Những xu hướng quan trọng năm 2024 sẽ tác động mạnh đối với thế giới

Năm 2023 nền kinh tế thế giới đã trải qua một năm đầy bấp bênh với nhiều biến động liên tiếp. Những diễn biến chính của thế giới trong năm 2024 có thêm những nét mới bên cạnh những vấn đề từ năm cũ, bao gồm như: chiều hướng của cuộc chiến Nga – Ukraine và chiến tranh Israel-Hamas, kết quả của các cuộc bầu cử quan trọng toàn cầu và các cuộc tranh chấp địa chính trị…

Các cuộc bầu cử quan trọng như bầu cử Tổng thống Đài Loan và Tổng thống Mỹ diễn ra vào năm nay, sẽ quyết định bánh xe địa chính trị sẽ xoay chuyển như thế nào, nhưng tác động mạnh mẽ hơn phải là xu hướng cuộc chiến Nga – Ukraina và chiến tranh Israel – Hamas, trong khi dòng di cư quy mô lớn và mối lo ngại về suy thoái kinh tế sẽ đe dọa nền kinh tế và ổn định chính trị.

Sau đây là một số sự kiện lớn có thể ảnh hưởng đến cục diện thế giới vào năm 2024:

Bầu cử Mỹ

Tầm quan trọng của cuộc bầu cử Mỹ là hiển nhiên vì ảnh hưởng đến các chính sách của Mỹ như về Trung Quốc, chiến lược Trung Đông, chính sách nhập cư… Nếu một tổng thống Đảng Cộng hòa nhậm chức thì nhiều khả năng sẽ đảo ngược nhiều chính sách của chính quyền Tổng thống đương nhiệm Biden.

Trừ khi có bất ngờ nào vào phút cuối, có thể cuộc bầu cử này sẽ là một cuộc đọ sức khác giữa Tổng thống đương nhiệm Joe Biden và cựu Tổng thống Donald Trump. Cho dù ứng cử viên độc lập Robert F. Kennedy Jr. cũng sẽ hút phiếu bầu từ cả cử tri Đảng Cộng hòa và Đảng Dân chủ, nhưng Kennedy còn non hơn, sẽ gặp nhiều khó khăn để có được tên mình trong lá phiếu ở mọi bang.

Nếu ông Trump thắng sẽ trở thành tổng thống Mỹ thứ hai giành được nhiệm kỳ không liên tiếp. Nếu các sự kiện chính trị, kinh tế và toàn cầu có lợi cho người đương nhiệm, ông Biden có thể giành chiến thắng trong một cuộc đua tái tranh cử căng thẳng. Cho dù Biden, Trump và Kennedy Jr. có quan điểm khác biệt trong nhiều vấn đề, cuộc bầu cử Mỹ vào tháng 11/2024 có thể sẽ gây không ít tác động mạnh mẽ trên toàn thế giới.

Bầu cử Đài Loan

Cuộc bầu cử tổng thống và cơ quan lập pháp của Đài Loan vào ngày 13/1 có thể quyết định quan hệ Mỹ-Trung trong những năm tới. Nếu Phó Tổng thống đương nhiệm Lại Thanh Đức (Lai Ching-te) và người phối hợp Tiêu Mỹ Cầm (Hsiao Bi-khim) giành chiến thắng, thì căng thẳng Mỹ-Trung có thể leo thang hơn nữa. Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) Chỉ trích họ là “nhóm thúc đẩy Đài Loan độc lập” và bác bỏ đề nghị đàm phán của ông Lại Thanh Đức.

Một số cuộc bầu cử lớn khác

Ấn Độ cũng sẽ tổ chức tổng tuyển cử vào năm 2024. Trong vài năm qua Thủ tướng đương nhiệm Narendra Modi cho thấy tiến gần hơn với Mỹ, khiến Ấn Độ trở thành đối tác khu vực quan trọng trong cuộc chiến của Mỹ chống lại Trung Quốc. Liệu ông Modi có thể tái đắc cử hay không đã thu hút nhiều chú ý ở phương Tây.

Cuộc bầu cử Nghị viện châu Âu mang lại cơ hội cho các đảng cực hữu và chống nhập cư bất hợp pháp ở Pháp, Đức, Bỉ và nhiều nơi khác. Kết quả bầu cử có thể ảnh hưởng đến chính sách nhập cư của EU và các chính sách đối ngoại khác. Làn sóng nhập cư bất hợp pháp đang là áp lực cho nhiều nước phát triển.

Tổng tuyển cử ở Nga sẽ diễn ra vào tháng 3 năm sau. Tuy ông Putin đương nhiệm Tổng thống không mấy khả năng phải đối mặt thách thức gì nghiêm trọng, nhưng thế giới sẽ theo dõi những dấu hiệu cho thấy cử tri đang trở nên bất an về cuộc chiến của ông ở Ukraine.

Cuộc tổng tuyển cử năm 2024 ở Anh cũng thu hút nhiều chú ý. Chính phủ Đảng Bảo thủ cầm quyền đã đưa ra một loạt biện pháp vào tháng trước nhằm giảm số lượng người nhập cư hợp pháp, bao gồm thắt chặt đáng kể thị thực làm việc và cấm sinh viên quốc tế mang theo thành viên gia đình. Liên quan đến người nhập cư bất hợp pháp, một trong những kế hoạch của chính phủ hiện nay đã bị Tòa án Tối cao lật ngược là chuyển “những người xin tị nạn” ở Anh sang Rwanda.

