Mỹ áp thuế cao với tôm Ấn Độ, Ecuador chớp cơ hội giành thị trường

Quyết định của Tổng thống Mỹ Donald Trump áp thuế nhập khẩu tôm Ấn Độ lên tới 50% đã giáng đòn nặng vào xuất khẩu sang Mỹ, nhiều hộ nuôi tôm buộc phải cân nhắc chuyển sang kinh doanh khác.

Andhra Pradesh là trung tâm xuất khẩu tôm lớn nhất của Ấn Độ sang Mỹ. Nhiều năm qua, hàng trăm nghìn nông hộ đã đầu tư hàng chục vạn USD để nuôi tôm trong các ao hồ nhiễm mặn, biến Ấn Độ trở thành nước cung cấp tôm lớn nhất cho Mỹ. Các tập đoàn bán lẻ của Mỹ như Walmart, Kroger đều trở thành khách hàng của họ.

Tuy nhiên, từ khi ông Trump tuyên bố tăng thuế, đơn hàng xuất sang Mỹ đã rơi vào đình trệ. Theo các doanh nghiệp, thương lái đã giảm giá thu mua gần 20%, gần như xóa sạch lợi nhuận của người nuôi.

Tại bang ven biển Andhra Pradesh, miền nam Ấn Độ, ông V. Srinivas, 46 tuổi, một nông dân nuôi tôm, nói với Reuters rằng ông đang tính đến việc chuyển nghề.

Ông Srinivas cho biết hiện ông đang gánh khoản nợ 45.800 USD và phải thế chấp cả gia sản. Ông đang tính chuyển sang nuôi cá. Với giá này thì nuôi tôm không có lãi, chứ chưa nói gì đến trả nợ.

Hiện Mỹ đang áp thuế 25% với tôm Ấn Độ. Một mức thuế phạt bổ sung 25% khác do Ấn Độ mua dầu từ Nga sẽ có hiệu lực ngày 27/8, đưa tổng mức thuế lên 50% — cao nhất trong số các nền kinh tế lớn.

Ngược lại, đối thủ chính của Ấn Độ là Ecuador chỉ chịu mức thuế 15% khi xuất khẩu tôm sang Mỹ, làm tăng sức cạnh tranh đáng kể.

Chủ tịch Hiệp hội Thủy sản Ecuador, ông Jose Antonio Camposano, cho hay trước đây Ecuador phụ thuộc nhiều vào xuất khẩu sang Trung Quốc. Nếu Ấn Độ rút khỏi thị trường Mỹ, thì đây chính là cơ hội để Ecuador chen chân vào.

Dù Ấn Độ cũng xuất khẩu tôm sang Trung Quốc, Nhật Bản, Anh và có thể tìm cách mở rộng thị trường mới, nhưng Chủ tịch Hiệp hội Xuất khẩu Hải sản Ấn Độ, ông Pawan Kumar, thừa nhận điều này không thể thực hiện trong một sớm một chiều.

Ước tính Andhra Pradesh có khoảng 300.000 hộ nuôi tôm, sản phẩm được hàng chục doanh nghiệp thu mua để xuất khẩu sang Mỹ.

Ông Kumar cho biết hiện các nhà nhập khẩu Mỹ gần như đã ngừng đặt hàng. Các nhà xuất nhập khẩu đều không thể tự gánh khoản thuế cao ngất ngưởng, buộc phải hạ giá thu mua đối với nông dân.

Ông Gopinath Duggineni, lãnh đạo công đoàn tại thành phố Ongole, nhận xét ngay cả khi thuận lợi thì lợi nhuận ròng cũng chỉ đạt 20–25%. Giờ thì tất cả đã biến mất, còn lại được gì? Ông nói thêm rằng nông dân đang chuẩn bị kêu gọi chính quyền địa phương hỗ trợ tài chính.

Trong số 12 nông dân nuôi tôm ở Andhra Pradesh được Reuters phỏng vấn, 6 người cho biết họ đang tính tạm ngừng nuôi tôm để chuyển sang nuôi cá, bán rau hoặc làm nghề khác; 6 người còn lại chọn chờ xem tình hình. Mỗi chu kỳ nuôi tôm kéo dài hơn 2 tháng, trong khi chi phí điện, thức ăn và thuê đất ngày càng leo thang, khiến lợi nhuận ngày càng teo tóp.

Cú sốc thuế này khiến các nhà nhập khẩu Mỹ tăng tốc mua hàng trong quý II, đặc biệt là tháng 6. Riêng trong tháng 6 này, Mỹ nhập tới 72.763 tấn tôm, trị giá 613,2 triệu USD, tăng 36% về lượng và 47% về giá trị so với cùng kỳ năm 2024.

Tuy nhiên, theo giới phân tích, đây chỉ là sự gia tăng mang tính kỹ thuật. Khi lượng hàng đã được đổ vào kho, nhập khẩu tôm trong nửa cuối năm có thể chững lại hoặc giảm do ảnh hưởng từ chính sách thuế và mức tồn kho cao.

Ecuador – đối thủ cạnh tranh lớn thứ hai – hiện là nước có lợi thế thuế quan rõ rệt, với tổng thuế chỉ ở mức 18,78%. Dù phải chịu mức thuế đối ứng 15%, Ecuador không bị áp thuế chống bán phá giá, trong khi năng lực sản xuất tôm lột vỏ và hàng giá trị gia tăng đang tăng nhanh.

Trong tháng 6, Mỹ nhập 17.958 tấn tôm từ Ecuador, trị giá 130,2 triệu USD, tăng 32% về lượng và 41% về giá trị.

Indonesia – nguồn cung cấp lớn thứ ba – cũng ghi nhận mức tăng mạnh trong tháng 6 (13.219 tấn, trị giá 106,8 triệu USD, tăng 44% và 54% so với cùng kỳ). Tuy nhiên, nước này đang bị áp thuế tổng cộng 22,9%, gồm 19% thuế đối ứng và 3,9% thuế chống bán phá giá.

Mức thuế này khiến ngành tôm Indonesia dự báo sẽ giảm xuất khẩu sang Mỹ và chuyển hướng sang thị trường Trung Quốc – nơi thuế thấp hơn và nhu cầu tăng.

Trong bối cảnh thị trường bất ổn, tôm Việt Nam vẫn duy trì được đà tăng trưởng xuất khẩu sang Mỹ trong nửa đầu năm. Tổng giá trị xuất khẩu đạt 341 triệu USD, tăng 12,7% so với cùng kỳ năm trước.

Trong đó, tôm chân trắng chiếm 81,1% với kim ngạch 276,7 triệu USD, chủ yếu là sản phẩm chế biến (HS16) trị giá 174 triệu USD (+11,7%). Dòng tôm đông lạnh (HS03) tăng nhẹ 4,1%, đạt 102,7 triệu USD – phản ánh xu hướng người tiêu dùng Mỹ ưa chuộng sản phẩm tiện lợi.

Tôm sú đạt 29,2 triệu USD, chiếm 8,6%. Tuy nhiên, xuất khẩu tôm sú chế biến lại giảm mạnh 21,6%, cho thấy sản phẩm này đang mất dần ưu thế tại Mỹ. Ngược lại, nhóm tôm khác đạt 35,1 triệu USD (+86,7%), chủ yếu nhờ vào dòng hàng chế biến tăng gần gấp đôi.

Mặc dù đạt kết quả tích cực trong 6 tháng đầu năm, nhưng triển vọng xuất khẩu tôm Việt Nam sang Mỹ trong nửa cuối năm vẫn tiềm ẩn nhiều rủi ro.