AP: Khó khăn của châu Âu là nhất thời, Nga sẽ trả giá cực đắt về lâu dài

Trong bối cảnh cuộc chiến xâm lược của Nga ở Ukraine vẫn chưa thấy hạ nhiệt thì các dấu hiệu bất ổn trên khắp châu Âu đang gia tăng, đi cùng thực trạng leo thang giá nhiên liệu và lương thực trầm trọng hơn. Nhưng về lâu dài, giới chuyên gia kinh tế phổ biến cho rằng Nga sẽ phải trả giá đắt cho cuộc chiến.

Hãng tin AP ngày 18/7 cho hay, hệ thống ngân hàng thực phẩm của Ý đang phải vật lộn cho nhu cầu tăng cao. Các quan chức Đức đã tắt máy điều hòa nhiệt độ trong mùa hè nóng nực và đang chuẩn bị kế hoạch phân phối có kiểm soát đối với khí đốt tự nhiên cùng khởi động lại các nhà máy nhiệt điện than. Nhiều hãng sữa đang phải vật lộn để đảm bảo sữa được tiệt trùng. Đồng euro giảm xuống mức thấp nhất trong 20 năm so với đồng USD, ngày càng nhiều các dự báo chỉ ra tình hình suy thoái kinh tế.

Những điểm áp lực này cho thấy cuộc chiến Nga-Ukraine và việc Nga bóp nghẹt nguồn cung cấp khí đốt cho các ngành công nghiệp châu Âu phát triển, đã gây ra một cuộc khủng hoảng năng lượng ở châu Âu và khiến nền kinh tế châu Âu rơi vào khả năng lại xảy ra một cuộc suy thoái khác khi vừa phục hồi sau đại dịch COVID-19.

Đồng thời chi phí năng lượng tăng vọt do chiến tranh Nga-Ukraine gây ra đang mang lại lợi ích cho Nga là nước xuất khẩu dầu khí lớn, cho dù Nga bị nhiều lệnh trừng phạt quốc tế và rơi vào tình trạng cô lập nhưng nhờ có ngân hàng trung ương linh hoạt và kinh nghiệm hứng chịu các lệnh trừng phạt giúp họ tạm thời vẫn ổn định được đồng rúp và vấn đề lạm phát.

Nhưng giới kinh tế phổ biến cho rằng về lâu dài dù Nga tránh được sụp đổ hoàn toàn thì cũng phải trả giá đắt cho chiến tranh: Nguồn đầu tư bị mất và thu nhập người dân sụt giảm mạnh làm nền kinh tế ngày càng trầm trọng.

Thách thức cấp bách nhất của châu Âu là thách thức ngắn hạn: Chống chọi với lạm phát kỷ lục 8,6% và vượt qua mùa đông với tình trạng thiếu hụt năng lượng không phải quá trầm trọng. Châu lục này phụ thuộc vào khí đốt của Nga và chi phí tăng giá năng lượng đang đổ vào các nhà máy, thực phẩm và thùng nhiên liệu.

Tính bất ổn đã đè nặng lên các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng như thép và nông nghiệp, nếu cuộc khủng hoảng tiếp tục trầm trọng hơn, có thể họ phải thực hiện phân bổ có kiểm soát vấn đề khí đốt để bảo vệ ngôi nhà của mình.

Hợp tác xã chế phẩm sữa lớn ở thị trấn nhỏ Piding ngoại ô Munich nước Đức là Molkerei Berchtesgadener Land đã dự trữ 200.000 lít (44000 gallon) dầu đốt để dự trù trong trường hợp mất điện có thể sản xuất điện và hơi nước tiếp tục phục vụ cho thanh trùng chế biến sữa, sau đó giữ lạnh để bảo quản.

Biện pháp đó nhằm đảm bảo quan trọng cho 1800 nông dân thành viên với 50.000 con bò sản xuất 1 triệu lít sữa mỗi ngày. Bò phải được vắt sữa hàng ngày, nếu xảy ra mất điện thì không biết nguồn sữa khổng lồ sẽ như thế nào.