Thủ tướng Anh Sunak cho biết người dân Anh “mong đợi chúng tôi làm mọi thứ có thể để ngăn chặn tàu thuyền (nhập lậu) vào Anh, đây là vấn đề mà chính phủ khóa này cần làm”.

Trong cuộc tổng tuyển cử năm 2024 ở Anh, nếu Đảng Bảo thủ cầm quyền giành chiến thắng, dự kiến sẽ tiếp tục chính sách nhập cư cứng rắn và tiếp tục chính sách đối ngoại hiện tại. Nếu Công Đảng (Labour Party) lên nắm quyền sẽ lật ngược nhiều chính sách của Đảng Bảo thủ.

Số phận Ukraine

Cuộc chiến Nga – Ukraine bắt đầu từ tháng 2/2022. Cuộc chiến sắp tròn 2 năm, lâu hơn rất nhiều so với dự tính của ông Putin. Và hiện tại không có dấu hiệu nào cho thấy chiến tranh sẽ sớm kết thúc.

Quân đội Nga tăng cường ném bom Ukraine trong những ngày gần đây, Tổng thống Ukraine Zelensky cho rằng khi cuộc chiến chống xâm lược Nga sắp bước qua năm thứ hai, Ukraine đã mạnh mẽ hơn trong việc vượt qua những khó khăn nghiêm trọng.

Cuộc chiến kéo dài này không chỉ gây hao tổn về lực lượng tham chiến mà còn về vũ khí cho cả Nga và Ukraine,  khiến cộng đồng quốc tế quan tâm không rõ hai bên có thể duy trì tiếp được bao lâu vào năm 2024. Tác động của cuộc chiến tranh Nga-Ukraine đã lan rộng ra toàn cầu, làm trầm trọng thêm căng thẳng về nguồn cung lương thực trên thế giới.

Chiến tranh Israel-Hamas

Liệu chính quyền Tổng thống Biden trong năm nay có thể ngăn chặn được chiến tranh Gaza lan rộng ở Trung Đông hay không, và liệu Israel có thể tiêu diệt hoàn toàn Hamas hay không đều là vấn đề được toàn cầu quan tâm.

Căng thẳng đang gia tăng khắp khu vực, từ Ấn Độ Dương đến Biển Đỏ. Các tổ chức ủy quyền của Iran ở Yemen, Gaza và Lebanon đã tiến hành các cuộc tấn công chống lại quân đội Israel và thậm chí cả quân đội Mỹ đóng quân ở Trung Đông, cố gắng gây áp lực lên Israel và Mỹ để buộc quân đội Israel ngừng chiến đấu ở Gaza.

Phiến quân Houthi ủng hộ Hamas gần đây đã leo thang các cuộc tấn công vào các tàu buôn đi qua Biển Đỏ, buộc các hãng vận tải khổng lồ toàn cầu phải đình chỉ các chuyến hàng qua tuyến đường thủy quan trọng này.

• Reuters: Houthi của Yemen là ai và tại sao họ tấn công tàu thủy ở Biển Đỏ?

Thực tế địa chính trị mới

Năm 2024 sẽ cho thấy xu hướng rõ ràng hơn về liên minh toàn cầu mới. Mỹ và các đồng minh phải đối mặt với một mặt trận lỏng lẻo nhưng phối hợp ngày càng cao hơn bao gồm Trung Quốc, Nga, Iran và Triều Tiên. Các nước này dù có những lợi ích khác nhau nhưng mục tiêu chung là làm suy yếu sức mạnh của Mỹ. Phương Tây và đối thủ đang tranh giành ảnh hưởng đối với các nước ở “phía nam toàn cầu”, những đối thủ này – đặc biệt là Trung Quốc – đang nỗ lực thay đổi cán cân trật tự toàn cầu vốn từ lâu do Mỹ thống trị. Những thay đổi trong các mảng địa chính trị này đang là thách thức đối với Mỹ.

Liệu ‘Chiến tranh Lạnh’ giữa Trung Quốc và Mỹ có hạ nhiệt?

Tại hội nghị thượng đỉnh vào tháng 11/2023 ở California, Tổng thống Mỹ Biden và lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình đã đồng ý ngăn chặn những căng thẳng nguy hiểm trở nên tồi tệ hơn. Nhưng quan hệ ngoại giao Mỹ-Trung phải đối mặt với nhiều áp lực mỗi ngày. Mỹ và các đồng minh đã nhiều lần suýt va chạm với tàu và máy bay của ĐCSTQ ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, làm dấy lên lo ngại rằng những sự cố như vậy có thể dẫn đến xung đột lớn bất cứ lúc nào trong năm 2024.

Trung Quốc nhất quyết đưa Đài Loan dân chủ về dưới sự kiểm soát của Đại Lục, ĐCSTQ tuyên bố sẽ không từ bỏ phương án dùng vũ lực để tấn công Đài Loan. Thực tế đó, chính sách với Trung Quốc sẽ trở thành một trong những vấn đề quan trọng trong cuộc bầu cử Mỹ năm nay, điều này sẽ buộc Tổng thống Biden phải củng cố lập trường cứng rắn với ĐCSTQ. Một phương diện khác, lãnh đạo ĐCSTQ Tập Cận Bình phải đối mặt với áp lực rất lớn trong nước, ông Tập Cận Bình chưa bao giờ ngần ngại chơi con bài chủ nghĩa dân tộc cực đoan để theo đuổi hiệu quả chính sách. Do không bên nào nhượng bộ, mối quan hệ Mỹ-Trung sẽ khó khởi sắc vào năm 2024.