Pakistan mời Hoa Kỳ xây dựng cảng mới tại địa điểm nhạy cảm

Pakistan đang đề xuất một kế hoạch đầy tham vọng nhằm thu hút đầu tư từ Hoa Kỳ: Xây dựng một cảng nước sâu tại thị trấn ven biển Pasni, nằm gần cảng Gwadar do Trung Quốc hậu thuẫn và chỉ cách Iran 100 dặm. Động thái này được xem là nỗ lực của Pakistan nhằm cân bằng quan hệ địa chính trị giữa các cường quốc như Hoa Kỳ, Trung Quốc, Iran và Ả Rập Xê Út.

Đề xuất chiến lược và nhạy cảm địa chính trị

Theo Financial Times, các cố vấn của Tổng tham mưu trưởng quân đội Pakistan Tướng Asim Munir đã tiếp cận các quan chức Mỹ với đề xuất xây dựng cảng Pasni – biến một làng chài thành trung tâm vận chuyển khoáng sản quan trọng như đồng, antimon và neodymium, vốn là thành phần thiết yếu trong pin, tên lửa và chất chống cháy.

Cảng này sẽ đóng vai trò như một đối trọng chiến lược với cảng Gwadar, nơi Trung Quốc đầu tư hàng tỷ USD thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường (BRI), đồng thời làm dấy lên lo ngại từ phương Tây rằng cảng này có thể phục vụ cho mục đích quân sự.

Bản thiết kế cảng Pasni ước tính chi phí xây dựng khoảng 1,2 tỷ USD, được tài trợ bởi chính phủ liên bang Pakistan và các quỹ phát triển do Mỹ hậu thuẫn. Tuy nhiên, thiết kế không bao gồm việc triển khai quân đội Hoa Kỳ, tránh biến đây thành căn cứ quân sự của Mỹ.

Mở đường từ khai khoáng đến địa chính trị

Một điểm mạnh trong đề xuất là khả năng kết nối cảng với các tuyến đường sắt mới để vận chuyển khoáng sản từ nội địa Pakistan, đặc biệt từ mỏ đồng-vàng Rekodic do công ty Barrick Mining của Canada đang phát triển. Điều này giúp cảng Pasni trở thành điểm trung chuyển quan trọng cho khoáng sản xuất khẩu, hướng tới thị trường Mỹ.

Mike Hollomon, giám đốc thương mại của US Strategic Metals (USSM) – công ty có trụ sở tại Missouri, xác nhận công ty đã nghe các cuộc thảo luận về dự án cảng này. USSM là đối tác mới của Pakistan sau khi ký biên bản ghi nhớ với bộ phận kỹ thuật quân sự Pakistan vào tháng 9 để đẩy mạnh hợp tác trong ngành khai khoáng.

Ông Hollomon cho biết Tướng Munir xem khoáng sản như “chìa khóa để hồi sinh tình hữu nghị Mỹ-Pakistan” – vốn từng gắn bó trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh và sau ngày 11/9, nhưng đã nguội lạnh do mâu thuẫn về cuộc chiến ở Afghanistan.

Chuyến hàng đầu tiên và động lực thương mại mới

Tháng trước, Pakistan đã gửi lô hàng đầu tiên gồm chưa tới 2 tấn đất hiếm, bao gồm đồng, antimon và neodymium, đến Mỹ. Động thái này mang tính biểu tượng, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc cấm xuất khẩu antimon sang Mỹ vào cuối năm 2024, khiến giá antimon tăng vọt và Mỹ tìm kiếm nguồn cung thay thế.

Hiện tại, ngành khai thác khoáng sản của Pakistan chỉ chiếm khoảng 3% GDP, nhưng phần lớn tài nguyên vẫn chưa được khai thác, đặc biệt là ở các tỉnh phía tây – nơi thường xuyên xảy ra xung đột và bất ổn.

Ông Hussain Abidi, Chủ tịch Hội đồng nghiên cứu khoa học và công nghiệp Pakistan, cho biết quốc gia này sở hữu tiềm năng khoáng sản khổng lồ chưa được khai thác. Ông hy vọng Pakistan có thể tái định hình quan hệ với Hoa Kỳ thông qua hợp tác kinh tế thay vì chỉ dựa vào an ninh quân sự như trước.

Quan hệ Mỹ – Pakistan được “tái khởi động” sau xung đột với Ấn Độ

Mối quan hệ Mỹ – Pakistan bắt đầu ấm lại sau khi Tổng thống Donald Trump làm trung gian cho cuộc xung đột nghiêm trọng giữa Pakistan và Ấn Độ vào tháng 5. Kể từ đó, các quan chức hai bên đã có những trao đổi tích cực, gọi mối quan hệ song phương là “tình anh em”.

Trong cuộc gặp tại Nhà Trắng vào tháng 9, Thủ tướng Shehbaz Sharif và Tướng Munir đã trao tặng Tổng thống Trump một tủ trưng bày mẫu khoáng sản, đồng thời kêu gọi đầu tư từ các công ty Mỹ trong các lĩnh vực nông nghiệp, công nghệ, năng lượng và khai thác mỏ. Hai cố vấn dân sự của Munir tiết lộ rằng đề xuất về cảng Pasni đã được đưa ra trước cuộc họp này.

Thậm chí, Pakistan đã đề cử Trump cho giải Nobel Hòa bình vì vai trò trung gian của ông trong việc hạ nhiệt xung đột với Ấn Độ. Một cố vấn giấu tên khẳng định: “Toàn bộ câu chuyện về quan hệ Mỹ – Pakistan đã thay đổi hoàn toàn sau xung đột Ấn – Pakistan. Trước đó, mọi thứ đều rất tồi tệ”.

Tuy nhiên, theo một quan chức cấp cao của chính phủ Hoa Kỳ, đề xuất cảng Pasni chưa được thảo luận chính thức giữa Trump và các cố vấn. Một quan chức quân sự cấp cao của Pakistan cũng cho biết Tướng Munir “không có cố vấn chính thức nào”, và ý tưởng về cảng Pasni chỉ mới “nảy sinh trong các cuộc thảo luận riêng tư với các doanh nghiệp Mỹ” và chưa được trình lên chính phủ qua kênh chính thức.

Cân bằng giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ

Bất chấp sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Bắc Kinh trong nhiều thập kỷ – bao gồm cả viện trợ quân sự và hành lang kinh tế Trung Quốc – Pakistan (CPEC), giới lãnh đạo Pakistan đang tìm cách giảm phụ thuộc vào Trung Quốc.

Một cố vấn Pakistan thẳng thắn: “Tôi đã nói với các nhà lãnh đạo của chúng tôi rằng chúng tôi cần đa dạng hóa sự phụ thuộc vào Trung Quốc”.

Đề xuất cảng Pasni, không thuộc thỏa thuận nhượng bộ nào với Bắc Kinh, được xem là dấu hiệu rõ ràng cho thấy Islamabad muốn mở rộng không gian chiến lược và tìm kiếm nhiều đối tác quốc tế, thay vì chỉ dựa vào một cường quốc.

Dù vẫn chỉ là đề xuất sơ khởi, kế hoạch xây dựng cảng Pasni mang tiềm năng định hình lại quan hệ Mỹ – Pakistan theo hướng đối tác kinh tế chiến lược, đồng thời giúp Hoa Kỳ mở rộng ảnh hưởng tại Biển Ả Rập và Trung Á, ngay gần các điểm nóng địa chính trị như Iran và Trung Quốc.