Ông Trump bắt đầu chuyến công du châu Á – Vì sao được gọi là chuyến thăm rủi ro cao?

Truyền thông Mỹ nhận định chuyến công du châu Á khởi hành hôm thứ Sáu (24/10) của Tổng thống Donald Trump là chuyến thăm có mức độ rủi ro cao nhất từ trước đến nay.

Tờ Politico đăng bài viết với tiêu đề “‘Ném con xúc xắc sắt’: Chuyến công du nước ngoài nguy hiểm nhất từ trước đến nay”, cho rằng chuyến đi kéo dài một tuần của tổng thống có thể củng cố hình ảnh “bậc thầy đàm phán”, nhưng cũng có thể kích hoạt cuộc khủng hoảng kinh tế mà ông luôn cam kết sẽ tránh.

Ông Trump sẽ tham dự Hội nghị thượng đỉnh ASEAN tại Malaysia, nỗ lực thúc đẩy một nghi thức hòa bình giữa Campuchia và Thái Lan, hai nước đã xảy ra xung đột dữ dội ở biên giới hồi tháng 7. Việc Bắc Kinh cung cấp vũ khí cho Campuchia càng làm gia tăng căng thẳng.

Sau đó, ông Trump sẽ thăm Nhật Bản và hội kiến tân Thủ tướng Sanae Takaichi, rồi tới Hàn Quốc tham dự Hội nghị thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế châu Á – Thái Bình Dương (APEC). Hội nghị có chủ đề “Cùng xây dựng tương lai bền vững”, song khoảng cách giữa lời nói và thực tế địa chính trị chưa bao giờ lớn đến vậy.

Trong các điểm đến, cuộc gặp song phương với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình được đánh giá là rủi ro nhất.

• Nhà Trắng thông báo ông Trump và ông Tập sẽ gặp nhau vào tuần tới tại Hàn Quốc

Tờ Politico dẫn lời cựu chiến lược gia trưởng Nhà Trắng Steve Bannon nói: “Đảng Cộng sản Trung Quốc đã tuyên bố phát động chiến tranh kinh tế với Mỹ, nên đây chính là cái gọi là ‘ném con xúc xắc sắt’. Đây là một canh bạc có rủi ro cao nhất.”

Trước cuộc gặp giữa hai nguyên thủ, Bắc Kinh bất ngờ leo thang căng thẳng khi thông báo nâng cấp hạn chế xuất khẩu đất hiếm. Ông Trump buộc phải gây sức ép để ông Tập rút lại một phần hành động này, đồng thời tìm cách đạt được các thỏa thuận thương mại mới với các đồng minh của Mỹ.

Một quan chức Nhà Trắng nói với Politico: “Chuyến thăm của Tổng thống Trump không phải là để đối thoại cho có. Ông đến châu Á để đạt được các thỏa thuận thương mại lớn, thu hút đầu tư khổng lồ và thúc đẩy mạnh mẽ hòa bình, an ninh tại khu vực Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.”

Trong nhiệm kỳ đầu, chính quyền Trump vừa đối phó với ảnh hưởng của Trung Quốc, vừa thúc đẩy các thỏa thuận thương mại thay thế nhằm kéo các nền kinh tế Đông Nam Á ra khỏi quỹ đạo của Bắc Kinh.

Sau khi trở lại Nhà Trắng, vào tháng 4, ông Trump tuyên bố “Ngày tự do thuế quan toàn cầu”, khởi động một cuộc chiến thuế quan mới. Tuy nhiên, hầu như không có lãnh đạo Đông Nam Á nào muốn đối đầu với ông.

Các quốc gia Đông Nam Á không kỳ vọng Mỹ sẽ cắt giảm mạnh thuế quan, mà đặt mục tiêu ổn định quan hệ với Washington, tạo điều kiện cho hợp tác mang tính xây dựng hơn về kinh tế và các lĩnh vực khác.

Nhiều chuyên gia dự đoán hầu hết các nước Đông Nam Á sẽ công khai ủng hộ chương trình thương mại của ông Trump tại Hội nghị thượng đỉnh ASEAN sắp tới.

Ông Trump cũng tìm cách củng cố các cam kết đầu tư của Hàn Quốc và Nhật Bản, song điều này không hề dễ dàng. Hàn Quốc vẫn đang đàm phán với Mỹ về cam kết đầu tư 350 tỷ USD. Thủ tướng Takaichi là người thân cận của cố Thủ tướng Abe – người từng có quan hệ tốt với ông Trump. Truyền thông Nhật Bản đưa tin rằng trong chuyến thăm này, ông Trump có thể sẽ tưởng niệm ông Abe. Tuy nhiên, bà Takaichi cũng tuyên bố rằng nếu các thỏa thuận ký kết giữa chính phủ tiền nhiệm và Mỹ bị coi là không công bằng, bà sẽ rút khỏi, bao gồm cả kế hoạch đầu tư trị giá 550 tỷ USD.

