Anh trả thêm 25% cho thuốc Mỹ mới; Mỹ giảm thuế cho thiết bị y tế từ Anh

Tổng thống Donald Trump và Đệ nhất phu nhân Melania Trump chào tạm biệt Thủ tướng Anh Sir Keir Starmer và Phu nhân Victoria Starmer khi kết thúc chuyến thăm cấp nhà nước vào thứ Năm, ngày 18 tháng 9 năm 2025 tại Chequers ở Aylesbury, Anh. (Ảnh: Andrea Hanks/ Nhà Trắng)

Hoa Kỳ và Vương quốc Anh đã đạt thỏa thuận thương mại mới, trong đó Anh đồng ý trả giá cao hơn — khoảng 25% — cho các loại thuốc mới do Mỹ sản xuất. Đổi lại, Mỹ sẽ miễn thuế đối với thuốc, nguyên liệu và thiết bị y tế xuất khẩu từ Anh, giúp ngành dược Anh mở rộng thị trường. Thỏa thuận gây tranh cãi vì có thể làm tăng đáng kể chi phí y tế của NHS, dù giúp bệnh nhân Anh tiếp cận nhanh hơn các loại thuốc tiên tiến của Mỹ.

Hai nước Anh – Mỹ vừa đạt một thỏa thuận thương mại trong lĩnh vực dược phẩm, theo đó Mỹ sẽ loại thuốc, thành phần thuốc và thiết bị y tế xuất khẩu từ Anh khỏi các mức thuế quan mà Mỹ có thể áp dụng.

Đổi lại, hệ thống y tế công của Anh — National Health Service (NHS) — sẽ mua thuốc Mỹ mới với giá cao hơn khoảng +25% (so với trước) bắt đầu từ các loại thuốc đột phá/thuốc mới, bảo hộ bản quyền (innovative drugs).

Ngoài ra, cơ chế hoàn tiền (rebate) mà các công ty dược thường phải trả lại cho NHS sẽ được điều chỉnh — như một phần của thỏa thuận nhằm cân bằng chi phí.

Cùng với đó, tiêu chí đánh giá giá trị — do Viện Quốc gia về Sức khỏe và Chăm sóc Lâm sàng của Anh (National Institute for Health and Care Excellence-NICE) phụ trách — cũng được sửa đổi: mức ngưỡng cost-effectiveness để chấp nhận thuốc giá đắt được nâng lên khoảng 25%.

Mức ngưỡng cost-effectiveness = giới hạn chi phí hợp lý để đổi lấy một mức lợi ích sức khỏe. Hệ thống Anh (NICE) thường dùng chỉ số: QALY – Quality-Adjusted Life Year (một năm sống khỏe mạnh) và họ đặt ra một mức ngưỡng cost-effectiveness, ví dụ: £20.000 – £30.000 cho mỗi 1 QALY. Điều này nghĩa là: Nếu một loại thuốc giúp bệnh nhân sống thêm 1 năm trong tình trạng sức khỏe tốt, và chi phí để đạt được điều đó ≤ £30.000, NICE có thể chấp nhận. Nếu thuốc tốn £50.000 để thêm 1 QALY, thuốc không đạt cost-effectiveness, tức là không đáng để hệ thống y tế trả tiền.

Ngoài ra, cơ chế rebate (hoàn tiền / chiết khấu mà các hãng dược phải trả lại cho NHS từ doanh số thuốc bản quyền) cũng sẽ được điều chỉnh — rebate tối đa sẽ giảm xuống khoảng 15% (so với mức hiện tại cao hơn) vào 2026.

Hệ quả & Tranh luận

Ưu điểm:

Thỏa thuận được những người ủng hộ đánh giá là một đòn bẩy để khuyến khích đầu tư dược-sinh học giữa hai nước: giúp thuốc Mỹ dễ tiếp cận hơn tại Anh, đồng thời hỗ trợ các công ty dược Anh xuất khẩu sang Mỹ.

Cơ chế này có thể giúp nhanh chóng đưa các loại thuốc đột phá, thuốc điều trị bệnh hiểm nghèo (ung thư, bệnh hiếm) từ Mỹ vào danh mục được phép sử dụng tại Anh, nhờ tăng ngân sách thuốc mới.

Lý do & động lực phía hai bên

Mỹ — đứng đầu là chính quyền Tổng thống Donald Trump — đã gia tăng áp lực để các quốc gia châu Âu trả đúng giá cho thuốc Mỹ, vì cho rằng người Mỹ vốn trả giá cao hơn người châu Âu.

Đối với Anh: nhiều hãng dược quốc tế từng trì hoãn hoặc từ bỏ đầu tư tại Anh (ví dụ do môi trường giá thuốc/phê duyệt gắt). Việc nâng giá thuốc và cải thiện đánh giá giá trị là nhằm hồi sinh niềm tin đầu tư từ các công ty dược, giữ Anh là địa điểm hấp dẫn cho nghiên cứu & sản xuất dược phẩm.

Với thỏa thuận miễn thuế, thuốc xuất khẩu từ Anh sang Mỹ — bao gồm cả thuốc, nguyên liệu, công nghệ y tế — sẽ hưởng lợi lớn, giúp ngành dược Anh ổn định xuất khẩu và giữ việc làm.

Những lo ngại & quan ngại:

Chi phí thuốc mới “bản quyền” tại Anh sẽ tăng — khiến ngân sách thuốc của NHS tăng đáng kể (ước tính thêm khoảng £3 tỷ/năm).

Nhờ tiêu chí mới của NICE, nhiều thuốc đắt tiền — đặc biệt thuốc đột phá điều trị ung thư, bệnh hiếm, các liệu pháp tiên tiến — có thể được phê duyệt cho bệnh nhân sớm hơn.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia y tế và chính trị gia tại Anh phản đối: họ cảnh báo rằng chi tiêu cao cho thuốc mới có thể làm cạn ngân sách cho các dịch vụ y tế cơ bản khác, hoặc giảm khả năng mở rộng dịch vụ công nhờ phải ưu tiên thuốc đắt đỏ.

Ở cấp quốc tế, một số quốc gia như Australia xem đây là tiền lệ nguy hiểm — lo ngại các thỏa thuận tương tự sẽ buộc các hệ thống y tế công phải tăng chi phí thuốc, ảnh hưởng tới khả năng tiếp cận thuốc của người dân.

Với việc NHS phải tăng chi tiêu cho thuốc mới, có lo lắng rằng các dịch vụ y tế cơ bản hoặc các loại thuốc rẻ hơn, quan trọng nhưng không đột phá, có thể bị ảnh hưởng do phân bổ ngân sách thay đổi.

Thiên Vân, theo AP News, The Guardian, The Epoch Times, Secretchina