Khủng hoảng công nghiệp Đức: Ngành ô tô cắt giảm hơn 51.000 việc làm mỗi năm

Là nền kinh tế hàng đầu châu Âu, nước Đức đang phải đối mặt với thách thức chưa từng có trong phát triển công nghiệp. Theo số liệu mới nhất, việc làm trong ngành sản xuất ô tô và cơ khí giảm mạnh, khiến tổng thể việc làm công nghiệp tiếp tục sụt giảm.

Suy thoái kinh tế khiến việc làm công nghiệp Đức sụt giảm, ngành ô tô mất việc nghiêm trọng

Trong bối cảnh suy thoái, công nghiệp Đức đang mất dần nhiều việc làm. Theo một báo cáo của hãng tư vấn Ernst & Young (EY), chỉ trong vòng 1 năm qua, ngành ô tô Đức đã mất ròng khoảng 51.500 việc làm, tương đương gần 7% lực lượng lao động.

Tính đến ngày 30/6, tổng số lao động công nghiệp của Đức là 5,42 triệu người, giảm 2,1% so với cùng kỳ năm trước, tức khoảng 114.000 việc làm. Từ năm 2019 trước khi dịch COVID-19 bùng phát, ngành công nghiệp Đức đã mất tổng cộng khoảng 245.000 việc làm, tương đương mức giảm 4,3%.

Đồng thời, trong quý II năm nay, doanh thu công nghiệp Đức giảm 2,1%, đánh dấu quý thứ 8 liên tiếp sụt giảm. Ngành ô tô gặp khó khăn nghiêm trọng do doanh số yếu, cạnh tranh gay gắt từ Trung Quốc và áp lực chuyển đổi sang xe điện, doanh thu giảm 1,6%.

Ông Hildegard Mueller, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp ô tô Đức (VDA), cho biết mỗi năm chi phí bổ sung do các vấn đề thuế quan gây ra lên tới hàng tỷ euro, một gánh nặng lớn khi các nhà sản xuất ô tô đang chuyển đổi sang điện khí hóa.

Theo VDA, năm 2024, Đức đã xuất khẩu khoảng 450.000 xe sang Mỹ, trong khi số xe Đức sản xuất tại các cơ sở ở Mỹ lên tới hơn 840.000 xe, trong đó khoảng một nửa được xuất khẩu ra toàn cầu. Mô hình sản xuất xuyên biên giới này đặc biệt dễ bị tổn thương trước những thay đổi chính sách đột ngột.

Các chỉ số kinh tế vĩ mô cũng cho thấy đà xuất khẩu yếu hơn. Viện Nghiên cứu Kinh tế Đức (Ifo) cho biết: “Mặc dù mức thuế 15% từ Mỹ không đáng lo ngại, nhưng nó vẫn sẽ làm suy yếu đà xuất khẩu”.

Nhiều tập đoàn xe hơi lớn của Đức đã khởi động các kế hoạch tiết kiệm. Mercedes-Benz, Volkswagen cùng các nhà cung ứng như Bosch, Continental AG và ZF đều thông báo cắt giảm nhân sự.

Porsche có kế hoạch đóng cửa quy mô lớn công ty con sản xuất pin Cellforce. Theo số liệu của EY, ngành chế tạo máy Đức mất khoảng 17.000 việc làm trong vòng 1 năm, ngành luyện kim mất 12.000 việc làm, trong khi ngành hóa chất và dược phẩm thiệt hại ít hơn.

Khủng hoảng này làm dấy lên tranh luận về nguy cơ “phi công nghiệp hóa” của Đức. Mặc dù từ năm 2014 đến cuối 2024, số lao động công nghiệp Đức vẫn tăng 3,5% (tăng thêm 185.000 người), nhưng xu hướng hiện nay cho thấy ngành ô tô và cơ khí đang giảm mạnh tuyển dụng nhân lực trẻ.

Thị trường việc làm của kỹ sư mới ra trường ngày càng khó khăn, nguy cơ thất nghiệp trong nhóm sinh viên tốt nghiệp đại học gia tăng.