Để giữ cho tới 20.000 pallet (kệ) sữa của họ được làm lạnh, trong một giờ, xưởng sữa này sử dụng lượng điện tương đương một hộ gia đình dùng trong một năm.

Công ty sữa này cũng đang tích trữ hộp và các nguồn cung cấp khác để hạn chế bị ảnh hưởng trong trường hợp các nhà cung cấp không còn đáp ứng đủ nhu cầu nếu họ xảy ra tình trạng thiếu năng lượng, nhưng vấn đề đó cũng chỉ đảm bảo được cho họ duy trì trong thời gian ngắn.

Khó khăn kinh tế cũng đang ở ngay trên bàn ăn. Giới chuyên gia có ước tính, một gia đình Ý điển hình trong năm nay sẽ cần chi thêm 681 euro (tương đương với USD) để nuôi sống bản thân.

Chủ tịch Dario Dario của Ngân hàng Lương thực Lombardy (Ý) cho biết: “Chúng tôi thực sự lo ngại về tình trạng này và số lượng gia đình chúng tôi hỗ trợ ngày càng tăng. Ngân hàng thực phẩm có hàng chục bếp ăn từ thiện nuôi sống những người có nhu cầu. Năm nay khoản phí hàng tháng của họ đã tăng thêm 5000 euro”.

Jessica Lobli sống ở Gennevilliers ngoại ô Paris nước Pháp là một bà mẹ đơn thân của hai con, cô luôn theo dõi sát sao giá thực phẩm và hàng tạp hóa tăng vọt. Bản thân cô đã cắt giảm sữa và sữa chua, không còn dám chi tiêu cho sốt Nutella và bánh quy có thương hiệu.

Lobli làm việc trong nhà bếp của trường học, kiếm được từ 1300 đến 2000 euro một tháng, cho biết: “Mọi chuyện sẽ trở nên tồi tệ hơn, chúng tôi cần phải ăn để tồn tại”.

Ngân sách thực phẩm hàng tháng của cô từ 150 – 200 euro đã giảm xuống còn 100 euro vào tháng Sáu. Cô cho biết gia đình cô không ăn nhiều vào mùa hè, nhưng cô lo lắng rằng vào tháng Chín cô sẽ phải mua đồ dùng học tập cho con gái 15 tuổi và con trai 8 tuổi, điều đó có thể khiến cô phải giảm chi tiêu hàng ngày.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cho biết, Chính phủ muốn tiết kiệm năng lượng bằng cách tắt đèn chiếu sáng công cộng vào ban đêm và thực hiện các biện pháp khác. Tương tự, nhà chức trách Đức đang kêu gọi người dân và doanh nghiệp tiết kiệm năng lượng và sử dụng máy điều hòa không khí tiết kiệm năng lượng trong các tòa nhà công cộng.

Tất cả chỉ vì Nga đã cắt hoặc giảm nguồn cung cấp khí đốt cho hàng chục nước châu Âu. Tuần trước một đường ống dẫn khí đốt lớn là Nord Stream 1 chạy từ Nga đến Đức cũng đã phải ngừng hoạt động để bảo trì theo lịch trình, tuy nhiên có lo ngại rằng nó có thể không được khởi động trở lại.

Nhà nhập khẩu khí đốt Nga lớn nhất của Đức là Uniper đã nhờ đến sự giúp đỡ của Chính phủ Đức sau khi họ bị siết chặt giữa giá khí đốt tăng cao và giới hạn mức giá được phép bán cho khách hàng.

Nhà kinh tế trưởng Carsten Brzeski khu vực đồng euro tại ING Bank – một trong những ‘gã khổng lồ’ tài chính toàn cầu có trụ sở chính tại Hà Lan – dự kiến ​​sẽ xảy ra suy thoái kinh tế vào cuối năm nay do giá cao làm giảm sức mua. “Không có đầu tư, không có thay đổi cấu trúc, điều duy nhất còn lại là hy vọng rằng mọi thứ sẽ hoạt động như trước – nhưng thực tế không thể như vậy”, Brzeski nói.

