Các công ty Nhật Bản đang rời khỏi Trung Quốc để giảm thiểu rủi ro

Các công ty Nhật Bản đã lần lượt rời khỏi Trung Quốc. Sau Sony và Daikin, Mitsubishi có thể ngừng sản xuất ở Trung Quốc do môi trường kinh doanh ngày càng xấu đi.

Sau khi gã khổng lồ máy điều hòa không khí Daikin và công ty công nghệ khổng lồ Sony của Nhật Bản rời Trung Quốc, truyền thông Nhật Bản đưa tin rằng công ty Mitsubishi Motors có thể ngừng sản xuất tại quốc gia cộng sản này.

Trong những năm gần đây, các công ty Nhật Bản đã lần lượt rời khỏi Trung Quốc. Các chuyên gia tin rằng khi căng thẳng địa chính trị gia tăng, mối quan hệ “chính trị lạnh nhưng kinh tế nóng” giữa Nhật Bản và Trung Quốc sẽ thay đổi. Các chuỗi cung ứng quan trọng của Nhật Bản sẽ dần tách khỏi Trung Quốc nhằm giảm thiểu rủi ro trong ngắn hạn và tách khỏi Trung Quốc trong dài hạn.

Theo các bài báo, Mitsubishi Motors có thể chấm dứt việc sản xuất xe hơi tại Trung Quốc và đang thảo luận với đối tác liên doanh, Tập đoàn ô-tô Quảng Châu (GAC), về việc rút khỏi liên doanh này. Mitsubishi Motors đã phản hồi rằng công ty đang “thảo luận các kế hoạch tương lai” với các cổ đông trong liên doanh và cho biết, “vẫn chưa có quyết định nào được đưa ra” 

Hồi tháng Tư, Mitsubishi Motors cho hay, doanh số bán hàng kém đã khiến Mitsubishi lỗ 78 triệu đô la. Tại Trung Quốc, năm 2022, công ty liên doanh GAC-Mitsubishi đã bán chưa đến 32.000 xe, tương đương với khoảng nửa doanh số bán hàng của hãng này trong năm 2021. Hồi tháng Bảy, nhằm thúc đẩy kinh doanh, GAC Mitsubishi đã sa thải nhân viên để cắt giảm chi phí lao động. Chiếc xe SUV Outlander của hãng đã ngừng sản xuất tại Trung Quốc do doanh số bán hàng kém.

Nhà máy sản xuất xe hơi mới của GAC ở Trường Sa, tỉnh Hồ Nam, đã ngừng sản xuất vào tháng Ba bởi vì nhu cầu ngày càng giảm.

Theo số liệu của công ty nghiên cứu MarkLines, năm 2022, doanh số bán xe chở khách của Trung Quốc đạt hơn 20 triệu chiếc, trong đó doanh số bán xe thương hiệu Trung Quốc chiếm 50,7%, tăng 5,2% so với năm trước. Thị phần của các công ty Nhật Bản là 18,3%, giảm 2,8%.

Nếu Mitsubishi chấm dứt sản xuất tại Trung Quốc, đây sẽ là một công ty lớn khác của Nhật Bản rút khỏi Trung Quốc, sau Sony và Daikin. Trước đó, Honda tuyên bố, họ sẽ cân nhắc việc xây dựng một chuỗi cung ứng bên ngoài Trung Quốc để giảm sự phụ thuộc vào quốc gia cộng sản này. Mazda cũng cho biết, họ đang xem xét việc di chuyển dây chuyền sản xuất ra khỏi Trung Quốc.

Số liệu do công ty nghiên cứu Teikoku Databank của Nhật Bản công bố cho thấy, từ năm 2020 đến năm 2022, số lượng công ty Nhật Bản ở Trung Quốc đã giảm từ 13.600 xuống còn 12.700, đây là mức thấp nhất trong 10 năm và giảm khoảng 7% so với số lượng trước đại dịch COVID-19. Tổng cộng có 2.176 công ty Nhật Bản đã rời khỏi Trung Quốc và 116 công ty bị phá sản và ngừng hoạt động kể từ cuộc khảo sát lần trước được thực hiện vào tháng 2/2020.

