Nga muốn khôi phục mậu dịch với Trung Quốc khi lãnh đạo Putin và Tập sắp hội kiến

Mậu dịch Nga–Trung, từng là chiếc phao cứu sinh cho Nga sau các biện pháp chế tài của phương Tây, nay đang suy giảm rõ rệt. Moskva tìm cách củng cố và mở rộng hợp tác qua nông nghiệp và năng lượng, song vẫn vướng nhiều trở ngại. Trong lúc đó, sự lệ thuộc quá mức vào Trung Quốc phơi bày thực trạng hiện tại của nền kinh tế Nga, đồng thời nhấn mạnh bản chất mậu dịch song phương bất cân xứng giữa Trung Quốc và Nga, nơi Bắc Kinh nắm quyền chủ động và Moskva chỉ có thể thuận theo thế cục.

Mậu dịch Nga–Trung từng đạt mức kỷ lục 245 tỉ USD trong năm 2024 sau khi Nga bị phương Tây chế tài và cô lập vì cuộc chiến tranh Nga-Ukraine. Tuy nhiên, trong khoảng thời gian từ tháng Giêng đến tháng Bảy năm 2025, kim ngạch song phương đã giảm 8,1% so với cùng kỳ năm trước. Tổng thống Vladimir Putin đang có kế hoạch đảo ngược xu thế này khi ông chuẩn bị hội kiến Chủ tịch Tập Cận Bình tại thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải ở Thiên Tân, miền Bắc Trung Hoa, vào Chủ nhật (31/8) và Thứ hai (1/9) sắp tới, theo ba nguồn tin từ phía Nga.

“Một số quan chức hai bên đang tìm cách gia tăng [thương mại song phương] vì các con số hiện nay thể hiện không mấy tốt đẹp,” một nguồn tin tham dự việc chuẩn bị chuyến đi của ông Putin cho hay.

Trung Quốc vẫn sẽ là đối tác thương mại lớn nhất của Nga, và Moskva ý thức rõ sự lệ thuộc vào Bắc Kinh về cả kinh tế lẫn quân sự, theo các cuộc trao đổi của Reuters với những nhân vật gần gũi với chính phủ Nga. Đồng thời, với nền kinh tế lớn gấp chín lần, Trung Quốc hiển nhiên là kẻ giữ thế thượng phong trong bang giao song phương này – điều mà Moskva phải chấp nhận.

Dù hai bên từng tuyên bố “bằng hữu thép” và ký kết “đối tác chiến lược không giới hạn” từ năm 2022, giới chức Nga cũng nhìn nhận rằng cả Trung Quốc lẫn Ấn Độ – hai đối tác thương mại lớn nhất của Nga – hành động theo quyền lợi riêng của họ, chứ không phải là đồng minh chân chính.

“Trung Quốc không cư xử như một đồng minh. Có lúc họ ngưng thanh toán, có lúc lợi dụng, có lúc còn như ăn cướp trắng trợn. Không có gì gọi là đồng minh cả,” nguồn tin này phát biểu.

Nguyên nhân sụt giảm

• Xe cộ nhập cảng từ Trung Quốc sang Nga giảm 46%. Thị trường xe hơi Nga đã “bão hòa dần các sản phẩm Trung Quốc trong một số phân khúc“. Trước chiến tranh, xe hơi Trung Quốc chiếm chưa đến 10% thị phần Nga, nhưng đến giữa năm 2023 đã vượt quá 50%.

• Nhiên liệu xuất cảng của Nga sang Trung Quốc giảm gần 20%.

• Điện thoại thông minh và máy điện toán nhập cảng giảm 27,5%.
  Một phần tổn thất này được bù đắp bằng sự gia tăng xuất cảng nhôm, đồng và nickel.

• Nga đã đạt một số thành tựu trong việc tự lực sản xuất máy móc công cụ nội địa, với sản lượng tăng 137% trong ba năm tính đến 2024, nhờ sự hỗ trợ của chính phủ. Giới phân tích dự báo rằng trong năm 2025, nhu cầu nhập cảng từ Trung Quốc trong lãnh vực này sẽ tiếp tục giảm, bởi các công ty quốc phòng Nga đã “tái trang bị” thành công.

Các giới chức Nga hy vọng lĩnh vực nông nghiệp và năng lượng sẽ là con đường thúc đẩy mậu dịch. Một số dự án như đường ống dẫn khí “Sức mạnh Siberia-2” được xem như dự án trọng yếu để tăng cường mậu dịch, nhưng nhiều năm qua Moskva và Bắc Kinh vẫn chưa đạt thỏa thuận. Nỗ lực xuất cảng lúa mì mùa đông – mặt hàng nông sản chính của Nga – cũng chưa đem lại kết quả cụ thể.

Thiên Vân