Ông Trump: Mỹ có thể chấm dứt sự phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc trong vòng 18 tháng

Tổng thống Donald Trump cho biết, Mỹ sẽ chấm dứt sự phụ thuộc vào Trung Quốc đối với các khoáng sản đất hiếm trong vòng 18 tháng, thông qua một “chương trình khẩn cấp” nhằm xây dựng các chuỗi cung ứng trong nước và liên minh. Ông mô tả sáng kiến này là một ưu tiên quan trọng về an ninh quốc gia sau khi Bắc Kinh áp đặt các hạn chế xuất khẩu gần đây.

Trong một cuộc phỏng vấn ngày 2/11 trên chương trình 60 Minutes của CBS, Tổng thống Trump cho biết kế hoạch đất hiếm mới của chính quyền ông sẽ đảm bảo trong vòng chưa đầy 2 năm, Mỹ có thể đáp ứng tất cả các nhu cầu công nghiệp và quốc phòng, với các đối tác mới như Nhật Bản, Australia và Vương quốc Anh.

“Trong một thời gian ngắn, chúng ta sẽ có tất cả những gì chúng ta cần cho chính mình,” ông Trump nói. “Chúng ta đã thiết lập một chương trình khẩn cấp, và trong vòng một năm đến một năm rưỡi nữa, chúng ta sẽ có tất cả những gì chúng ta cần, bất kể mối đe dọa nào.”

Trung Quốc chiếm ưu thế trong sản xuất đất hiếm toàn cầu và thậm chí còn nắm giữ một tỷ lệ lớn hơn trong năng lực chế biến, tạo ra một tình huống mà Trump và các quan chức trong chính quyền của ông cho rằng là một điểm yếu chiến lược đối với Mỹ. Các khoáng sản này rất quan trọng đối với nhiều sản phẩm công nghệ cao, từ điện thoại thông minh và xe điện đến máy bay chiến đấu và tên lửa dẫn đường.

Bắc Kinh đã lần đầu tiên biến đất hiếm thành một công cụ chiến lược bằng cách áp đặt các kiểm soát xuất khẩu đối với Nhật Bản trong một cuộc tranh chấp ngoại giao vào năm 2010, và khoảng một thập kỷ sau, bắt đầu áp dụng các hạn chế xuất khẩu đối với các vật liệu chiến lược—bao gồm antimony, germanium, và tungsten—đối với Mỹ.

Vào tháng 4, Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) đã mở rộng danh sách kiểm soát xuất khẩu của mình để bao gồm 7 loại đất hiếm và nam châm làm từ 3 trong số chúng. Vào ngày 9/10, họ công bố các hạn chế toàn diện bao gồm cả các sản phẩm chứa dù chỉ một lượng đất hiếm rất nhỏ, mà ông Trump mô tả là một hành động thù địch đối với cả thế giới.

“Đây không phải là một mối đe dọa đối với Mỹ, mà là một mối đe dọa đối với toàn thế giới,” ông Trump nói trong cuộc phỏng vấn 60 Minutes. “Vì vậy, cả thế giới đã cùng nhau hành động, tôi nghĩ là theo nhu cầu của chúng ta.”

Ông Trump dự đoán rằng “trong vòng hai năm nữa, đất hiếm sẽ… thực sự không còn là một vấn đề”.

Mặc dù Trung Quốc đã đồng ý tạm dừng các hạn chế xuất khẩu đất hiếm trong một năm theo một thỏa thuận mà ông Trump gần đây đã đạt được với nhà lãnh đạo Trung Quốc Tập Cận Bình, các quốc gia trên thế giới đã tăng cường nỗ lực để đa dạng hóa chuỗi cung ứng khoáng sản quan trọng của họ, tránh xa sự phụ thuộc vào Trung Quốc. Trong vài tuần sau khi ĐCSTQ đe dọa áp đặt các hạn chế xuất khẩu, đã có một làn sóng các chính sách, khoản đầu tư và thỏa thuận xuyên biên giới nhằm bảo đảm các nguồn cung thay thế.

