Đề xuất thu phí kiểm soát khí thải xe máy 50.000 đồng/năm: Nhiều phản biện

Sở GTVT TP.HCM tính toán cần 553 tỷ đồng trong 10 năm tới, với mức thu phí kiểm định là 50.000 đồng/xe/năm, để mỗi năm giảm gần 60.000 tấn khí thải xe máy ra môi trường. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia, đại diện quận cho rằng đề án chưa đủ “tin cậy”, chưa đầy đủ và dễ phát sinh tiêu cực.

Thu phí kiểm định khí thải 50.000 đồng/xe/năm đối với xe 5 năm tuổi trở lên

Hội nghị phản biện xã hội đối với dự thảo đề án “Thí điểm kiểm soát khí thải xe mô tô, xe gắn máy đang lưu hành trên đại bàn TP.HCM” do Sở GTVT phối hợp Hiệp hội các nhà sản xuất xe máy và Viện Khoa học Công nghệ Giao thông (Bộ GTVT) tổ chức ngày 8/12.

Theo thống kê của Sở GTVT, TP.HCM hiện có hơn 7,4 triệu xe mô tô, xe gắn máy (gọi chung là xe máy), trong đó 67% phương tiện đã sử dụng trên 10 năm vẫn đang tham gia giao thông.

Kết quả nghiên cứu cho thấy nồng độ khí thải có xu hướng gia tăng theo năm sử dụng; nếu được bảo dưỡng định kỳ, nồng độ khí thải sẽ giảm. Theo tính toán, khi kiểm soát khí thải xe gắn máy, mỗi năm, TP giảm hơn 50.000 tấn khí CO (Cacbon monoxit), 4.400 tấn HC (Hydrocarbon) thải ra môi trường.

Qua hơn 10.600 xe được kiểm tra khí thải, kết quả phần lớn xe gắn máy sau 5 năm sử dụng đều không đạt chuẩn khí thải và sau khi kiểm tra, bảo dưỡng, mức phát thải được kiểm soát về khung cho phép.

Ths Đinh Trọng Khang, Phó giám đốc Viện chuyên ngành môi trường Viện khoa học công nghệ GTVT cho biết nhóm nghiên cứu xây dựng lộ trình thực hiện kiểm định theo các giai đoạn sau:

Giai đoạn chuẩn bị (năm 2021): Xây dựng và ban hành chính sách, quy định, sẽ đầu tư 88 trạm kiểm định khí thải.

Giai đoạn thử nghiệm (2022-2023): duy trì 88 trạm kiểm định, hoàn thiện chính sách và kiểm tra toàn bộ xe đang lưu hành để xây dựng cơ sở dữ liệu, thu phí 50.000 đồng/xe/năm đối với các xe máy sử dụng từ 5 năm trở lên (xem xét miễn phí đối với người nghèo, cận nghèo…)

Giai đoạn thực thi toàn phần (từ 2026 trở đi): tăng thêm 78 trạm kiểm định, nâng mức tiêu chuẩn khí thải, kiểm soát khí thải nghiêm ngặt đối với tất cả các xe gắn máy tại 13 quận trung tâm.

Tổng kinh phí thực hiện đề án tới năm 2030 dự kiến là 553 tỷ đồng. Ban đầu, TP chi khoảng 200 tỷ đồng đầu tư, sau đó với mức thu 50.000/xe, đến năm 2023 sẽ thu hồi vốn. Từ năm 2024 trở đi, TP không phải đầu tư thêm mà dùng nguồn thu từ kiểm định để duy trì kiểm soát.

Bộ Tài chính tiếp tục đề nghị thu phí bảo vệ môi trường đối với khí thải

Đề án còn nhiều khuyết thiếu

PGS.TS Phạm Xuân Mai (trường ĐH Bách khoa TP.HCM) cho rằng kiểm soát khí thải xe máy là cần thiết, nhưng số liệu nghiên cứu đưa ra ở đề án chưa “đủ tin cậy”. So với tổng lượng xe máy tại TP.HCM khoảng 10 triệu, việc đo và lấy mẫu chỉ hơn 10.000 là quá ít, chưa đủ cơ sở đánh giá tỷ lệ phát thải.

