British Columbia, giải thích thêm rằng người được hưởng lợi từ công nghệ AI là những người điều khiển hệ thống AI, trong khi người dân bình thường sẽ bị tổn hại: “Trong vấn đề các thuật toán do AI điều khiển, nếu các tổ chức doanh nghiệp luôn giữ được quyền kiểm soát không bị cản trở đối với cách chúng tương tác với con người, vậy thì cuộc sống của loài người sẽ trở nên kém nhân bản/nhân văn hơn, việc mất quyền tự chủ và quyền tự quyết ở một mức độ lớn sẽ chỉ lợi cho các [ông chủ] doanh nghiệp”.

Ở các nước độc tài, chính phủ là bên kiểm soát cuối cùng của hệ thống AI. Người được hưởng lợi từ công nghệ AI sẽ là chính phủ độc tài, còn nạn nhân sẽ là công dân của nước đó.

Viễn cảnh cuối cùng mà công nghệ AI lật đổ xã ​​hội loài người sẽ là AI sẽ từng bước kiểm soát loài người.

Nhà tâm lý học Robert Epstein là chuyên gia cao cấp tại Viện Nghiên cứu Hành vi và Công nghệ, đồng thời là người sáng lập Giải thưởng Loebner về AI, cho biết đến năm 2030, AI có thể sẽ có được một số loại tri giác, có khả năng kiểm soát đối với hầu hết các thông tin liên lạc của con người, giao dịch tài chính, hệ thống giao thông, lưới điện và hệ thống vũ khí.

“AI sẽ nằm trong [hệ thống tự động hóa ] InterNest mà các tổ chức xây dựng, chúng ta hoàn toàn bị phụ thuộc, hệ thống đó quyết định cách ứng xử với chúng ta – giúp đỡ chúng ta, phớt lờ chúng ta, hay tiêu diệt chúng ta – sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào chúng, hiện tại không thể đoán trước được chúng sẽ chọn cách nào”, ông lưu ý.

Ông Robert Epstein cho rằng, nếu một ngày nào đó loài người nhận ra sự nguy hiểm của AI muốn tiêu diệt AI đã có được khả năng tri giác, thì khi đó AI có thể dễ dàng chống lại loài người: “AI sẽ đập chúng ta như ruồi – một khả năng mà Stephen Hawking, Elon Musk và nhiều người khác đã cảnh báo”. Ông cho biết loài người bị thúc đẩy bởi lòng tham và thiếu hiểu biết sẽ tiếp tục xây dựng AI mà bất chấp tất cả “cho đến khi điều không thể tránh khỏi xảy ra”.