​​Nghị sĩ Mỹ đề xuất dự luật ngăn nới lỏng kiểm soát xuất khẩu chip AI sang TQ

Một nhóm thượng nghị sĩ lưỡng đảng Mỹ, trong đó có nhân vật diều hâu chống Trung Quốc nổi tiếng của Đảng Cộng hòa Tom Cotton, ngày thứ Năm (4/12) đã công bố một dự luật nhằm ngăn chính quyền Trump trong vòng hai năm rưỡi nới lỏng các quy định hạn chế Bắc Kinh tiếp cận chip trí tuệ nhân tạo (AI).

Theo hãng tin Reuters, dự luật có tên “SAFE CHIPS Act” (Dự luật Chip An toàn), do Thượng nghị sĩ Cộng hòa Pete Ricketts và Thượng nghị sĩ Dân chủ Chris Coons đồng khởi thảo, yêu cầu Bộ Thương mại – cơ quan phụ trách kiểm soát xuất khẩu – trong vòng 30 tháng phải từ chối cấp phép mua các dòng chip AI tiên tiến của Mỹ cho người mua đến từ Trung Quốc cộng sản, Nga, Iran hoặc Triều Tiên. Sau thời hạn này, trước khi bất kỳ điều chỉnh quy định nào có hiệu lực, Bộ Thương mại đều phải báo cáo cho Quốc hội ít nhất một tháng.

Trong một tuyên bố, ông Ricketts nói: “Việc từ chối để Bắc Kinh tiếp cận (những) chip AI tốt nhất của Mỹ là tối quan trọng đối với an ninh quốc gia của chúng ta.”

Chính quyền Trump ngày 10/11 đã công bố quyết định hoãn một năm việc thực thi “quy tắc 50% công ty liên kết”, như một điều khoản then chốt trong thỏa thuận “đình chiến thương mại” Mỹ–Trung, để đổi lấy việc phía Trung Quốc đồng ý trì hoãn một năm kế hoạch mở rộng hạn chế xuất khẩu khoáng sản đất hiếm. “Quy tắc 50%” này nhằm hạn chế xuất khẩu cho các công ty liên kết có từ 50% cổ phần trở lên thuộc những doanh nghiệp Trung Quốc nằm trong danh sách thực thể (entity list) của Bộ Thương mại. Dù chính quyền Trump gọi đây là một “nhượng bộ chiến thuật”, phe Dân chủ do Thượng nghị sĩ Chuck Schumer dẫn đầu đã đồng ký thư kêu gọi lập tức khôi phục quy tắc này để tránh vô tình tiếp tay cho nghị trình của ĐCSTQ.

Ngoài ra, ông Trump còn tuyên bố sẽ bãi bỏ một quy định được ban hành dưới thời ông Biden – vốn hạn chế xuất khẩu chip AI ra toàn cầu, một phần do lo ngại chip bị tuồn lậu sang Trung Quốc. Chính quyền Trump cam kết sẽ thay thế bằng một “quy tắc đơn giản hơn”, với mục tiêu “giải phóng đổi mới sáng tạo của Mỹ và bảo đảm vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực AI”, đồng thời vẫn ngăn chặn công nghệ then chốt rơi vào tay đối thủ.​

Dự luật được đưa ra trong bối cảnh chính quyền Trump đang cân nhắc phê chuẩn kế hoạch bán chip AI H200 của Nvidia cho khách hàng Trung Quốc. Giới diều hâu đối với Trung Quốc tại Washington lo ngại rằng Bắc Kinh có thể tận dụng số chip quý giá này để phát triển vũ khí do AI dẫn dắt, cùng các năng lực tình báo và giám sát mạnh mẽ hơn, từ đó gia tăng sức mạnh quân sự. Chủ tịch Ủy ban Đặc biệt của Hạ viện về vấn đề Trung Quốc, John Moolenaar, từng kịch liệt phản đối nối lại việc bán dòng chip H20 của Nvidia cho Trung Quốc. Dù Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick giải thích rằng việc xuất khẩu H20 là một phần trong đàm phán đất hiếm Mỹ–Trung, nhưng Moolenaar vẫn nhấn mạnh “quyết định cấm bán trước đây là hoàn toàn đúng đắn”.