Máy lọc không khí có thể ngăn bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp?

Vào thời điểm giao mùa với sự gia tăng của cảm cúm, nhiều người cân nhắc đầu tư vào các thiết bị như máy lọc không khí trong nhà để ngăn ngừa lây nhiễm bệnh đường hô hấp. Nhưng bấy lâu nay, luôn có một câu hỏi được đặt ra về hiệu quả thật sự của công nghệ này?

• Cảm cúm khác gì cảm lạnh? Điều trị thế nào?

Khoảng trống trong nghiên cứu

Một đánh giá tổng quan gần đây mới được công bố trên tạp chí Annals of Internal Medicine về công nghệ lọc không khí.

Nghiên cứu có tựa đề “Tổng quan hệ thống: Công nghệ để giảm lây truyền bệnh lý đường hô hấp trong nhà” đã phân tích gần 700 nghiên cứu trong gần một thế kỷ về các phương pháp kiểm soát kỹ thuật nhằm giảm nguy cơ lây nhiễm qua không khí trong nhà. Các giải pháp như tia cực tím diệt khuẩn, thông gió, và máy lọc không khí di động cho thấy tiềm năng giảm lây truyền bệnh. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu chỉ ra một số hạn chế lớn:

• Thiếu bằng chứng trực tiếp: Chỉ 9% nghiên cứu kiểm tra hiệu quả thực tế của các công nghệ này trong việc giảm bệnh tật ở người. Hầu hết chỉ dựa vào các chỉ số gián tiếp.
• Thiếu thông tin về an toàn: Rất ít nghiên cứu đề cập đến các sản phẩm phụ tiềm tàng như ozone, carbon monoxide, formaldehyde, hoặc hydrogen peroxide, có thể gây hại cho sức khỏe.

Bà Lisa Bero, Tiến sĩ, đồng tác giả nghiên cứu từ Đại học Y khoa Anschutz, Colorado, nhấn mạnh rằng nhiều người lầm tưởng các thiết bị này hoàn toàn vô hại. “Người bình thường không nghĩ rằng chúng có thể phát ra hóa chất độc hại, vì chúng ta không hiểu rõ cách chúng hoạt động”, bà nói.

Các nhà nghiên cứu khuyến nghị cần thêm các thử nghiệm thực tế ở môi trường như trường học hay bệnh viện, tập trung vào số ca nhiễm thực tế và đánh giá rủi ro từ các sản phẩm phụ.

Lời khuyên cho người tiêu dùng

Với những khoảng trống trong nghiên cứu, các chuyên gia y tế đưa ra một số hướng dẫn để hỗ trợ bệnh nhân:

• Giữ thái độ hoài nghi: Người tiêu dùng nên cẩn trọng với những lời hứa hẹn từ các chiến dịch tiếp thị. Ví dụ, Cơ quan Bảo vệ Môi trường của Hoa Kỳ (EPA) cảnh báo rằng ozone từ các máy tạo ion hoặc thiết bị lọc không khí điện tử có thể gây kích ứng phổi, bất chấp tuyên bố của một số nhà sản xuất.
• Cân nhắc tình trạng sức khỏe và môi trường: Những người mắc bệnh mãn tính như hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính nên cân nhắc sử dụng bộ lọc HEPA (Bộ lọc không khí hiệu suất cao, viết tắt của High-Efficiency Particulate Air, có khả năng loại bỏ ít nhất 99,97% các hạt có kích thước 0,3 micromet trong không khí, như bụi, phấn hoa, nấm mốc, và một số vi khuẩn hoặc virus) trong hệ thống thông gió và điều hòa không khí để giảm bụi, phấn hoa, và các hạt khác. Điều này đặc biệt hữu ích ở khu vực có chất lượng không khí kém. Tuy nhiên, cần thay bộ lọc thường xuyên.
• Nâng cấp bộ lọc không khí: EPA cho biết bộ lọc có MERV (Giá trị Báo cáo Hiệu quả Tối thiểu, một thang đo từ 1 đến 16 để đánh giá khả năng lọc hạt của bộ lọc không khí; số càng cao, bộ lọc càng hiệu quả trong việc giữ lại các hạt nhỏ như virus) từ 13 trở lên có thể giữ lại các hạt nhỏ như virus.
• Thông gió tự nhiên: Mở cửa sổ để lưu thông không khí là cách đơn giản và hiệu quả, tùy thuộc vào thời tiết.

Máy lọc không khí không thể thay thế các giải pháp cơ bản

Dù các công nghệ lọc không khí có thể cải tiến trong tương lai, theo các chuyên gia chúng không thể thay thế các phương pháp ngăn ngừa nhiễm trùng cơ bản như rửa tay và tiêm phòng. Ngoài ra, việc duy trì sức khỏe tổng thể thông qua chế độ ăn uống lành mạnh, ngủ đủ giấc, giảm căng thẳng và quản lý tốt các bệnh lý nền cũng rất quan trọng.

Hiện tại, các thiết bị lọc không khí trong nhà vẫn còn nhiều hạn chế về bằng chứng hiệu quả và an toàn. Người tiêu dùng cần cân nhắc kỹ lưỡng, ưu tiên các phương pháp đơn giản như thông gió tự nhiên và duy trì vệ sinh cá nhân. Trong khi chờ đợi thêm nghiên cứu, việc kết hợp các cách phòng ngừa truyền thống với lựa chọn công nghệ phù hợp có thể là cách tốt nhất để bảo vệ sức khỏe trong mùa cảm cúm.