Giảm thiểu rủi ro

Giáo sư Li Shihui của Trường Quan hệ Quốc tế thuộc Đại học Chính trị Quốc gia Đài Loan, chủ tịch Viện Nhật Bản tại Đài Loan, lưu ý với tờ The Epoch Time: “Sự thiếu minh bạch nghiêm trọng trong các quy định lao động và trong các chính sách hoặc hệ thống trong nước của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) khiến các công ty Nhật Bản dễ bị ảnh hưởng bởi chính trị và khiến họ gặp các vấn đề và khó khăn trong hoạt động.”

Cô Wang Xiuwen, chuyên gia tại Viện Quốc phòng và An ninh Đài Loan, đã chỉ ra một mô hình lịch sử quan trọng: “Khi các chính sách của chính phủ Nhật Bản xúc phạm lợi ích chính trị của ĐCSTQ, ĐCSTQ thường sử dụng việc khuấy động chủ nghĩa dân tộc ‘chống Nhật’ và nhắm mục tiêu vào các công ty Nhật Bản hoặc thường dân Nhật Bản ở Trung Quốc. Đã có một số bài học trong thập kỷ qua.”

Giáo sư Li cũng nhấn mạnh rằng người Nhật nhận thấy ĐCSTQ không tuân thủ các quy định của Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực, đặc biệt là quyền sở hữu trí tuệ. Về thương mại quốc tế, Nhật Bản tin rằng ĐCSTQ không phải là quốc gia tuân thủ các luật lệ.

Cô Wang nhận xét, ngoài những ảnh hưởng do cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung kéo dài nhiều năm gây ra, môi trường kinh doanh của Trung Quốc ngày càng trở nên tồi tệ.

Năm nay, ĐCSTQ đã thắt chặt việc kiểm soát và giám sát các công ty nước ngoài. Chính quyền Trung Quốc đã  bắt giữ các nhà đầu tư nước ngoài và một số nhân viên của các công ty Nhật Bản ở Trung Quốc.

Cô Wang lưu ý: “việc ĐCSTQ tùy tiện bắt giữ người nước ngoài [đặc biệt là người Nhật] với lý do vi phạm an ninh quốc gia hoặc vi pham Đạo luật Chống Gián điệp, khiến hầu hết các công ty và nhà sản xuất Nhật Bản cảm thấy rằng an toàn cá nhân của họ không được đảm bảo, và họ phải sơ tán các nhân viên Nhật Bản khỏi Trung Quốc càng sớm càng tốt.”

Trong bối cảnh căng thẳng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ đang diễn ra, mặc dù Nhật Bản đứng về phía Hoa Kỳ, nhưng mối quan hệ kinh tế của nước này với Trung Quốc lại gần gũi hơn so với Hoa Kỳ.

Giáo sư Li nhận định: “Hướng đi hiện tại mà Nhật Bản và châu Âu đang hướng tới có lẽ là tách rời [khỏi Trung Quốc] trong dài hạn và giảm thiểu rủi ro [ở Trung Quốc] trong ngắn hạn.”

Ông giải thích, giảm thiểu rủi ro có nghĩa là chuyển dần một số chuỗi cung ứng quan trọng ra khỏi Trung Quốc mà Nhật Bản coi là nhạy cảm.

Giáo sư Li tiếp tục: “Đối với một số chuỗi cung ứng nhu yếu phẩm hàng ngày ở cấp độ thấp hơn, Nhật Bản chưa cho biết sẽ chuyển chúng ra khỏi Trung Quốc ngay lập tức.”

Cô Wang nhấn mạnh: “Chính sách của chính phủ Nhật Bản là đẩy nhanh việc sơ tán các nhà sản xuất Nhật Bản khỏi Trung Quốc.”

Cô Wang dự đoán: “Với việc có ít công ty Nhật Bản có thể bị ĐCSTQ bắt làm con tin, chính phủ Nhật Bản có thể không còn khoan dung đối với ĐCSTQ. Trên bề mặt, Nhật Bản sẽ tiếp tục mối quan hệ ngoại giao thân thiện [với Trung Quốc], nhưng sẽ hỗ trợ Hoa Kỳ ở Đông Á và trong lĩnh vực địa chính trị ở khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương. Điều đó sẽ xảy ra rất sớm.”