Tại sao Triều Tiên công khai vai trò của mình trong Chiến tranh Nga-Ukraine

Vai trò từng được cho là bí mật của Triều Tiên trong việc hỗ trợ trực tiếp cho cuộc chiến của Nga chống lại Ukraine hiện đang được giới lãnh đạo nước này công khai, một sự thay đổi phản ánh thực tế mới nổi trên chiến trường và trong trật tự thế giới có lợi cho Moscow và Bình Nhưỡng.

Lễ trao giải thưởng và chuyến thăm đài tưởng niệm các binh sĩ hy sinh của Lãnh tụ Tối cao Triều Tiên Kim Jong Un hôm thứ Sáu (22/8) đánh dấu bước đi mới nhất trong một xu hướng bắt đầu từ tháng Tư, khi Bình Nhưỡng lần đầu thừa nhận đã gửi quân đến hỗ trợ Moscow đẩy lùi cuộc tấn công của Ukraine tại khu vực Kursk của Nga. Tiết lộ này diễn ra khoảng sáu tháng sau khi tình báo từ Hoa Kỳ và Hàn Quốc lần đầu tiên đánh giá rằng lực lượng Triều Tiên đã đến Nga.

Kể từ đó, chiến dịch quân sự chung giữa Nga và Triều Tiên đã giành lại được phần lớn diện tích đất được coi là con bài mặc cả quan trọng đối với Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky khi ông hy vọng sẽ giành lại ít nhất một phần trong số gần một phần năm diện tích đất nước bị Nga chiếm đóng trong một thỏa thuận hòa bình cuối cùng.

Đối với Triều Tiên quốc gia đã ký một hiệp ước phòng thủ chung chưa từng có tiền lệ với Nga vào tháng 6 năm ngoái, những thành quả đạt được này đã tạo nên một câu chuyện gợi nhớ đến mối quan hệ đối tác giữa Moscow và Bình Nhưỡng trong Chiến tranh Triều Tiên nổ ra cách đây tám thập kỷ.

“Tôi nghĩ điều này thật không may khi phản ánh những thành quả mà quân đội Nga và CHDCND Triều Tiên đã đạt được trên thực địa tại khu vực Kursk”, Victor Cha, Chủ tịch phụ trách Hàn Quốc tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), nói với Newsweek . “Họ đã tạo ra một câu chuyện về những đồng minh chiến thắng và thành công đầu tiên của mối quan hệ hiệp ước quân sự mới được khôi phục này”.

“Ban đầu, tiến triển không rõ ràng, khiến Triều Tiên không tiết lộ”, ông Cha, người từng đảm nhiệm nhiều vị trí trong chính phủ Hoa Kỳ và đại diện cho Hoa Kỳ tại các cuộc đàm phán6 bên giai đoạn 2003-2007, bao gồm cả Trung Quốc, hai miền Triều Tiên, Nga và Nhật Bản, cho biết. “Nhưng giờ đây, họ đã hoàn toàn rõ ràng về việc họ đang nằm trong vòng tay của người Nga”.

Trong khi Triều Tiên được cho là có mối quan hệ rộng rãi với một cường quốc láng giềng khác là Trung Quốc – trước đây là đồng minh hiệp ước duy nhất của Bình Nhưỡng – thì mối quan hệ giữa nước này với Nga lại có từ lâu hơn nữa. Liên Xô đã giám sát việc thành lập Triều Tiên như một đối thủ của Hàn Quốc được Mỹ hậu thuẫn sau khi Thế chiến II kết thúc, đặt nền móng cho một trong những cuộc đối đầu đẫm máu nhất thời Chiến tranh Lạnh.

Liên Xô đóng góp tương đối ít về mặt quân số. Nhưng các cố vấn, trang thiết bị và năng lực hạt nhân của Moscow đã đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ lực lượng Bắc Triều Tiên và Trung Quốc chiến đấu với Hàn Quốc và liên quân do Hoa Kỳ dẫn đầu trong một cuộc xung đột đẫm máu, cuối cùng kết thúc bằng bế tắc năm 1953 và tình trạng chiến tranh dai dẳng mà không chính quyền Hoa Kỳ nào có thể bình định được.

Trong một bức thư gửi tới Bộ trưởng Ngoại giao Nga Sergey Lavrov vào đầu tuần này để kỷ niệm 80 năm Chiến tranh Triều Tiên, Bộ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Choe Son-hui đã mô tả rằng “nhân dân CHDCND Triều Tiên luôn ghi nhớ những chiến công quốc tế của các sĩ quan và chiến sĩ Hồng quân đã đổ máu trong cuộc chiến giải phóng Triều Tiên”.

