Quân đội tiếp quản chính quyền Madagascar, Tổng thống bị luận tội sau khi rời khỏi đất nước

Quân đội tinh nhuệ của Madagascar hôm thứ Ba (14/10) tuyên bố “giành quyền kiểm soát chính quyền”. Trước đó, đảo quốc Ấn Độ Dương này đã bùng nổ một làn sóng biểu tình do giới trẻ dẫn đầu, sau đó xảy ra đảo chính quân sự, Tổng thống Andry Rajoelina rời khỏi đất nước, hiện không rõ tung tích.

Tổng thống bị Quốc hội luận tội, quân đội tuyên bố tiếp quản

Đại tá Michael Randrianirina, người lãnh đạo đơn vị quân sự tinh nhuệ CAPSAT nổi dậy, hôm thứ Ba đã phát biểu trên đài phát thanh quốc gia: “Chúng tôi đã giành lấy chính quyền”. Ông cho biết quân đội sẽ thành lập một ủy ban gồm các sĩ quan lục quân và hiến binh, đồng thời sẽ “nhanh chóng” bổ nhiệm một thủ tướng để thành lập chính phủ dân sự.

Trước khi Randrianirina công bố thông tin này, Hạ viện (Quốc hội) vừa bỏ phiếu luận tội Rajoelina với lý do ông “từ bỏ chức vụ”. Mặc dù ông Rajoelina đã cố gắng giải tán Quốc hội bằng sắc lệnh nhằm tránh bị luận tội, nhưng rõ ràng đã thất bại. Quân đội tuyên bố sẽ giải thể tất cả các cơ quan ngoại trừ Quốc hội.

Tổng thống 51 tuổi Rajoelina vào tối thứ Hai đã phát biểu trên mạng xã hội, nói rằng ông buộc phải trốn đến “nơi an toàn” vì lo sợ cho sự an toàn của bản thân. Một quan chức đối lập và một nhà ngoại giao xác nhận với Reuters rằng ông đã rời đất nước bằng một máy bay quân sự của Pháp vào Chủ nhật. Tuy nhiên, ông từ chối từ chức, nhấn mạnh rằng hiến pháp cần được tôn trọng. Do binh lính đã đến tòa nhà đài truyền hình quốc gia, bài phát biểu của ông không thể phát sóng như dự kiến.

Thế hệ Z biểu tình và quân đội đổi phe

Trong vài tuần qua, Madagascar liên tục xảy ra các cuộc biểu tình do thế hệ Z dẫn đầu. Cuộc biểu tình bắt đầu từ ngày 25/9, khởi phát do mất điện và nước sinh hoạt, nhưng nhanh chóng leo thang thành sự bất mãn rộng khắp của người dân về nhiều vấn đề xã hội như tham nhũng, quản lý yếu kém và thiếu thốn dịch vụ cơ bản. Người biểu tình cho biết họ được truyền cảm hứng từ phong trào lật đổ chính quyền do giới trẻ lãnh đạo ở các khu vực khác.

Cuối tuần qua, quân đội bắt đầu tham gia vào các cuộc biểu tình chống chính phủ. Đơn vị quân sự tinh nhuệ CAPSAT – từng giúp ông Rajoelina nắm quyền vào năm 2009 – cũng đã đổi phe. Họ từ chối nổ súng vào người biểu tình, và hộ tống hàng ngàn người biểu tình tiến vào quảng trường 13 Tháng 5 ở thủ đô Antananarivo.

Hiện tại, lực lượng hiến binh và cảnh sát Madagascar cũng đã chia rẽ với Rajoelina, khiến ông hoàn toàn bị cô lập. Mặc dù trên đường phố chưa xảy ra các vụ bạo lực nghiêm trọng, nhưng tình hình vẫn rất bất ổn.

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron kêu gọi duy trì trật tự hiến pháp, đồng thời cảnh báo rằng sự bất mãn của giới trẻ với chính phủ không nên bị quân đội lợi dụng. Madagascar từng là thuộc địa của Pháp. Ông Rajoelina có 2 quốc tịch, và vì điều này ông bị người biểu tình chỉ trích.

Hiện tại, đất nước này đang rơi vào cuộc khủng hoảng chính trị nghiêm trọng nhất kể từ năm 2009. Sự nghiệp chính trị của Rajoelina đầy kịch tính: Vào tháng 12/2007, ông được bầu làm Thị trưởng thủ đô Antananarivo, sau đó nhanh chóng trở thành người chỉ trích công khai tổng thống lúc bấy giờ là ông Marc Ravalomanana. Vào tháng 2/2009, ông bị cách chức Thị trưởng.

Sau đó, với sự hậu thuẫn của quân đội, ông lần đầu tiên nắm quyền lực nhà nước, trở thành người lãnh đạo chính phủ chuyển tiếp, còn ông Ravalomanana buộc phải sống lưu vong ở nước ngoài. Năm 2018, ông Rajoelina trở thành tổng thống dân cử, và tái đắc cử vào năm 2023.

Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, dân số Madagascar là 31 triệu người, gần 3/4 sống dưới mức nghèo khổ.