“Tình trạng bạo lực đang lan tràn khắp các thành phố chủ chốt và thị trấn lớn”, Tiffany Lynch, phó chủ tịch Liên đoàn Cảnh sát Anh và xứ Wales, cho biết.
Các cuộc bạo loạn này bắt nguồn từ tin đồn thất thiệt lan truyền trên mạng xã hội sau sự việc ba bé gái bị đâm chết tại một lớp học múa ở Southport hôm 29/7. Cảnh sát Anh bắt được nghi phạm tại hiện trường, nhưng không công bố danh tính do người này chưa thành niên.
Các bài đăng trên mạng xã hội sau vụ đâm dao đều cho hay kẻ tấn công là Ali Al-Shakati, người tị nạn Hồi giáo đến Anh bằng thuyền năm ngoái và nằm trong danh sách theo dõi của cơ quan tình báo MI6.
Thông tin giả này lan truyền nhanh đến mức cảnh sát Anh buộc phải phá lệ, công bố danh tính nghi phạm. Đó là Axel Rudakubana, 17 tuổi, sinh ra tại Cardiff, Anh và sống gần thành phố Southport. Cảnh sát chưa công bố động cơ của nghi phạm, nhưng cho hay đây không phải vụ tấn công khủng bố.
Dù vậy, những lời đồn đại vẫn không dừng lại, châm ngòi cho cuộc bạo loạn ở Southport vào ngày 30/7, trước cả khi gia đình, bạn bè của những đứa trẻ kịp đau buồn.
Hơn 200 người đổ về Southport, nhiều người đi tàu từ những nơi khác ở Anh đến thành phố để tưởng niệm ba nạn nhân thiệt mạng. Trong lúc một số người đặt hoa, đồ chơi gần hiện trường vụ án, đám đông quá khích hô vang “chúng tôi muốn đất nước quay lại như cũ” rồi tấn công một nhà thờ Hồi giáo.
Họ đập phá xe cảnh sát, ném gạch đá vào các sĩ quan, khiến hơn 50 nhân viên công vụ bị thương, trở thành mồi lửa đầu tiên trong làn sóng bạo loạn.
Đến đêm 31/7, một cuộc biểu tình khác đã châm ngòi cho các cuộc đụng độ giữa đám đông quá khích với cảnh sát ở trung tâm London, khiến hơn 100 người bị bắt. Các cuộc biểu tình hỗn loạn với quy mô nhỏ hơn cũng nổ ra ở Hartlepool, đông bắc Anh, thành phố Manchester và Aldershot, thị trấn đông nam London.
Đêm 2/8, cảnh sát Northumbria cho hay họ đã “phải đối mặt với bạo lực nghiêm trọng” khi những người biểu tình đốt phá và tấn công các sĩ quan ở thành phố phía đông bắc Sunderland.
Đến 3/8, biểu tình bạo lực tiếp tục lan sang các thành phố Hull, Leeds, Manchester, Nottingham và Stoke-on-Trent, cũng như Belfast, Bắc Ireland. Tại Liverpool, cảnh sát cho biết hơn 300 người đã tham gia vào “cuộc nổi loạn bạo lực” trong đêm cùng ngày, cướp phá các cửa hàng, doanh nghiệp, khiến hai cảnh sát nhập viện.
Sự tham gia của những người theo chủ nghĩa tân Quốc xã, fan bóng đá bạo lực, người vận động chống Hồi giáo và lời lẽ kích động từ những người có ảnh hưởng trực tuyến đã khiến tình trạng bất ổn càng trở nên trầm trọng.
David Miles, thành viên nổi bật trong nhóm ủng hộ phát xít Lựa chọn Yêu nước, đã chia sẻ những bức ảnh ông ta ở Southport, theo Hope Not Hate, nhóm vận động chuyên nghiên cứu các tổ chức cực đoan tại Anh.
Những kẻ kích động khác liên tục lan truyền thông tin về cuộc biểu tình trên mạng xã hội, trong đó có nhóm tân Quốc xã Phong trào Anh. Hình ảnh từ các cuộc biểu tình cho thấy một số người tham gia có hình xăm phát xít.
Sau vụ hỗn loạn ở Southport, cảnh sát cho biết những người ủng hộ Liên đoàn Phòng vệ Anh cũng tham gia. Đây là nhóm thường tổ chức biểu tình bạo lực chống đối Hồi giáo tại Anh. Các cuộc bạo loạn còn thu hút cả những người theo chủ nghĩa hooligan, vốn từ lâu đã chồng chéo với các phong trào dân tộc chủ nghĩa ở Anh.
Thủ tướng Keir Starmer tuyên bố sẽ triển khai thêm cảnh sát để trấn áp tình trạng bạo loạn. “Đây không phải một cuộc biểu tình vượt tầm kiểm soát”, ông nói hôm 1/8. “Đây là một nhóm cá nhân hoàn toàn có ý định bạo lực”.
Trên thực tế, làn sóng bài trừ Hồi giáo trong những năm qua đã gia tăng nhanh chóng tại Anh. Theo dữ liệu từ Bộ Nội vụ, tội phạm thù hận về chủng tộc và tôn giáo đang đứng ở mức cao, trong đó Hồi giáo là nhóm tôn giáo bị nhắm tới nhiều nhất.
Một báo cáo được công bố năm 2023 cho thấy các sự việc bạo lực liên quan đến Hồi giáo đã tăng gấp đôi trên khắp nước Anh trong giai đoạn 2012-2022, với những lý do như hoạt động gia tăng hay các cuộc tấn công chống Hồi giáo trên toàn cầu.
Tuy nhiên, chính phủ Anh được cho là không áp dụng các chính sách quyết liệt để giải quyết tình trạng này. Gần đây, người ta phát hiện AMHWG, nhóm chuyên trách của chính phủ chống thù hận nhằm vào người Hồi giáo, đã dừng hoạt động hơn 4 năm, kể từ năm 2020, bất chấp những lời hứa hẹn liên tục từ giới chức và tình trạng gia tăng tội phạm thù ghét trong xã hội.
Chiến lược giải quyết nạn kỳ thị Hồi giáo của chính phủ Công đảng mới vẫn chưa rõ ràng và Thủ tướng Keir Starmer đã bị chỉ trích vì không kết nối tích cực với cộng đồng Hồi giáo sau khi bạo loạn nổ ra.
Trên mạng xã hội X, Hiệp hội Hồi giáo Anh cho biết rằng trong bối cảnh người Hồi giáo đang bị tấn công, chính quyền Starmer vẫn chưa có ý định gặp họ, dù họ là cơ quan lớn nhất đại diện cho người Hồi giáo của đất nước.
Hồi tháng 3, nhiều người Hồi giáo ở Anh cho hay họ rất sợ hãi khi phải ra khỏi nhà khi trời tối, vì số liệu mới từ Nhóm Ứng phó Nạn kỳ thị Hồi giáo (IRU), trụ sở tại London, cho thấy số vụ bạo lực liên quan đến phân biệt đối xử với người Hồi giáo đã tăng vọt 365% kể từ khi xung đột Israel – Hamas nổ ra ở Dải Gaza tháng 10 năm ngoái.
Trước tình trạng bất ổn, Qari Asim, chủ tịch Hội đồng Cố vấn Quốc gia về Nhà thờ Hồi giáo và giáo sĩ Hồi giáo, cho biết người Hồi giáo trên khắp cả nước vô cùng lo lắng và bất an về những cuộc bạo loạn do các nhóm tiến hành.
Sau khi xem xét hơn 10.000 bài viết và clip trên mạng xã hội liên quan đến người Hồi giáo năm 2018, Trung tâm Giám sát Truyền thông (CfMM) thuộc Hội đồng Hồi giáo Anh năm 2021 công bố báo cáo cho thấy 59% số bài viết quy kết người Hồi giáo có hành vi tiêu cực, hơn 1/3 số bài viết cho rằng Hồi giáo gắn liền với chủ nghĩa khủng bố.
Joe Mulhall, giám đốc nghiên cứu của Hope Not Hate, cho rằng mạng xã hội và sự phát triển của công nghệ đã cung cấp những cách thức mới để các nhóm tổ chức hoạt động và mở rộng ảnh hưởng. Theo các nhà vận động chính trị, những phát ngôn từ các chính trị gia cũng góp phần khiến làn sóng chống Hồi giáo tăng nhiệt.
Phan Anh
Video: Tướng do tâm sinh, cảnh tùy tâm chuyển: Tâm niệm quyết định số mệnh