Từ cái chết của siêu lừa Madoff nhìn lại lịch sử “mô hình Ponzi”

Cựu chủ tịch của Nasdaq, siêu lừa Bernard Madoff, người đã lợi dụng “mô hình Ponzi” để lừa đảo được số tiền lên tới 65 tỷ đô la Mỹ, đã qua đời trong tù ở tuổi 82 vào ngày 14/4.

Nhân sự kiện, giới truyền thông khắp nơi đã nhìn lại thời điểm bắt đầu và kết thúc của vụ lừa đảo đáng sợ này, khởi đầu từ những năm 1990 với quỹ đầu cơ Madoff thu hút khách hàng đầu tư với tỷ lệ lãi cao. Nhưng Madoff không dùng tiền của khách hàng để đầu tư chính đáng gì mà chuyển tất cả tiền vào tài khoản công ty cá nhân, lấy người đầu tư sau trả “lợi tức” cho người đầu tư trước, vụ lừa đảo kéo dài 20 năm với số người bị lừa lên đến hơn 5.000 người.

Trong vụ việc, cái gọi là nguồn tài sản khổng lồ đang quản lý và lợi nhuận cao nên trả lãi cao… đều chỉ là những con số in “trên giấy”! Vụ lừa đảo của Madoff bùng phát trong thảm họa “sóng thần tài chính” năm 2008, vì không thể thanh khoản được theo những yêu cầu, nên con trai của ông ta báo cáo vụ việc gây bùng nổ: nạn nhân của trò lừa đảo này bao gồm các cá nhân, tổ chức từ thiện, quỹ hưu trí và quỹ phòng hộ, trong đó có nhiều chính trị và thương gia nổi tiếng; số nạn nhân còn có cả những nhân vật nổi tiếng trong lĩnh vực văn hóa như đạo diễn của loạt phim “Công viên kỷ Jura” là Steven Allan Spielberg, người đoạt giải Nobel Hòa bình Elie Wiesel, nam diễn viên Kevin Bacon, chủ sở hữu cũ của MLB New York Mets là Fred Wilpon…

Ước tính sơ bộ tổng số tiền lừa đảo được lên tới 65 tỷ đô la Mỹ, nhiều nạn nhân đã bị mất tiền dưỡng lão và rơi vào đường cùng vì bị lừa.

Tờ Financial Times dẫn lời một nguồn tin vào thời điểm đó cho biết rủi ro tiềm ẩn của HSBC Holdings trong vụ bê bối đầu tư Madoff có thể là khoản nợ phải trả 1,5 tỷ đô la Mỹ.

Madoff nhận tội vào tháng 6/2009 và bị thẩm phán liên bang Denny Chin kết án tối đa 150 năm tù. Ông ta bị giam giữ trong nhà tù liên bang ở Butner thuộc Bắc Carolina.

Toàn gia đình Madoff sau đó đã suy sụp: ngay năm sau khi Madoff bị bắt giam, con trai cả Mark Madoff của ông ta đã treo cổ tự tử, con trai thứ hai của ông ta là Andrew Madoff qua đời vì bệnh ung thư vào năm 2014, còn vợ ông ta là Ruth Madoff cũng đã tự tử nhưng không thành.

Trong tù, Madoff bị nhiều bệnh mãn tính, năm ngoái ông ta đã nộp đơn xin ân xá với lý do bệnh tật, nhưng các công tố viên Mỹ đã bác đơn của ông ta vì nhận thấy Madoff chưa bao giờ thể hiện bất kỳ sự hiểu biết nào về mức độ nghiêm trọng của những tội ác mà ông ta đã gây ra trong thời gian thụ án, không đồng cảm với những nạn nhân.

Vào ngày 14/4 vừa qua, nhà tù đã thông báo rằng Madoff đã qua đời tại Trung tâm Y tế Liên bang ở Butner. Như vậy ông ta chỉ chấp hành 10 năm đầu tiên của bản án 150 năm.

Thông tin cho biết các nhà chức trách hiện chưa nói rõ nguyên nhân cái chết, sẽ thực hiện khám nghiệm tử thi.

Người chỉ ra cảnh đáng sợ là sau khi bị bắt, thậm chí Madoff còn chế nhạo nạn nhân, bị ống kính phóng viên ghi lại được với nụ cười ranh mãnh. Thực tế cho rằng trò lừa gạt của Madoff tinh vi cao siêu gì đó, không bằng nhắc nhở mọi người chớ quên “loài người tâm địa tham lam”.

Mô hình Ponzi là gì?

Theo thông tin trên Wikipedia, mô hình Ponzi (Ponzi Scheme) là một kỹ thuật gian lận tài chính bất hợp pháp, có nguồn gốc từ một vụ án đại diện nổi tiếng xảy ra ở Mỹ vào đầu thế kỷ 20. Thủ đoạn thực hiện là thu hút các nhà đầu tư bằng cách sử dụng tiền của các nhà đầu tư sau cùng để trả lãi cho các nhà đầu tư từ ban đầu. Cho đến ngày nay, nhiều biến thể khác nhau của mô hình Ponzi (đĩa quỹ, câu lạc bộ chuột) vẫn tồn tại trên thị trường tài chính.

Phương thức hoạt động của mô hình hầu hết dưới danh nghĩa đầu tư, lôi kéo nạn nhân đầu tư bằng lợi nhuận cao, nhìn qua không khác gì phương thức hoạt động của các quỹ chứng khoán thông thường, nhưng trong mô hình Ponzi thì lợi tức “đầu tư” là lấy tiền từ “nhà đầu tư” tham gia sau cuối, công ty thúc đẩy không kiếm lợi nhuận thông qua các khoản đầu tư chính đáng gì cả mà chỉ đơn giản là “dỡ bức tường phía đông để đắp bức tường phía tây”. Để liên tục thu hút các nhà đầu tư mới tham gia, ban đầu việc chi trả lợi tức cho nhà đầu tư được thực hiện trong thời gian ngắn, sau đó thời gian trả lãi được kéo dài dần. Nhưng theo thời gian khi quá nhiều người tham gia thì quỹ dần dần không đủ duy trì, cho đến khi bong bóng lừa đảo vỡ khiến số lượng lớn nhà đầu tư trong giai đoạn sau sẽ bị thiệt hại.

Cái tên Ponzi bắt nguồn gốc từ Charles Ponzi, một người Ý nhập cư vào Mỹ. Năm 1919, ông ta thành lập một công ty vỏ bọc để lừa đảo, cam kết chỉ trong vòng ba tháng nhà đầu tư sẽ nhận được 40% lợi nhuận, sau đó Ponzi dùng tiền của nhà đầu tư mới như một khoản lợi nhuận nhanh chóng trả cho nhà đầu tư ban đầu, cứ vậy khiến ngày càng nhiều người bị lừa. Do lợi nhuận hậu hĩnh từ các nhà đầu tư ban đầu mà chỉ trong vòng 7 tháng Ponzi đã thu hút được 30.000 nhà đầu tư, âm mưu kéo dài được một năm mới bị lật tẩy.

Tháng 8/1920 Ponzi tuyên bố phá sản và bị kết án 5 năm tù, sau khi ra tù hắn đã thực hiện một số vụ gian lận tài chính tương tự và phải ngồi tù một thời gian dài hơn. Năm 1934, Ponzi bị trục xuất trở lại Ý, ông ta cố gắng lừa gạt nhà lãnh đạo độc tài Mussolini của Ý nhưng không thành công. Năm 1949 Ponzi chết tại một ngôi chùa ở Brazil trong cảnh không một xu dính túi.

Lập Minh, Vision Times

Xem thêm: