Cảnh báo của Mỹ: Lầu Năm Góc xác nhận tín hiệu bất thường từ không gian của Nga

Theo báo cáo của Glass Almanac, không gian vũ trụ từng là biểu tượng của hợp tác quốc tế và khám phá hòa bình, nhưng ngày nay đang nhanh chóng chuyển mình thành một chiến trường chiến lược đầy căng thẳng. Trong bối cảnh các quốc gia cạnh tranh gay gắt để giành ưu thế công nghệ không gian, một loạt sự kiện gần đây đã gióng lên hồi chuông cảnh báo: rủi ro trong không gian ngày càng gia tăng, và trong tương lai có thể trở thành mặt trận xung đột tiềm tàng mới. Nhưng điều gì đang ẩn giấu sau những tín hiệu bí ẩn này? Và nó sẽ ảnh hưởng ra sao đến các hoạt động không gian trong tương lai?

Tăng cường giám sát và phóng vệ tinh một cách thận trọng

Trong vài tháng qua, Bộ Quốc phòng Mỹ cho biết tần suất giám sát các hoạt động không gian của Nga và Trung Quốc đã tăng lên đáng kể. Các tài liệu tình báo cho thấy cả hai nước này đều đang thử nghiệm năng lực tấn công trên quỹ đạo, khiến lo ngại về một cuộc chạy đua vũ trang ngoài không gian ngày càng tăng cao. Vào ngày 2/2/2025, Nga đã phóng 3 vệ tinh quân sự (Kosmos 2581, 2582 và 2583), càng khiến tình hình thêm căng thẳng. Dù nhiệm vụ cụ thể của các vệ tinh này vẫn được giữ bí mật, chúng đã làm dấy lên nhiều suy đoán và nghi ngờ.

Đặc biệt đáng chú ý là Kosmos 2583 đã phóng ra một vật thể có quỹ đạo bất thường, khiến sự việc thêm phần bí ẩn. Lực lượng Không gian Hoa Kỳ nhanh chóng liệt vật thể này vào danh sách mảnh vỡ không gian cần theo dõi. Trước đó, đã có báo cáo rằng từ cuối tháng Hai đến giữa tháng Ba, 3 vệ tinh của Nga có những hoạt động phối hợp, điển hình là vào ngày 7/3, hai trong số đó có quỹ đạo gần như trùng khớp với Kosmos 2583. Điều này khiến người ta nghi ngờ: liệu đây chỉ là điều chỉnh quỹ đạo thông thường, hay là một cuộc diễn tập chiến thuật “tấn công – phòng thủ” mô phỏng việc vô hiệu hóa vệ tinh của đối thủ?

Đây không phải là lần đầu Nga có hành động vệ tinh đáng ngờ. Năm 2022, Kosmos 2558 tiếp cận vệ tinh quân sự của Mỹ từng bị xem là dấu hiệu của hoạt động gián điệp không gian. Tuy nhiên, nhà vật lý thiên văn Jonathan McDowell thuộc Trung tâm Vật lý thiên văn Harvard cảnh báo không nên vội vàng kết luận, vì các vệ tinh phóng cùng lúc có thể có quỹ đạo tương tự nhau, và những hành động này không nhất thiết mang hàm ý thù địch.

Quan chức Mỹ cảnh báo: Nga và Trung Quốc đang tăng tốc thử nghiệm năng lực tấn công không gian

Theo CNN đưa tin ngày 16/3, các quan chức quân sự Mỹ cho rằng Nga và Trung Quốc đang tích cực thử nghiệm các năng lực tấn công mới trong không gian. Những nhiệm vụ huấn luyện vệ tinh gần đây của hai nước được coi là bằng chứng cho thấy họ đang đẩy nhanh tiến trình vũ khí hóa không gian.

Theo đó, một quan chức quốc phòng Mỹ tiết lộ rằng ngay trong tuần trước, Nga đã tiến hành một cuộc diễn tập chiến thuật tấn công – phòng thủ trên không gian. Nhiều vệ tinh của Nga phối hợp bao vây và tìm cách cô lập một vệ tinh khác ở quỹ đạo thấp – điều này cho thấy khả năng chiến thuật mà các bên có thể sử dụng để nhắm vào vệ tinh đối phương trong xung đột tương lai.

Các quan chức Mỹ còn cho biết, Nga đặt mục tiêu chiến lược là triển khai vũ khí hạt nhân vào không gian. Họ đang tích cực chuẩn bị cho khả năng xảy ra xung đột vũ trang ngoài không gian, bất chấp những thiệt hại ngoài ý muốn có thể xảy ra. Một quan chức thẳng thắn: “Nga muốn tước đi ưu thế của chúng ta trong không gian, họ không quan tâm đến tổn thất đi kèm.”

Trước đó, CNN từng đưa tin Nga đang phát triển một loại vũ khí hạt nhân không gian, sử dụng xung điện từ (EMP) để làm tê liệt hàng loạt vệ tinh thương mại và chính phủ. Ngoài ra, năm 2021, Nga từng thử nghiệm tên lửa chống vệ tinh và phá hủy một vệ tinh của chính họ, tạo ra một lượng lớn mảnh vỡ không gian khiến các phi hành gia trên Trạm Vũ trụ Quốc tế (ISS) phải tránh nạn khẩn cấp.

