Cố vấn An ninh Quốc gia Mỹ họp đột xuất với Ngoại trưởng Trung Quốc tại Malta

Cố vấn An ninh Quốc gia Hoa Kỳ Jake Sullivan đã họp đột xuất với Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị tại Malta vào cuối tuần vừa qua (16/9), Nhà Trắng cho biết.

Cuộc gặp mặt nêu trên là một phần trong nỗ lực của chính quyền Biden nhằm mở lại đường dây liên lạc cấp cao với chế độ cộng sản Trung Quốc và quản lý các mối quan hệ song phương đã suy yếu vì hàng loạt vấn đề, từ thương mại đến vấn đề Đài Loan.

Trong ba tháng qua, Tổng thống Joe Biden đã cử 4 quan chức Nội các tới Bắc Kinh, gồm: Ngoại trưởng Antony Blinken, Bộ trưởng Tài chính Janet Yellen, Đặc phái viên về khí hậu John Kerry và Bộ trưởng Thương mại Gina Raimondo.

Nhà Trắng gọi cuộc gặp giữa ông Sullivan và ông Vương là “thẳng thắn, thực chất và mang tính xây dựng”. Bộ Ngoại giao Trung Quốc cũng chia sẻ cùng quan điểm. 

Ông Sullivan và ông Vương đã thảo luận về “các vấn đề chính trong mối quan hệ song phương Mỹ-Trung, các vấn đề an ninh khu vực và toàn cầu, cuộc chiến Nga-Ukraine và các vấn đề xuyên eo biển [Đài Loan]”, cùng các chủ đề khác, theo thông cáo của Nhà Trắng các cuộc họp.

Trong cuộc gặp, ông Sullivan “đã nhấn mạnh về tầm quan trọng của hòa bình và ổn định trên eo biển Đài Loan”, theo tuyên bố của Nhà Trắng.

Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) tuyên bố đảo Đài Loan là lãnh thổ của chế độ Trung Quốc và sẽ chiếm bằng vũ lực nếu cần thiết. Trong ba năm qua, Bắc Kinh đã gia tăng số lượng máy bay chiến đấu thường xuyên bay gần hòn đảo này. Vào ngày 14 tháng 9, Bộ Quốc phòng Đài Loan báo cáo rằng 68 máy bay quân sự và 10 tàu hải quân Trung Quốc được nhìn thấy ở khu vực xung quanh Đài Loan.

Trong cuộc gặp với ông Sullivan, một trong những cố vấn hàng đầu của Tổng thống Biden, ông Vương đã nhắc lại lập trường của chính quyền Trung Quốc về Đài Loan, nói rằng vấn đề này “là lằn ranh đỏ đầu tiên không thể vượt qua trong quan hệ Trung-Mỹ”, theo bản tóm tắt cuộc hội đàm do bộ Ngoại giao Bắc Kinh công bố.

Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết hai bên đã đồng ý duy trì “duy trì trao đổi cấp cao” giữa hai nước.

Bền bỉ duy trì đối thoại

Cuộc họp giữa ông Sullivan và ông Vương diễn ra trước phiên họp của Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc vào tuần tới tại New York. Mặc dù Bộ Ngoại giao Mỹ bày tỏ hy vọng ông Blinken có thể ngồi lại với ông Vương bên lề cuộc họp tuần tới hoặc trước cuối năm nay, nhưng Bộ Ngoại giao Trung Quốc ngày 15/9 tuyên bố sẽ cử Phó Chủ tịch nước, ông Hàn Chính thay thế. Ông Vương là đại diện của Trung Quốc tham dự cuộc họp Đại Hội đồng vào năm ngoái.

Ông Vương dự kiến tới Moscow vào ngày 18 tháng 9 để gặp Ngoại trưởng Nga Sergey Lavrov. Bộ Ngoại giao Nga cho biết, hai nhà ngoại giao hàng đầu có kế hoạch “thảo luận về một loạt các vấn đề hợp tác song phương, bao gồm các liên hệ cấp cao” và sẽ “tập trung vào các nỗ lực tăng cường hợp tác trên trường quốc tế”.

Cuộc họp giữa ông Vương và ông Sullivan cũng diễn ra trong bối cảnh sự bất ổn của nội các của nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình đang bị đang theo dõi sát sao. 

Vào tháng Sáu, khi Ngoại trưởng Trung Quốc lúc đó là ông Tần Cương tiếp đón ông Blinken tại Bắc Kinh, hai bên đã đồng ý tiếp tục cuộc trò chuyện tại Washington vào thời điểm thuận tiện cho cả hai bên.

Hơn một tuần sau đó, ông Tần đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng.

Ngày 25/7, sau một tháng vắng mặt không rõ nguyên nhân, ông Tần bị cách chức Bộ trưởng Ngoại giao. Không có lý do nào được đưa ra trong tuyên bố chính thức ngắn gọn do truyền thông nhà nước đưa ra về việc ông Tần rời chức vụ. 

