Tổng thống Putin: Prigozhin là một doanh nhân tài hoa nhưng đường đời éo le

Yevgeny Prigozhin là một “doanh nhân tài hoa” và có những “đóng góp đáng kể” cho cuộc chiến chống thế lực tân phát xít ở Ukraine, theo Tổng thống Nga Vladimir Putin bình luận hôm Thứ Năm (24/8) trong bối cảnh thủ lĩnh lính đánh thuê Wagner Prigozhin gặp nạn máy bay. Trả lời các phóng viên ở điện Kremlin, Tổng thống Nga nói rằng ông quen biết ông Prigozhin từ những năm đầu thập kỷ 1990, và cảm thán rằng Prigozhin là một người có “số phận éo le,” theo báo cáo của truyền thông Nga RT.

• Video đoạn ông Putin nói về Prigozhin và Wagner hôm 24/8, “Tôi muốn bày tỏ lời chia buồn chân thành tới gia đình của tất cả các nạn nhân”, “Wagner đã có những đóng góp đáng kể chống lại thế lực phát xít mới ở Ukraine, và chúng tôi sẽ không bao giờ quên điều này,” và “Tôi quen biết Prigozhin lâu rồi, từ đầu thập kỷ 1990. Ông ấy là người có số phận éo le, và ông ấy từng phạm những sai lầm nghiêm trọng trong đời, nhưng ông ta đã lãnh nhận hậu quả rồi.”

“Ông ấy từng phạm những sai lầm nghiêm trọng trong đời, nhưng ông đã lãnh nhận hậu quả rồi,” ông Putin miêu tả, và nói rằng “doanh nhân tài hoa” đã giúp ông Putin nhiều cả ở Nga và châu Phi trong các vụ làm ăn về dầu khí, kim loại và đá quý.

Theo ông Putin, rõ ràng là ông Prigozhin vừa trở về Nga từ châu Phi vào đầu tuần, và đã gặp gỡ một số quan chức của Nga.

Ông Prigozhin là trong những hành khách của phi cơ tư nhân Embraer gặp nạn hôm Thứ Tư (23/8) tại vùng Tver, Nga, trên đường từ Moskva đến St Petersburg. Toàn bộ 7 hành khách và 3 người của phi hành đoàn đã tử nạn. Tuy việc xác minh các xác chết chưa có kết quả cuối cùng, nhưng tình hình được hiểu là ông Prigozhin cùng 6 lãnh đạo khác của tập đoàn quân sự tư nhân Wagner là những người trong chuyến bay định mệnh đó.

Tổng thống Putin bày tỏ lời chia buồn chân thành tới gia đình những nạn nhân và cam kết rằng cuộc điều tra vụ tai nạn sẽ diễn ra kỹ lưỡng.

Trong khi đó, truyền thông phương Tây đưa ra các phỏng đoán khác nhau, gồm cả phỏng đoán rằng vụ việc có thể là do chính ông Putin đứng sau vụ ám sát, mặc dù không có bất kỳ một chứng cứ nào được đưa ra. Tổng thống Mỹ Joe Biden trả lời phóng viên rằng “Không có nhiều thứ xảy ra ở Nga mà Putin không đứng sau. Nhưng tôi không biết đủ để khẳng định được câu trả lời.”

Truyền thông Nga tỏ ra thận trọng hơn và không tìm cách đưa ra kết luận về nguyên nhân vụ việc một cách chắc chắn khi chưa đủ bằng chứng.

• Các hình ảnh đưa tiễn và thương tiếc những người gặp nạn:

Yevgeny Viktorovich Prigozhin là người St Petersburg, sinh năm 1961, lớn lên nhiều trắc trở với vài lần đi tù. Sau đó ông thành đạt trong kinh doanh nhà hàng. Đó là lý do mà phương Tây thỉnh thoảng miêu tả ông là nhân vật đi lên bằng nghề bán xúc xích, và cũng là lý do ông từng có biệt hiệu “đầu bếp của Putin”.

Ông được cho là đã thành lập tập đoàn quân sự tư nhân Wagner vào năm 2014 với Tổng thống Putin hậu thuẫn đằng sau. Tuy mang danh là lính đánh thuê, nhưng thực chất công ty tư nhân này hiệu trung (tuyên bố trung thành) với ông Putin, và giải các bài toán mà quân đội chính quy của Nga không tiện ra mặt. Ví dụ như tham gia các hoạt động quân sự ở châu Phi khi hợp đồng với một số phe cánh ở đó.

Vai trò của ông Prigozhin ở Wagner được giữ kín mãi cho tới năm ngoái. Ông nên nổi tiếng sau khi quân Wagner giành một số chiến thắng ở chiến trường Ukraine trong năm nay, gồm việc công chiếm Soledar và Bakhmut. Ông Prigozhin nói danh hiệu “đầu bếp của Putin” không hợp với ông vì ông không thạo làm bếp. Ông gợi ý rằng danh hiệu “đồ tể của Putin” sẽ phù hợp hơn.

Những mâu thuẫn giữa ông cùng Wagner đối với Bộ Quốc phòng Nga ngày càng trở nên gay gắt. Ông Prigozhin chỉ trích thậm tệ những người lãnh đạo Bộ Quốc phòng Nga. Cuộc “binh biến” nửa vời của ông vào cuối tháng 6 được giới truyền thông nhận định là xuất phát từ mâu thuẫn này.

Một vụ án hình sự đã được thành lập nhắm vào ông và Wagner, với tiềm năng có thể là tội phản quốc. Tuy nhiên chỉ sau vài ngày nó đã được xóa bỏ khi có được một số thỏa hiệp. Trong đó Wagner cam kết từ bỏ hoạt động ở Nga (vốn là việc của quân chính quy) để tập trung vào các hoạt động ở ngoại quốc như ở Belarus và ở châu Phi.

Trong thời gian “binh biến” các hình ảnh và video cho thấy quân Wagner và ông Prigozhin có uy vọng rất tốt trong lòng dân Nga. Thậm chí có những người Nga coi họ là anh hùng yêu nước. Hoàn toàn trái ngược với các miêu tả trong truyền thông phương Tây rằng Wagner như một nhóm đâm thuê chém mướn có tổ chức ngoài vòng pháp luật, và Prigozhin là tội phạm khét tiếng bị truy nã toàn quốc tế.

Cái chết của ông Prigozhin và một số lãnh đạo chóp bu của Wagner hôm 23/8 đã làm dấy lên những nghi ngờ về nguyên nhân của vụ việc và những phỏng đoán về tương lai của tập đoàn quân sự này.

Về nguyên nhân của vụ việc, cho đến nay chưa có bất kỳ bằng chứng thuyết phục nào, nhưng đã có không ít bình luận, chủ yếu từ phương Tây, miêu tả về cái có thể gọi là lục đục nội bộ của Nga, một thể chế độc tài.

Về tương lai của Wagner, có những phỏng đoán có thể sẽ có những cải tổ nhất định. Nhưng dù thế nào, thì một Wagner như mọi người vẫn biết của Prigozhin thì chắc chắn sẽ không còn nữa. Tuy nhiên, các quan hệ đối tác của Wagner, đặc biệt với châu Phi, thì được dự đoán là sẽ vẫn được bảo đảm và duy trì.