Trong khi châu Âu đang gặp khó khăn thì Nga đã thông qua sự can thiệp mạnh của chính phủ để ổn định được đồng rúp, thị trường chứng khoán và lạm phát. Khi khách hàng phương Tây rút lui, hãng dầu khí Nga Rosneft cũng đang tìm kiếm nhiều khách hàng hơn ở châu Á, mặc dù với mức giá chiết khấu.

Sau khi Nga bị các lệnh trừng phạt quốc tế vào năm 2014 vì chiếm đóng khu vực Crimea của Ukraine, Điện Kremlin đã xây dựng một nền kinh tế giống như pháo đài cho mình bằng cách giữ nợ ở mức thấp và thúc đẩy các công ty tìm nguồn cung cấp phụ tùng và thực phẩm bên trong Nga.

Cho dù các công ty nước ngoài như Ikea đã đóng cửa và lần đầu tiên sau hơn một thế kỷ Nga vỡ nợ nước ngoài, nhưng ở trung tâm Moscow không có cảm giác khủng hoảng nào đang rình rập. Trong khi các cửa hàng như Uniqlo, Victoria’s Secret và Zara đóng cửa thì giới trẻ giàu có Nga vẫn tới nhà hàng. 

Sau khi McDonald’s đóng cửa thì chuỗi cửa hàng thức ăn nhanh Vkusno-i Tochka của Nga đã cung cấp ít nhiều đồ ăn tương tự, trong khi mặt tiền cửa hàng đồ tráng miệng Krispy Kreme đã được đổi tên nhưng vẫn bán các sản phẩm về cơ bản giống như trước.

Cô Sofya Suvorova sống tại Nizhny Novgorod – một tỉnh ít giàu có hơn cách Moscow 440 km – cảm thấy căng thẳng về ngân sách gia đình. Cô nói trong khi mua sắm ở siêu thị: “Chúng tôi hầu như không còn tới các điểm bán hàng bên ngoài mà trước đây rất tiện lợi với trẻ nhỏ. Bây giờ chúng tôi hiếm khi đến quán cà phê. Chúng tôi đã phải cắt giảm một số hoạt động giải trí, chẳng hạn như hòa nhạc và rạp hát; chúng tôi muốn đảm bảo (giải trí) cho trẻ em, nhưng không thể tiếp tục duy trì cho người lớn”.

Giới chuyên gia kinh tế nói rằng so với trước chiến tranh Nga-Ukraine thì đồng rúp đang mạnh lên so với đồng USD, còn lạm phát của Nga lại giảm. Nhưng thực tế bức tranh có lạc quan như thế?

Quy tắc ngăn tiền rời khỏi Nga và buộc các nhà xuất khẩu phải chuyển đổi phần lớn thu nhập từ dầu khí và ngoại tệ của họ sang đồng rúp đã thao túng tỷ giá hối đoái của Nga.

Trong một phân tích gần đây của nhà kinh tế học người Nga tại Viện Quốc tế và An ninh Đức là Janis Kluge đã viết, tỷ lệ lạm phát của Nga “đã mất đi một phần ý nghĩa” vì nó không tính đến sự biến mất của hàng hóa phương Tây, trong khi lạm phát thấp hơn có thể phản ánh nhu cầu giảm.

Theo nhà khoa học chính trị Ilya Matveev hàng đầu của Nga, vào năm 2020 có khoảng 2,8 triệu người Nga đã làm việc cho các công ty nước ngoài hoặc liên doanh, nếu tính thêm cả các nhà cung cấp thì có tới 5 triệu việc làm – tương đương 12% lực lượng lao động Nga – phụ thuộc vào đầu tư nước ngoài.

Matveev cho biết sức sản xuất của kinh tế Nga đã sụt giảm nghiêm trọng và dĩ nhiên sụt giảm tương ứng là thu nhập thực tế trung bình của người dân Nga.