Quỹ đạo thấp: Đang dần trở thành chiến trường mới

Việc Kosmos 2583 phóng ra vật thể bí ẩn cho thấy một xu hướng rộng lớn hơn và đáng lo ngại: khu vực quỹ đạo thấp của Trái Đất (LEO) đang ngày càng trở thành mặt trận chiến lược mới. LEO là khu vực cực kỳ quan trọng đối với vệ tinh viễn thông, tình báo và trinh sát, vì vậy nó đã trở thành trọng tâm của cạnh tranh quân sự.

Theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Mỹ, Nga và Trung Quốc đều đang tiến hành các cuộc diễn tập quân sự trong khu vực này, khiến viễn cảnh an ninh không gian trở nên u ám. 

Việc gia tăng quân sự hóa không gian có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng: trong trường hợp xảy ra xung đột, các quốc gia có thể phát triển năng lực làm tê liệt, gây nhiễu hoặc phá hủy hạ tầng vệ tinh quan trọng.

Hơn nữa, công nghệ lưỡng dụng (vệ tinh có thể phục vụ cả mục tiêu dân sự và quân sự) ngày càng phổ biến, khiến mục đích thật sự của các nhiệm vụ không gian trở nên khó đoán, từ đó làm tăng độ phức tạp trong đánh giá rủi ro. Mỹ và các đồng minh vì vậy phải luôn duy trì tình trạng cảnh giác cao độ.

Việc xuất hiện các vật thể bí ẩn gần đây càng làm tăng thêm sự bất ổn. Mỗi hoạt động quỹ đạo khả nghi hoặc mục tiêu không gian mới được phát hiện đều có thể khiến cán cân cạnh tranh toàn cầu thêm phần rung chuyển. Lực lượng Không gian Mỹ cùng các cơ quan tình báo đồng minh đang theo dõi chặt chẽ tình hình, hiểu rõ rằng mỗi hành động tiếp theo đều có thể ảnh hưởng sâu rộng đến cán cân quyền lực trong không gian.

Ngoại giao không gian: Chìa khóa gìn giữ hòa bình

Khi không gian ngày càng bị quân sự hóa, ngoại giao quốc tế trong lĩnh vực không gian trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Không gian, từng là sân chơi của các cường quốc quân sự truyền thống như Mỹ, Nga và Trung Quốc, giờ đây cũng thu hút các quốc gia mới nổi và các doanh nghiệp tư nhân tích cực tham gia. Sự tham gia này đã thúc đẩy sự phát triển nhanh chóng của công nghệ vệ tinh, hệ thống đẩy, cũng như các sứ mệnh thám hiểm Mặt Trăng và Sao Hỏa, nhưng đồng thời cũng kéo theo nhiều thách thức.

Trước hết, vấn đề rác thải không gian ngày càng nghiêm trọng, trở thành nguy cơ lớn cho hoạt động của vệ tinh. Sự đông đúc trong không gian làm tăng nguy cơ va chạm, trong khi thiếu các quy định quốc tế rõ ràng và toàn diện về hành vi quân sự trong không gian khiến mọi bên lúng túng khi đối mặt với tình huống mới.

Chính vì vậy, cộng đồng quốc tế cần gấp rút tăng cường hợp tác thông qua con đường ngoại giao. Liên Hợp Quốc và các tổ chức đa phương khác đang nỗ lực thúc đẩy các hiệp ước, thỏa thuận minh bạch và sử dụng không gian vì mục đích hòa bình. Tuy nhiên, làm thế nào để đảm bảo các nỗ lực đó đủ sức ngăn chặn việc quân sự hóa không gian vượt ngoài tầm kiểm soát vẫn là một câu hỏi cấp bách chưa có lời giải.

Triển vọng tương lai: Cùng xây dựng trật tự không gian hòa bình và bền vững

Khi không gian đang dần trở thành lĩnh vực chiến lược thứ năm, sau đất liền, biển cả, không gian và không gian mạng, thì sự phát triển đồng thời của an ninh và công nghệ đòi hỏi cần có một cơ chế quản lý hiệu quả và rõ ràng càng sớm càng tốt. Xu hướng quân sự hóa không gian mang lại nguy cơ tiềm ẩn cao, nếu không được điều chỉnh bởi các hiệp định quốc tế, xung đột không gian có thể gây ra hậu quả hủy diệt cho ổn định toàn cầu.

Trong tương lai, điều then chốt là phải tìm kiếm các giải pháp sáng tạo để cân bằng giữa an ninh không gian và việc sử dụng bền vững. Khi công nghệ tiếp tục tiến bộ, thì khả năng quản lý không gian của chúng ta cũng phải được nâng cấp tương ứng. Sự hợp tác giữa chính phủ, khu vực tư nhân và các tổ chức quốc tế sẽ là yếu tố then chốt để đảm bảo không gian tiếp tục là lĩnh vực khám phá hòa bình, chứ không phải trở thành chiến trường xung đột.