Ngay sau khi ông Tần bị sa thải, Bộ Ngoại giao đã xóa gần như toàn bộ hồ sơ và các lần xuất hiện công khai của ông khỏi trang web của Bộ. Dù cho sau đó một số đề cập đã được xuất hiện trở lại trên trang chính thức của Bộ, nhưng ông Tần – người được nhiều người cho là ‘được ông Tập bảo hộ’, đã không xuất hiện trước công chúng thêm bất kỳ lần nào nữa kể từ tháng Sáu.

Ông Vương đã được tái bổ nhiệm vào chức vụ ngoại trưởng. Nhà ngoại giao kỳ cựu này đã giữ chức ngoại trưởng Trung Quốc gần một thập kỷ trước khi được bổ nhiệm làm Trưởng ban Đối ngoại của ĐCSTQ vào tháng Một, vị trí có quyền lực cao hơn chức vụ cấp bộ trưởng trong hệ thống chính trị không rõ ràng của chế độ.

Khi những bí ẩn xung quanh nhà ngoại giao Tần Cương ngày được quan tâm sâu sắc, ông Tập vào ngày 31/7 đã cách chức hai chỉ huy hàng đầu mà ông bổ nhiệm để giám sát đơn vị kho vũ khí hạt nhân của nước này. Tướng Lý Ngọc Siêu, người đứng đầu Quân chủng Tên lửa Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc và Tướng Từ Trung Ba, chính ủy quân đội, đã không xuất hiện trên truyền thông nhà nước trong nhiều tháng khi người kế nhiệm của họ được công bố một cách không phô trương. Tung tích hiện tại và lý do sa thải của hai vị tướng quân đội này vẫn chưa được biết.

Hiện tại, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc, Tướng Lý Thượng Phúc, đã biến mất khỏi tầm mắt công chúng. Một loạt báo cáo trích dẫn các nguồn tin ở Trung Quốc và các quan chức Mỹ cho rằng Tướng Lý có thể đang bị điều tra về tội tham nhũng, điều này sẽ khiến ông trở thành quan chức cấp cao thứ tư của Trung Quốc bị mất ân sủng trong vòng chưa đầy một năm của nhiệm kỳ thứ ba của ông Tập

Tính đến ngày 17 tháng 9, Tướng Lý đã không được nhắc đến trước công chúng trong 19 ngày. Lần xuất hiện công khai gần đây nhất của ông là vào ngày 29 tháng 8, khi ông phát biểu tại một diễn đàn an ninh và hội đàm với các Bộ trưởng Quốc phòng đến thăm từ Ghana, Zambia và một số nước châu Phi khác.

Ông Rahm Emanuel, Đại sứ Hoa Kỳ tại Nhật Bản, viết trong một bài đăng trên mạng xã hội vào ngày 15 tháng 9: “Như Shakespeare đã viết trong vở Hamlet, ‘Có điều gì đó đang mục nát ở Đan Mạch’”.

Ông Emanuel từng ví danh sách các thành viên mất tích ngày càng dài trong Nội các của ông Tập giống với tác phẩm “Và rồi chẳng còn ai” của tác giả Agatha Christie.

Chính quyền Trung Quốc vẫn chưa lên tiếng về tình hình này.

Khi được hỏi về Bộ trưởng Quốc phòng tại cuộc họp giao ban ngày 11 tháng 9, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao, bà Mao Ninh trả lời: “Tôi không biết về tình huống mà ông đề cập”.

Trong cuộc gọi báo chí vào ngày 17/9, một quan chức chính quyền cấp cao nói với các phóng viên rằng hai bộ trưởng Trung Quốc mất tích “đã không xuất hiện” trong suốt hai ngày cuối tuần qua, thời điểm diễn ra cuộc họp giữa ông Vương và ông Sullivan. 

Vị quan chức cấp cao nêu trên cho biết ông Sullivan và ông Vương đã dành khoảng 12 giờ cùng nhau trong hai ngày cuối tuần qua.

Có kỳ vọng rằng những cuộc đàm phán này có thể giúp đặt nền móng cho cuộc gặp giữa Tổng thống Biden và ông Chủ tịch Tập Cận Bình trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC) tại San Francisco vào tháng Mười Một.

Vị quan chức cấp cao cho biết thêm không có thông tin mới nào về khả năng diễn ra cuộc gặp giữa ông Biden và ông Tập tại hội nghị thượng đỉnh APEC vào tháng Mười Một. Tuy nhiên, bà nhấn mạnh rằng cuộc gặp giữa hai phái đoàn của ông Vương và ông Sullivan vừa qua là một cuộc thảo luận “mang tính xây dựng”, trong đó những người tham gia từ cả hai bên nhận ra giá trị của việc duy trì các kênh liên lạc cởi mở.

Cuộc gặp ở Malta diễn ra 4 tháng sau khi ông Sullivan và ông Vương cũng đã bí mật gặp nhau ở Vienna, Áo. Ông Sullivan nhấn mạnh trong cuộc họp ở Malta rằng Hoa Kỳ và Trung Quốc đang cạnh tranh và Washington không tìm kiếm sự đối đầu, vị quan chức cấp cao thuật lại với các phóng viên.