Malaysia, UAE sắp sản xuất vắc-xin TQ, liệu Bắc Kinh đang có lợi thế trong ngoại giao vắc-xin?

Theo các nhà quan sát chính trị nói với tờ SCMP, việc các tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) chuẩn bị sản xuất vắc-xin Sinopharm và Malaysia cùng Indonesia sản xuất vắc-xin Sinovac của Trung Quốc sẽ tạo điều kiện cho Bắc Kinh mở rộng năng lực sản xuất, đồng thời thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao vắc-xin của nước này.

Tháng trước, Sinopharm thuộc sở hữu nhà nước đã thành lập liên doanh với công ty công nghệ Tập đoàn 42 có trụ sở tại Abu Dhabi, đưa UAE trở thành quốc gia đầu tiên bên ngoài sản xuất vắc-xin Trung Quốc. Việc sản xuất sẽ được tiến hành bắt đầu từ tháng này. Hôm 2/4, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Trung Quốc Hoa Xuân Oánh cho biết Malaysia sẽ sớm là quốc gia thứ hai ngoài Trung Quốc sản xuất vắc-xin Sinovac.

Hãng Bio Farma của Indonesia cũng đã ký một thỏa thuận sản xuất vắc-xin Sinovac, hiện đang nhập khẩu từ Trung Quốc và đóng vào các lọ. Tương tự, tập đoàn dược phẩm Pharmaniaga của Malaysia hồi tháng Giêng đã ký một thỏa thuận với Sinovac để mua vắc-xin tiêm sẵn, và có kế hoạch sẽ sản xuất chúng.

Chong Ja Ian, nhà khoa học chính trị và học giả về chính sách đối ngoại của Trung Quốc tại Đại học Quốc gia Singapore, cho biết việc có dây chuyền sản xuất ở UAE và Indonesia đã đưa vắc-xin Trung Quốc đến gần hơn với “khách hàng tiềm năng” ở châu Phi, Trung Đông và Đông Nam Á. 

Sinopharm và Sinovac nằm trong số năm loại vắc-xin đã được cơ quan quản lý dược phẩm của Trung Quốc cấp phép sử dụng trong nước. Hiện tại, chỉ có một số quốc gia – bao gồm UAE, Thổ Nhĩ Kỳ và Hungary – đã chấp thuận sử dụng vắc xin của Sinopharm, trong khi Sinovac đang được sử dụng để tiêm chủng tại Malaysia, Indonesia, Thái Lan và Philippines, cùng một số quốc gia khác.

Tổ chức Y tế Thế giới đang xem xét dữ liệu của cả hai loại vắc-xin này trước khi đưa ra khuyến nghị về việc sử dụng chúng. Cho đến nay, chỉ có vắc-xin Pfizer-BioNTech và AstraZeneca được WHO đưa vào danh sách sử dụng khẩn cấp, nhưng một số quốc gia đã đình chỉ việc sử dụng vắc-xin AstraZeneca sau khi cơ quan quản lý dược phẩm của châu Âu phát hiện chúng có thể có mối liên hệ với tình trạng máu đông.

Alfred Wu, phó giáo sư tại Trường Chính sách Công Lý Quang Diệu của Đại học Quốc gia Singapore, cho biết thỏa thuận với UAE là một phần trong nỗ lực của Trung Quốc nhằm xây dựng mối quan hệ gần gũi hơn với các quốc gia Ả Rập, vốn có mối quan hệ chặt chẽ với Mỹ.

“Nó cũng cho thấy Bắc Kinh “thèm muốn” thúc đẩy ngoại giao vắc-xin hơn Liên minh châu Âu hoặc các nhà xuất khẩu khác như thế nào, đồng thời cho thấy “Trung Quốc muốn có sự hiện diện và ảnh hưởng ở Trung Đông, và đây mới chỉ là bước khởi đầu”, ông nói.

Theo thỏa thuận, một nhà máy sản xuất mới sẽ được xây dựng tại Abu Dhabi để sản xuất vắc-xin – được biết đến tại địa phương là Hayat-Vax – với công suất dự kiến ​​khoảng 200 triệu liều một năm. Liên doanh giữa Sinopharm và Tập đoàn 42 cũng đang làm việc với Công ty Công nghiệp Dược phẩm Vùng Vịnh ở tiểu vương quốc Ras el Khaimah để sản xuất vắc-xin này ở quy mô nhỏ hơn với công suất 2 triệu liều mỗi tháng.