Ngành chế tạo máy – vốn là niềm tự hào của Đức – cũng đang đứng trước nguy cơ lớn. Một nghiên cứu mới cho thấy trong vòng ba năm tới, khoảng 20% việc làm ngành này có thể biến mất, chủ yếu do thuế quan thương mại mới làm tăng chi phí xuất khẩu và thị phần suy giảm.

Là trụ cột xuất khẩu của Đức, ngành cơ khí đang chịu tác động nặng nề từ các cuộc xung đột thương mại toàn cầu. Doanh nghiệp cảnh báo nếu không có biện pháp ứng phó, các đợt sa thải quy mô lớn là điều không thể tránh khỏi.

Ngoài ra, việc giảm số lượng đơn đặt hàng, cùng với chi phí năng lượng và lao động tăng cao, đang làm xói mòn khả năng cạnh tranh công nghiệp của khu vực. Theo Viện Ifo, hơn 1/3 số công ty báo cáo tình trạng thiếu đơn đặt hàng, trong đó các lĩnh vực ô tô, máy móc và thiết bị điện bị ảnh hưởng đặc biệt nặng nề.

Trung Quốc thao túng tỷ giá, thúc đẩy quá trình phi công nghiệp hóa của Đức

Các chuyên gia nhận định, khó khăn của công nghiệp Đức không chỉ đến từ nội bộ mà còn từ sức ép bên ngoài. Đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) bị cáo buộc cố tình hạ thấp giá trị đồng Nhân dân tệ để tạo lợi thế cạnh tranh không công bằng, khiến sản phẩm châu Âu trở nên đắt đỏ hơn.

Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) sử dụng cơ chế quản lý rổ tiền tệ và dự trữ ngoại hối ngầm để duy trì mức tỷ giá thấp. Dù thâm hụt thương mại của khu vực đồng Euro với Trung Quốc ngày càng tăng, nhưng từ năm 2020 đến nay, tỷ giá đồng Nhân dân tệ với Euro hầu như không đổi, khiến Euro thực tế đã tăng giá hơn 40%.

Một nghiên cứu dài hạn của Rhodium Group (Mỹ) cũng cho thấy ĐCSTQ áp dụng chiến lược tương tự với đồng USD và Yên Nhật, nhằm giữ giá xuất khẩu thấp. Chính sách này, cộng với tình trạng dư thừa công suất và trợ cấp, đã tạo ra “cú sốc Trung Quốc 2.0”, buộc các doanh nghiệp Đức phải cắt giảm nhân sự, hạ chi phí hoặc chuyển sản xuất ra nước ngoài.

Trong phân tích của mình, chuyên gia tài chính quốc tế Brad Setser nhiều lần nhấn mạnh rằng ĐCSTQ đang dùng các công cụ ẩn để xây dựng “đội quân tiền tệ”, qua đó củng cố quyền lực kiểm soát tỷ giá. Điều này giúp ĐCSTQ né tránh sự giám sát trực tiếp từ cộng đồng quốc tế về mức độ can thiệp vào thị trường ngoại hối, đồng thời bảo vệ đồng Nhân dân tệ khỏi áp lực tăng giá.

Mặc dù Bắc Kinh tuyên bố thị trường tỷ giá đã tự do hóa, thực tế biên độ dao động rất hẹp và thường xuyên bị can thiệp. Điều này trái ngược với mục tiêu quốc tế hóa đồng Nhân dân tệ nhưng lại củng cố vị thế công nghiệp của Trung Quốc.

Đức và EU được khuyến nghị nên coi chính sách hạ tỷ giá này là một hình thức trợ cấp gián tiếp và sử dụng các công cụ thương mại để đối phó, nếu không tình trạng phi công nghiệp hóa sẽ ngày càng nghiêm trọng.

Sự suy giảm việc làm công nghiệp tại Đức cho thấy những vấn đề mang tính cơ cấu. Trong ngắn hạn, các doanh nghiệp cần đẩy nhanh đổi mới và chuyển đổi; về dài hạn, EU cần tăng cường các biện pháp bảo hộ thương mại, thúc đẩy cơ chế tỷ giá công bằng. Nếu không, tình trạng mất việc làm sẽ lan rộng, ảnh hưởng đến ổn định xã hội và tăng trưởng kinh tế.