Theo thông cáo của Bộ Ngoại giao Triều Tiên công bố hôm thứ Tư (20/8), “Bà bày tỏ tin tưởng rằng hoạt động giao tiếp chiến lược và hành động phối hợp giữa các cơ quan chính sách đối ngoại nhằm phát triển lâu dài liên minh giữa hai nước sẽ tiếp tục phát triển và củng cố hơn nữa trong tương lai, luôn trung thành với hiệp ước liên quốc gia phù hợp với kế hoạch chiến lược và ý định cao cả của các nhà lãnh đạo cấp cao của CHDCND Triều Tiên và Nga”.

Kể từ khi lên nắm quyền vào năm 2012, Kim Jong-un đã tìm cách nhấn mạnh mối quan hệ với Điện Kremlin, nơi Tổng thống Nga Vladimir Putin đã trị vì suốt một phần tư thế kỷ. Giờ đây, khi Nga đã khơi mào một cuộc chiến tranh xuyên biên giới, lời kêu gọi vũ trang của Triều Tiên đánh dấu một cột mốc quan trọng trong mối quan hệ này, đánh dấu lần triển khai tác chiến chủ động quy mô lớn đầu tiên của Quân đội Nhân dân Triều Tiên kể từ Chiến tranh Triều Tiên.

Điều này cũng nói lên điều mà ông Cha mô tả là “ý định xét lại” của Triều Tiên – tức là nước này không chỉ bằng lòng với việc có vũ khí hạt nhân và được yên thân”. Ông nói thêm rằng trục Moscow-Bình Nhưỡng theo một số cách “đáng lo ngại hơn” so với liên minh truyền thống Trung Quốc-Triều Tiên vì Bắc Kinh theo truyền thống kiềm chế hơn về chủ nghĩa phiêu lưu quân sự và các hoạt động hạt nhân.

“Moscow nhìn nhận mối quan hệ này như một giao dịch, nơi họ nhận được đạn dược, tên lửa và quân đội”, ông Cha nói. “Họ trả cho Triều Tiên bằng lương thực, nhiên liệu và công nghệ vũ khí, và họ thực sự không quan tâm đến những gì Triều Tiên làm”.

Cơ hội lớn của Kim Yong Un

Jenny Town, thành viên cấp cao tại Trung tâm Stimson, nơi bà cũng giữ chức giám đốc Chương trình Triều Tiên và dự án 38 North, đã nói về “cơ hội to lớn” mà mối quan hệ mở rộng với Nga mang lại cho Triều Tiên.

Những lợi ích này bao gồm từ “vị thế chính trị đến hỗ trợ hiện đại hóa quân sự cho đến các cấp độ hợp tác kinh tế xuyên biên giới mới”, chứng minh “tác động to lớn mà quốc gia nhỏ bé này có thể tạo ra đối với an ninh toàn cầu, nâng cao vai trò của mình trên trường quốc tế”, ông Town nói với Newsweek .

Bà nói thêm rằng những lợi ích như vậy có thể đã góp phần vào quyết định của Kim nhằm phô trương thay vì che giấu sự đóng góp của Triều Tiên vào nỗ lực chiến tranh của Nga.

“Cuộc chiến vẫn chưa kết thúc, nhưng với tầm nhìn rõ ràng hơn về lợi ích của mối quan hệ song phương, nó đã tạo cơ hội để công chúng trong nước thừa nhận chiều sâu của hợp tác quân sự”, Town cho biết.

“Việc có thể trình bày thông tin trong nước như một đóng góp quan trọng vào chiến thắng (trong trận chiến) của Nga đã giúp ích, giúp định hình những hy sinh của Triều Tiên như một yếu tố góp phần vào thành công đó”, bà nói thêm. “Điều này cũng cho phép Triều Tiên tôn vinh những hy sinh đó, mang đến cho những người đã ngã xuống một câu chuyện anh hùng, giúp giảm bớt sự phản đối tiềm tàng của xã hội đối với tình hình hiện tại”.

Đây là một canh bạc không giống bất kỳ nhà lãnh đạo Triều Tiên nào từng thực hiện kể từ khi ông nội của Kim, Kim Il Sung, lần đầu tiên ra lệnh cho quân đội vượt qua Vĩ tuyến 38, đường biên giới được vạch ra vội vàng sau Thế chiến thứ II ban đầu chia cắt hai miền Triều Tiên và ranh giới đình chiến hiện tại của họ, Khu phi quân sự, nằm không xa.

Triều Tiên đã góp phần vào các cuộc xung đột khác trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh chống lại các lực lượng được Hoa Kỳ hậu thuẫn, hỗ trợ những người cộng sản trong Chiến tranh Việt Nam, ủng hộ liên minh Ả Rập chống lại Israel và ủng hộ các phong trào cánh tả châu Phi như Angola, Namibia và Zimbabwe nhưng chưa bao giờ rõ ràng hoặc có mức độ rủi ro cao như việc triển khai quân ở tuyến đầu của cuộc chiến Nga-Ukraine đã thu hút sự chú ý hoàn toàn của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO).

Mặc dù cuộc xung đột đóng vai trò là chất xúc tác cho việc cải thiện quan hệ Nga-Triều Tiên, nhưng xu hướng chung có thể sẽ kéo dài hơn chiến tranh vì Bình Nhưỡng cũng tận dụng rộng rãi hơn thách thức của Moscow đối với phương Tây.

“Nếu và khi chiến tranh kết thúc, cường độ và bản chất hợp tác song phương, đặc biệt là việc xây dựng các khu vực mới, có thể sẽ giảm bớt”, ông Town nói. “Nhưng xét trên nhiều phương diện, mối quan hệ này ngày càng được định hình như nền tảng của một trật tự thế giới chống phương Tây, nghĩa là lý do cơ bản cho sự hợp tác sẽ vẫn tồn tại.”

Những cuộc nói chuyện khó khăn

Thành công của Triều Tiên trong việc ngăn chặn cuộc tấn công của Ukraine vào Kursk cũng được chú ý hơn khi Tổng thống Donald Trump đề xuất “trao đổi đất đai” như một phần của giải pháp chấm dứt cuộc chiến kéo dài hơn 3 năm.

Đề xuất này là một phần trong nỗ lực tăng tốc của ông Trump nhằm giải quyết xung đột trong những tuần gần đây, sau cuộc gặp với Putin tại Alaska vào thứ Sáu tuần trước và vài ngày sau đó với Zelensky và các nhà lãnh đạo châu Âu tại Nhà Trắng vào thứ Hai. Trong bối cảnh ông đang tìm cách sắp xếp một cuộc gặp trực tiếp giữa các nhà lãnh đạo Nga và Ukraine, việc mất đi lãnh thổ do Ukraine kiểm soát tại Nga có nguy cơ làm suy yếu quyền lực của Zelensky vào thời điểm quân đội Nga đang có những bước tiến chậm rãi nhưng đều đặn ở miền Đông Ukraine.

Trong khi đó, cuộc gặp mặt trực tiếp giữa Trump và Putin, cuộc gặp đầu tiên của họ sau sáu năm và chuyến công du đầu tiên của Putin tới đất Mỹ sau một thập kỷ, mang một số dấu ấn của hội nghị thượng đỉnh đầu tiên mang tính lịch sử giữa ông với Kim, lần đầu tiên giữa các nhà lãnh đạo Hoa Kỳ và Triều Tiên, vào đầu tiến trình hòa bình chưa từng có vào năm 2018.

Những cuộc đàm phán này, kết thúc bằng hai cuộc họp nữa, cuối cùng đã tan vỡ vào năm sau, khiến căng thẳng trên Bán đảo Triều Tiên tiếp tục leo thang. Kim Jong-un và người em gái có ảnh hưởng của ông, Phó Giám đốc Ban Tuyên truyền và Thông tin của Đảng Lao động Triều Tiên Kim Yo Jong, chỉ càng cứng rắn hơn với Hàn Quốc trong những năm gần đây, trong khi nhà lãnh đạo Triều Tiên đồng thời tăng cường phát triển vũ khí hạt nhân.

Những động thái này vẫn tiếp diễn khi Trump gần đây ra lệnh tấn công trực tiếp vào các cơ sở hạt nhân của Iran, một kẻ thù lâu năm khác của Mỹ và cũng là bạn của Triều Tiên. Các nhà quan sát khi đó nói với Newsweek rằng cuộc tấn công này có thể chỉ củng cố thêm sự ủng hộ của Kim đối với Nga và vũ khí hủy diệt hàng loạt của chính ông ta.

Do đó, ngay cả khi Kim Yo Jong tránh chỉ trích trực tiếp Trump – gần đây còn nói mối quan hệ giữa anh trai bà và ông là “không tệ” – Ông Town cho biết bất kỳ thỏa thuận nào có điều kiện tiên quyết là Triều Tiên phải từ bỏ kho vũ khí hạt nhân của mình đều sẽ không thể thành công.

“Tuy nhiên, vẫn chưa rõ Hoa Kỳ sẽ phản ứng thế nào trước sự cởi mở đó”, ông Town nói. “Nếu chính sách vẫn tập trung vào phi hạt nhân hóa (về cơ bản là đặt mọi khía cạnh của mối quan hệ vào thiện chí hướng tới giải trừ vũ khí hạt nhân của Triều Tiên), những nỗ lực khôi phục ngoại giao sẽ thất bại”.

Theo Newsweek