Tờ Wall Street Journal ngày thứ Sáu dẫn nguồn tin thân cận với giới hoạch định chính sách Trung Quốc cho biết ông Tập đã chuẩn bị một chiến lược mới nhằm đối phó với Trump — khi Mỹ ra đòn, Trung Quốc sẽ đáp trả cứng rắn hơn để chiếm thế thượng phong và thể hiện tính khó đoán.

Theo nguồn tin này, Bắc Kinh coi đất hiếm là “con bài cứng”. Tuy nhiên, chiến lược này có thể phản tác dụng, vì nhiều đồng minh của Mỹ ở châu Âu và châu Á cũng phụ thuộc vào nguồn cung đất hiếm, và họ đang ngày càng lo ngại trước lập trường cứng rắn và khó lường của Bắc Kinh.

Tuần này, Mỹ và Australia công bố kế hoạch đầu tư 3 tỷ USD vào lĩnh vực khoáng sản chiến lược, nhằm làm suy yếu vị thế thống trị của Trung Quốc.

Học giả Jonathan Czin thuộc Viện Brookings nhận định trong một báo cáo rằng việc Trung Quốc chuyển từ thế phòng thủ sang thế tấn công ngay trước cuộc gặp với ông Trump là một bước đi được tính toán kỹ lưỡng, cả về phản ứng lẫn hành động khiêu khích.

Ông nói: “Thời điểm này cho thấy sự khác biệt then chốt giữa Trump và Tập: Trump coi hội nghị thượng đỉnh là cơ hội để đạt được thỏa thuận, còn việc đạt thỏa thuận không phải là phần cốt lõi trong phong cách chính trị của Tập.”

Một cố vấn Nhà Trắng cho biết, chiến lược mới của Trung Quốc vô tình đã cung cấp thêm “đạn dược” cho các chính trị gia diều hâu ở Washington — những người muốn tách Mỹ khỏi sự phụ thuộc vào kinh tế Trung Quốc.

Cố vấn thương mại lâu năm của Trump, ông Peter Navarro, phát biểu tại Hội đồng Quan hệ Đối ngoại ở New York rằng trước đây, khi nói về mối đe dọa từ Trung Quốc, ông thường khó thuyết phục được cả những người trong Nhà Trắng.

Ông nói: “Kể từ khi Bắc Kinh siết chặt kiểm soát đất hiếm, ngay cả New Delhi và Tokyo cũng đang thốt lên những tiếng ‘ồ’ với Bắc Kinh.”

Ông Navarro nói: “Giờ tôi không cần phải thuyết phục ai nữa rằng Trung Quốc đang sử dụng sản xuất công nghiệp như một vũ khí chống lại họ.”

Trong tuyên bố gửi Wall Street Journal, ông nói thêm rằng nhiệm kỳ thứ hai của ông Trump sẽ giống như nhiệm kỳ đầu, “nhưng điểm khác biệt lần này là tôi không còn phải tranh luận với các bộ trưởng Thương mại, Tài chính hay Chiến tranh (tên mới của Bộ Quốc phòng) để thúc đẩy chương trình nghị sự của Trump nữa.”

Ông nhấn mạnh: “Giờ đây là một ban nhạc, một tiếng nói.”

Bộ trưởng Thương mại Trung Quốc Vương Văn Đào hôm thứ Sáu phát biểu rằng Bắc Kinh và Washington nên tìm kiếm con đường hợp tác thông qua đối thoại, giải quyết khác biệt trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau, tránh “tách rời” và “đứt gãy chuỗi cung ứng”, đồng thời bảo vệ an ninh chuỗi cung ứng toàn cầu.

Các chuyên gia về Trung Quốc dự đoán cuộc gặp Trump – Tập sẽ giúp hạ nhiệt căng thẳng giữa hai nước, đặc biệt khi Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent và Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer dự kiến sẽ gặp Phó Thủ tướng Trung Quốc Hà Lập Phong tại Malaysia trong hai ngày cuối tuần.

Tuy nhiên, ít ai tin rằng cuộc gặp này sẽ đạt được bước tiến thực chất nào.

Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Trung Quốc thuộc Viện Brookings, Ryan Hass, nhận định: “Họ có thể hoặc có thể không đạt được một thỏa thuận thương mại tạm thời.”

Ông nói thêm: “Dù thế nào đi nữa, cuộc gặp này sẽ chỉ là một điểm dữ liệu trong quỹ đạo hiện tại của mối quan hệ, chứ không phải bước ngoặt.”