Giới chức Pháp ngày 24/8 thông báo bắt CEO Telegram Pavel Durov tại sân bay Le Bourget, ngoại ô Paris, trong khuôn khổ một cuộc điều tra bắt đầu từ ngày 8/7. Tổng thống Pháp Emmanuel Macron nói quyết định bắt Durov tuyệt đối không liên quan đến chính trị.
Durov sinh năm 1984 ở St. Petersburg, sáng lập Telegram vào năm 2013 và rời Nga năm 2014 để đến Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE) định cư. Telegram nói rằng ông có quốc tịch Pháp và UAE.
Hầu hết đồn đoán về lý do khiến Durov bị bắt đều xoay quanh cáo buộc Pháp tìm cách kiểm duyệt Telegram, nền tảng ưu tiên sự riêng tư của người dùng. Tuy nhiên, tài liệu điều tra cho thấy khởi nguồn khiến CEO Telegram vướng vòng lao lý là từ cuộc điều tra về tội phạm tình dục do OFMIN, cơ quan ngăn chặn bạo lực chống lại trẻ vị thành niên của Pháp, thực hiện.
Các nghiên cứu cho thấy đường dẫn đến những nhóm Telegram nghi phạm pháp được lan truyền công khai trên các mạng xã hội như X. Một số trường hợp, tài khoản chia sẻ đường dẫn này biến mất trong vài giờ. Số khác tồn tại nhiều ngày, chia sẻ hàng trăm đường dẫn.
OFMIN đã bí mật điều tra, trong đó, đặc vụ ngầm sử dụng bí danh để liên hệ với một kẻ nghi là tội phạm tình dục trên Telegram. Qua trao đổi, nghi phạm đã mô tả cách tên này tiếp cận các bé gái vị thành niên qua một nền tảng trò chơi trực tuyến, rồi dụ dỗ nạn nhân tự làm nội dung khiêu dâm gửi cho mình.
Nghi phạm còn thừa nhận đã cưỡng hiếp một bé gái, theo tài liệu của nhà điều tra. Khi điều tra viên đề nghị Telegram cung cấp danh tính thật của nghi phạm, nền tảng này đã từ chối.
Động thái khiến giới chức Pháp chuyển hướng sang những người đứng sau Telegram. Ngày 8/2, theo đề nghị từ Văn phòng Công tố Paris, OFMIN mở cuộc điều tra sơ bộ với Durov và anh trai Nikolai Durov, người phụ trách hạ tầng kỹ thuật của Telegram.
Ngày 1/3, văn phòng công tố viên đề nghị đơn vị chống tội phạm mạng của cảnh sát Pháp thu thập toàn bộ thông tin về những vụ án trong đó Telegram được sử dụng. OFMIN tiếp tục theo dõi vị trí của anh em Durov cùng phó chủ tịch Telegram Ilya Perekopsky.
Ba tuần sau, ngày 25/3, giới chức Pháp phát lệnh bắt đối với anh em Durov. Hiện chưa rõ ông Perekopsky có bị cảnh sát Pháp truy nã hay không.
Telegram khi đó bị cáo buộc không thiện chí phản hồi đề nghị cung cấp thông tin từ lực lượng hành pháp Pháp. Riêng Hiến binh Pháp đã gửi 2.460 đề nghị đến Telegram, theo tờ Liberation.
Sự bất bình với Telegram cũng xuất hiện ở các nước gần Pháp. “Một số đối tác trong Eurojust, đáng chú ý là Bỉ, cũng có chung nhận xét”, Văn phòng Công tố Paris cho biết, nhắc đến Cơ quan Liên minh châu Âu về Hợp tác Tư pháp Hình sự, chuyên điều phối các cuộc điều tra hình sự tại các nước thành viên khối.
Ngày 8/7, Văn phòng Công tố Paris tổ chức cuộc họp ở tòa án thành phố để chuyển sang bước tiếp theo trong quy trình pháp lý: mở cuộc điều tra chính thức. OFMIN khi đó đã xác định được danh tính tội phạm tình dục mà đặc vụ trao đổi trên Telegram. Vụ án lúc này mở rộng “ngoài phạm vi khiêu dâm trẻ em”, theo nội dung tài liệu điều tra.
Ngày 24/8, biên phòng Pháp báo tin cho OFMIN và cảnh sát nước này rằng Durov đang từ Baku, Azerbaijan đến Paris trên máy bay riêng Embraer Legacy 600 cùng một vệ sĩ và Julia Vavilova, 24 tuổi, làm trong lĩnh vực tiền điện tử và là streamer từ Dubai, UAE, được cho là bạn gái của ông. Durov bị bắt ngay khi vừa xuống khỏi máy bay.
Durov sau đó được thẩm vấn bởi các sĩ quan từ Văn phòng Chống lừa đảo Quốc gia Pháp (ONAF). Ông ở lại văn phòng ONAF trong hơn 90 giờ, cùng luật sư người Pháp David Olivier Kaminski trả lời câu hỏi và đọc kỹ biên bản. Durov có một số dấu hiệu cho thấy ông sẵn sàng hợp tác, như nộp điện thoại cá nhân để phục vụ điều tra.
Durov cho rằng Telegram không gặp vấn đề gì trong việc phản hồi các đề nghị tư pháp. Ông nói giới chức Pháp đã không gửi câu hỏi qua các kênh thích hợp. CEO Telegram thêm rằng mình đã gặp đại diện Cơ quan tình báo nước ngoài của Pháp (DGSE) ở Dubai và liên lạc với Cơ quan an ninh nội địa Pháp (DGSI) về các vấn đề liên quan chống chủ nghĩa khủng bố.
Các thẩm phán điều tra tại tòa án Paris ngày 28/8 quyết định truy tố Durov vì những cáo buộc liên quan đến tội phạm có tổ chức, bao gồm đồng lõa trong việc quản lý nền tảng trực tuyến cho phép thực hiện giao dịch bất hợp pháp, phát tán nội dung khiêu dâm trẻ em, buôn bán ma túy, lừa đảo; từ chối chia sẻ thông tin theo yêu cầu của giới chức; rửa tiền; cung cấp dịch vụ mã hóa cho tội phạm.
Quyết định này không đồng nghĩa Durov bị coi là có tội hoặc sẽ bị xét xử, mà chỉ cho thấy thẩm phán tin có đủ bằng chứng để tiếp tục điều tra. Cuộc điều tra có thể kéo dài nhiều năm trước khi được đưa ra xét xử hoặc hủy bỏ.
Durov được tại ngoại sau khi nộp bảo lãnh 5 triệu euro. Ông cũng chịu hình thức giám sát tư pháp, bị cấm xuất cảnh khỏi Pháp và phải trình diện tại đồn cảnh sát hai lần mỗi tuần.
“Điều tôi muốn nói là Telegram tuân thủ mọi khía cạnh của các chuẩn mực châu Âu về vấn đề kỹ thuật số”, luật sư Kaminski nói ngày 28/8. “Thật lố bịch khi cho rằng người đứng đầu một mạng xã hội phải chịu trách nhiệm cho bất kỳ hoạt động phạm pháp nào diễn ra trên nền tảng đó”.
Ông chủ Telegram hôm 5/9 lần đầu lên tiếng sau khi bị bắt, chỉ trích giới chức Pháp áp dụng những điều luật lạc hậu khi truy tố ông và phủ nhận các cáo buộc nhằm vào mạng xã hội của ông. Durov thông báo Telegram sẽ cải thiện kiểm duyệt nội dung nhằm loại bỏ các hoạt động bất hợp pháp.
Phan Anh