Các ý kiến cho hay đề án nêu số lượng xe gắn máy lưu thông tại thành phố gần 8 triệu chiếc là chưa chính xác, vì chưa thống kê số xe đăng ký ngoại tỉnh, xe của lực lượng công an, quân đội, xe đăng ký tại TP nhưng không hoạt động… Do đó, số liệu chưa đủ độ tin cậy và chưa có tính thuyết phục cao.

Theo ông Mai, để tăng tính tin cậy cho đề án, đề nghị đơn vị nghiên cứu cần nghiên cứu trên ít nhất từ 5-10%/ tổng 7 triệu xe máy đang lưu hành ở TP. Ngoài ra, các giải pháp tại bản dự thảo đưa ra chưa phù hợp bởi hệ lụy từ ô nhiễm khí thải xe máy, chính quyền cùng người dân phải “gánh”, trong khi những nơi sản xuất lại không liên quan; lộ trình đề án đưa ra vẫn quá dài và tốn kém.

Ông Mai cho rằng cần ràng buộc trách nhiệm từ nơi cung cấp xe trong kiểm soát việc phát thải của xe. Cần thiết phải có chính sách yêu cầu các đơn vị này bảo dưỡng, kiểm tra định kỳ, sau đó cấp thẻ cho người mua xe khi tiêu chuẩn khí thải đã đạt. Xe sau đó chạy trên đường nếu kiểm tra không đủ chuẩn thì nơi bán phải có trách nhiệm.

Luật sư Trương Thị Hòa (Đoàn Luật sư TP.HCM) đề nghị bên nghiên cứu đề án phải đánh giá kỹ hơn tác động tiêu cực do mức độ phát thải từ xe gắn máy gây ra. Sở GTVT cần cung cấp thông tin ở các nước trên thế giới, tác dụng của kiểm định khí thải xe máy như thế nào với lộ trình cụ thể, chi tiết hơn nữa, bổ sung giải pháp đối với ô tô như thế nào để người dân hiểu họ được hưởng lợi gì khi thực hiện.

Luật sư Hoà cũng kiến nghị làm rõ cơ sở pháp lý, chính sách đối với người nghèo mà xe máy là phương tiện mưu sinh.

8 thành phố có chất lượng không khí sạch nhất thế giới

Ông Đỗ Văn Chung, Phó Trưởng phòng Quản lý đô thị quận Bình Tân cho hay nhóm người người nghèo, thu nhập thấp sẽ chịu tác động nhiều nhất của đề án. Phần lớn họ sử dụng xe máy cũ, không đạt chất lượng và phải đóng phí kiểm định sẽ gây ra những xáo trộn không nhỏ.

Chưa kể, với số lượng xe máy hiện nay, việc chỉ có vài trăm cơ sở kiểm định như dự kiến sẽ khó đáp ứng và khi nhu cầu lớn, tiêu cực cũng dễ phát sinh, ông Chung nhận định.

Phó Giám đốc Sở GTVT TP.HCM Bùi Hòa An thừa nhận số liệu phục vụ cho nghiên cứu của đề án là ít, lý giải do kinh phí thực hiện là từ nguồn tài trợ, việc khảo sát số liệu ban đầu chủ yếu dựa vào sự hỗ trợ của các trường đại học, viện nghiên cứu. Ngoài ra, việc đếm phương tiện tỉnh và thành phố trên đề án có sự khập khiễng như được chỉ ra, Sở sẽ bổ sung và chỉnh sửa vì đây mới chỉ là những bước đầu của đề án.

“Mức phí kiểm định cũng sẽ được xem xét lại, đảm bảo sau quá trình triển khai, môi trường sẽ được cải thiện”, ông An nói.

Đại diện Sở TN-MT TP.HCM cho hay nguyên nhân gây ô nhiễm không khí tại thành phố được xác định có 3 nguồn, gồm khí thải từ các phương tiện giao thông; khí thải từ hoạt động sản xuất và bụi từ hoạt động xây dựng. Sở này ước tính hàng triệu xe máy từ các tỉnh, thành đã được đưa về TP với mức tăng dân số cơ học bình quân 200.000 người/năm. Xe không bảo hành, bảo dưỡng, cộng ùn tắc giao thông đã gây ô nhiễm không khí cục bộ ở từng khu vực.

Vĩnh Long

Xem thêm:

Báo cáo: Trung Quốc dẫn đầu 11 vấn nạn phá hoại môi trường sống