Khủng hoảng nước đẩy Iran phá sản, suy yếu cả chế độ lẫn chương trình hạt nhân

Dưới góc nhìn chuyên gia Liên Hợp Quốc Kaveh Madani, Iran đang rơi vào tình trạng phá sản do nước vì hạn hán và quản trị yếu kém, đe doạ ổn định chế độ và có thể làm suy yếu cả chương trình hạt nhân. Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian cảnh báo nếu không có mưa sớm, Tehran có thể phải cắt nước quy mô lớn và thậm chí di tản dân chúng, khi mực nước hồ chứa rơi xuống mức thấp kỷ lục. Căn nguyên của tình trạng khủng hoảng này bắt nguồn từ nhiều năm khai thác nước quá mức, quản lý nông nghiệp kém hiệu quả và những chính sách sai lầm, kéo theo rủi ro xã hội–kinh tế và cơ sở hạ tầng, buộc Iran phải cải cách quản trị nước khẩn cấp.

Iran hiện đang trải qua một đợt hạn hán nghiêm trọng, được mô tả là tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ: các hồ chứa cung cấp nước cho thủ đô Tehran đã ở mức đỏ và rất nghiêm trọng. Cụ thể: không có lượng mưa đáng kể kể từ đầu năm nước mới (cuối tháng 9) tại Tehran.

Ông Kaveh Madani – giám đốc Viện Nước của Đại học Liên Hiệp Quốc (United Nations University-UNU) – gọi tình trạng này là phá sản do nước (water bankruptcy) của Iran và cảnh báo rằng nó sẽ làm suy yếu quốc gia này trên trường quốc tế.

Nếu mùa mưa không đến và trữ lượng nước tiếp tục cạn, chính quyền Iran đã công bố sẽ tiến hành cắt nước theo lịch tại một số khu vực và chuẩn bị phương án lớn hơn — như tuyên bố của Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian rằng nếu không có mưa tới tháng 12, có thể phải di tản thủ đô ~10 triệu người.

Hơn nữa, dữ liệu cho thấy quá trình rút nước ngầm và khai thác hồ chứa đã diễn ra trong nhiều năm: vùng đất một số nơi sụt lún mạnh do rút nước quá mức, ảnh hưởng cả hạ tầng đô thị.

Ông Madani cho rằng cuộc khủng hoảng nước có thể ảnh hưởng tới chương trình hạt nhân và vị thế của chính quyền Iran – vì nguồn lực, quản lý và khả năng chịu đựng xã hội sẽ bị suy giảm.

Nguyên nhân chính

Khí hậu khô, lượng mưa thấp và thay đổi khí hậu: Iran nằm trong vành đai khô (dry belt) của Trái Đất, lượng mưa không ổn định và đã giảm nhiều trong vài năm gần đây.

Sử dụng nước quá mức, đặc biệt ngành nông nghiệp chiếm tỉ lệ rất lớn trong tổng lượng nước sử dụng.

Quản lý tài nguyên nước yếu kém: xây dựng các con đập, vận chuyển nước lớn, khai thác nước ngầm quá mức, dẫn đến suy giảm trữ lượng và các tổn hại lâu dài.

Hệ quả & rủi ro

Đối với dân sự: Thiếu nước uống, nước sinh hoạt, cắt nước theo lịch, áp lực lên dân cư — ảnh hưởng đặc biệt ở các khu đô thị như Tehran.

Đối với xã hội và ổn định chính trị: Nước là điều kiện sinh hoạt cơ bản — khi thiếu nước có thể nảy sinh bất mãn, biểu tình, mất lòng tin vào chính quyền.

Đối với môi trường và hạ tầng: Sụt lún đất, ảnh hưởng đến đường xá, nhà cửa, cả di sản kiến trúc; hồ, sông, vùng đất khô hạn.

Thiên Vân, theo Fox News, New York Post, The Guardian, Reuters