Trong cuộc phỏng vấn với CBS, Trump nói rằng thuế quan được áp dụng theo quyền khẩn cấp của ông là yếu tố then chốt trong việc buộc Trung Quốc phải tạm dừng các hạn chế xuất khẩu.

“Thuế quan mang lại cho chúng ta an ninh quốc gia và sự giàu có tuyệt vời,”ông nói.“Khi họ áp dụng các biện pháp đối với đất hiếm [đối với chúng ta] và cả thế giới… tôi lập tức áp dụng thuế 100% vượt trên những gì họ đang phải trả. Và khi tôi làm vậy, họ lập tức ngồi vào bàn đàm phán.”

Cuộc gặp gần đây của ông Trump với ông Tập Cận Bình tại Hội nghị Thượng đỉnh Hợp tác Kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC) ở Hàn Quốc đã dẫn đến một thỏa thuận, bao gồm việc Washington giảm bớt một số khoản thuế và Bắc Kinh tạm dừng các hạn chế xuất khẩu đất hiếm và đồng ý tăng cường mua sản phẩm nông sản của Mỹ như đậu tương.

Cuộc đua thay thế Trung Quốc

Trong một cuộc phỏng vấn trên chương trình State of the Union của CNN vào ngày 2/11, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent đã đồng tình với những phát biểu của ông Trump về việc đẩy nhanh nỗ lực đạt được độc lập về đất hiếm từ Trung Quốc, nói rằng mối đe dọa về các hạn chế xuất khẩu đã khiến Mỹ và các đồng minh của mình “chạy đua hết tốc lực” trong việc xây dựng các chuỗi cung ứng thay thế.

“Họ đã xây dựng kế hoạch này trong suốt 25, 30 năm qua. Còn Mỹ thì đã ngủ quên,”ông Bessent nói, ám chỉ đến kế hoạch của Trung Quốc về việc vũ khí hóa đất hiếm.“Và bây giờ chính quyền này, chúng ta sẽ đi hết tốc lực trong một, hai năm tới.”

Trung Quốc thống trị ngành công nghiệp đất hiếm, chiếm khoảng 70% khai thác đất hiếm, 90% tách và chế biến, và 93% sản xuất nam châm, theo Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS).

Ông Bessent cho biết sự thống trị của ĐCSTQ trong ngành khoáng sản quan trọng là một “lưỡi gươm” treo trên đầu cả thế giới—và hiện nay là thời điểm cần hành động khẩn cấp để giảm thiểu mối đe dọa này.

“Chúng ta đã tập hợp được các đồng minh, và vì vậy sẽ là tất cả các nền dân chủ phương Tây, các nền dân chủ châu Á, và Ấn Độ cũng sẽ tham gia cùng chúng ta trong việc xây dựng chuỗi cung ứng riêng,” ông nói.

“Chúng ta không muốn tách rời khỏi Trung Quốc, nhưng chúng ta cần giảm thiểu rủi ro. Họ đã thể hiện rằng họ là một đối tác không đáng tin cậy trong nhiều lĩnh vực.”

Kể từ khi trở lại nhậm chức vào tháng Một, ôngTrump đã tìm cách xây dựng lại khả năng của Mỹ trong các vật liệu quan trọng bằng cách rút ngắn thủ tục cấp phép cho các dự án khai thác và tài trợ cho các cơ sở chế biến mới. Chính quyền của ông cũng đã khuyến khích các đồng minh phối hợp đầu tư để giảm sự phụ thuộc toàn cầu vào nguồn cung của Trung Quốc.

Trong một cuộc phỏng vấn riêng với Financial Times, ông Bessent cho biết tốc độ của các sáng kiến này có nghĩa là khả năng sử dụng đất hiếm như một công cụ kinh tế của ĐCSTQ sẽ mờ nhạt trong vòng một đến hai năm nữa.