Vào tháng 12, UAE đã trở thành quốc gia đầu tiên trên thế giới phê duyệt vắc-xin Sinopharm, nói rằng vắc-xin này có hiệu quả 86% ngay cả khi các chính phủ khác thận trọng về việc thiếu dữ liệu thử nghiệm. G42 Healthcare, một công ty con của Tập đoàn 42, đã điều phối các thử nghiệm lâm sàng Giai đoạn 3 của loại vắc-xin này ở trong nước và các nơi khác trong khu vực.

Động thái hướng về Trung Đông của Trung Quốc diễn ra khi EU thắt chặt các hạn chế xuất khẩu vắc-xin sang các nước như Úc, và khi Viện Huyết thanh Ấn Độ, nhà sản xuất vắc xin lớn nhất thế giới, đã tạm ngừng xuất khẩu AstraZeneca để đáp ứng nhu cầu trong nước trong bối cảnh các ca bệnh mới đang gia tăng. Tình hình trên đã khiến Indonesia phải đặt thêm 100 triệu liều từ Trung Quốc để lấp lỗ hổng trong việc giao hàng.

Lợi ích của UAE?

Tuy nhiên, thỏa thuận này không chỉ là một cú hích cho chính sách ngoại giao vắc-xin của Trung Quốc. Victor Shih, phó giáo sư kinh tế chính trị tại Đại học San Diego ở California, cho biết UAE cũng có thể thu được lợi nhuận kinh tế từ thỏa thuận này.

Ông nói: “Trung Quốc muốn tham gia vào ngoại giao vắc-xin và mở rộng phạm vi tiếp cận của dược phẩm Trung Quốc, nhưng UAE cũng muốn đa dạng hóa nền kinh tế của mình ngoài các lĩnh vực kinh doanh liên quan đến dầu mỏ. “Điều này tốt cho cả hai quốc gia.”

Jerome Kim, Tổng giám đốc của Viện vắc-xin quốc tế có trụ sở tại Seoul, cho biết thỏa thuận này có thể giúp UAE củng cố lĩnh vực công nghệ sinh học và khởi động ngành công nghiệp vắc-xin nội địa – mặc dù ông cảnh báo rằng một nhà sản xuất vắc-xin thành công cần một thị trường có ít nhất 100 triệu người, lớn hơn toàn bộ dân số của bán đảo Ả Rập.

Đối với nhà khoa học chính trị Chong, thỏa thuận cho thấy sự sẵn lòng của những người trong khu vực trong việc hợp tác với Trung Quốc, quốc gia đã và đang nỗ lực vun đắp các mối quan hệ ở Trung Đông trong một thời gian dài.

Ông nói: “Việc UAE được coi là có mối quan hệ chặt chẽ với Mỹ trong lịch sử cho thấy rằng ít nhất khi nói đến sản xuất vắc-xin, các nhà cầm quyền của họ không coi mối quan hệ [Trung Quốc] và Mỹ là loại trừ lẫn nhau,” ông nói.

Phó giáo sư Shih cho biết thỏa thuận này có thể báo trước một kỷ nguyên mới của mối quan hệ chặt chẽ hơn giữa Trung Quốc và các quốc gia vùng Vịnh, mặc dù chỉ khi các khoản đầu tư phi dầu khí của Trung Quốc ở Trung Đông tiếp tục tăng nhanh.

Những nghi ngại về vắc-xin Trung Quốc

Tuy nhiên, ngay cả khi thỏa thuận với UAE được thiết lập để thúc đẩy các nỗ lực ngoại giao vắc-xin của Trung Quốc, các nhà quan sát cho rằng Bắc Kinh vẫn còn một trở ngại chính lớn nhất cản trở: đó là sự nghi ngờ ngày càng tăng về hiệu quả của vắc xin Trung Quốc.

Phó giáo sư Shih cho biết: “Trong ngắn hạn, giới thượng lưu ở những nước này vẫn thích vắc-xin phương Tây. “Trong trung hạn, dược phẩm Trung Quốc, đặc biệt là nếu họ sản xuất các loại thuốc phù hợp với thị trường địa phương với giá thấp, sẽ có ảnh hưởng, mặc dù có lẽ sẽ mất một thời gian trước khi bắt kịp với ngành công nghiệp dược phẩm Ấn Độ đã phát triển ở những khu vực này.”

Zha Daojiong, giáo sư tại Trường Nghiên cứu Quốc tế của Đại học Bắc Kinh, cho biết để ngoại giao vắc-xin có hiệu quả, nó cần hướng đến “việc phân phối thực tế đến các xã hội có nhu cầu, chứ không phải là cái gọi là cạnh tranh lớn giữa các nước cung cấp”.

Xuân Lan (theo SCMP)

Xem thêm: