Ba công dân Hoa Kỳ được Trung Quốc trả tự do đúng dịp Lễ Tạ Ơn

Ông Mark Swidan, ông Kai Li và ông John Leung – ba công dân Hoa Kỳ – từng bị Chính quyền Trung Quốc giam giữ trong nhiều năm, nay đã lấy lại được tự do và sẽ sớm đoàn tụ cùng thân quyến sau quãng thời gian dài ly biệt.

“Sớm thôi, họ sẽ trở về và đoàn tụ cùng gia đình sau nhiều năm xa cách”, Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ tuyên bố trong một thông cáo.

Ông Swidan bị chính quyền Trung Quốc kết án tử hình treo với cáo buộc liên quan đến ma túy. Trong khi, cả ông Li bị bắt giữ từ năm 2016, và ông Leung bị kết án tù chung thân vào năm 2023, đều bị chính quyền Trung Quốc cáo buộc tội danh gián điệp. Theo Hội đồng An ninh Quốc gia Hoa Kỳ, ba công dân này được phóng thích đồng nghĩa tất cả những công dân Hoa Kỳ bị kết án bất công đã lấy lại được tự do. 

Bang giao Hoa Kỳ – Trung Quốc

Quyết định phóng thích của chính quyền Trung Quốc là một phần của một thỏa thuận trao đổi song phương, theo đó ba công dân Trung Quốc bị giam giữ tại Hoa Kỳ cũng được phóng thích.

Thỏa thuận trao đổi song phương này khép lại nhiều năm đàm phán ngoại giao nhằm giải quyết các vụ giam giữ mà cả Hoa Kỳ lẫn Trung Quốc đều xem là bất công.

Cả Hoa Kỳ và Trung Quốc đều mong muốn giảm bớt căng thẳng giữa hai quốc gia thông qua thỏa thuận trao đổi này, cùng rất nhiều lần điện đàm và gặp mặt giữa Tổng thống Joe Biden và Chủ tịch Tập Cận Bình. 

Về phía Hoa Kỳ 

Chính quyền Tổng thống Biden đã thúc đẩy việc phóng thích hơn 70 công dân Hoa Kỳ bị giam giữ ở nước ngoài trong nhiệm kỳ của ông, trong một số trường hợp bằng cách trao đổi tù nhân tại Hoa Kỳ.

Vào tháng Chín, Hoa Kỳ cũng đã thúc đẩy Trung Quốc phóng thích mục sư David Lin, một công dân Hoa Kỳ khác, trong hoàn cảnh tương tự.

Vào năm 2022, Trung Quốc là một trong sáu quốc gia bị Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ áp dụng khuyến cáo du lịch loại “D”, nhằm cảnh báo công dân Hoa Kỳ rủi ro bị giam giữ và sử dụng như con bài trong đàm phán.

Vào hôm thứ Tư (27/11), Hoa Kỳ đã hạ cấp độ khuyến cáo du lịch đối với Trung Quốc từ Cấp độ 3 (“cân nhắc kỹ lưỡng trước khi đi”) xuống Cấp độ 2 (“thận trọng hơn”), thể hiện sự cải thiện bang giao Hoa Kỳ-Trung Quốc. 

Tuy nhiên, khuyến cáo vẫn cảnh báo công dân Hoa Kỳ về nguy cơ bị chính quyền Trung Quốc “thẩm vấn và giam giữ mà không được đối xử minh bạch và công bằng theo pháp luật”.

Về phía Trung Quốc

Bộ Ngoại giao Trung Quốc lên tiếng phản đối mạnh mẽ Hoa Kỳ “áp bức” công dân nước mình đồng thời nhấn mạnh rằng không nơi nào là nơi trú ẩn an toàn lâu dài cho những kẻ chạy trốn pháp luật Trung Quốc.

“Tôi muốn nhấn mạnh rằng Trung Quốc kiên quyết phản đối động thái áp bức và ngược đãi công dân Trung Quốc của Hoa Kỳ vì mục đích chính trị“, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mao Ning tuyên bố.

Bà Mao cũng nói thêm rằng một tội phạm đang bị truy nã của Trung Quốc đã được dẫn độ từ Hoa Kỳ, chứng tỏ rằng “không nơi nào có thể là chỗ trú ẩn vĩnh viễn cho những kẻ phạm tội” và nhấn mạnh rằng chính phủ Trung Quốc sẽ tiếp tục truy đuổi các đối tượng đang lẩn trốn.

Khi đề cập đến động thái hạ cấp độ khuyến cáo du lịch của Hoa Kỳ, bà Mao nhận xét rằng động thái này “mang tính xây dựng” và rằng “Chúng tôi luôn phản đối những tác động gây sợ hãi và hy vọng Hoa Kỳ sẽ tạo thêm điều kiện thuận lợi cho sự giao lưu văn hóa và nhân dân giữa hai quốc gia“. 

Về phía gia đình công dân Hoa Kỳ

Trong nhiều năm, các quan chức cấp cao của Hoa Kỳ đã bày tỏ quan ngại với phía Trung Quốc về các công dân Hoa Kỳ bị giam giữ trong các cuộc đàm phán, nhưng gia đình của các nạn nhân lo ngại rằng các quan chức sẽ chú ý đến những vấn đề phức tạp và căng thẳng giữa bang giao hai nước hơn là những trường hợp này.

Nhưng sau đó, con trai của ông Kai Li, ông Harrison Li, phát biểu trong một thông cáo trước báo giới rằng cha mình dự kiến sẽ hạ cánh tại Căn cứ Liên hợp San Antonio, Texas vào tối hôm thứ Tư (27/11), và bày tỏ lòng cảm kích sâu sắc đối với các quan chức chính quyền Biden đã nỗ lực đàm phán để bảo đảm cha ông được phóng thích.

“Họ đã thực hiện điều này đúng dịp mùa lễ“, ông Harrison nói, đề cập đến Lễ Tạ Ơn tại Hoa Kỳ vào hôm thứ Năm (28/11).