Trump-Tập điện đàm: Những tuyên bố khác biệt giữa Mỹ-Trung
(Photo by Alex Wong/Getty Images)
Cuộc điện đàm giữa Tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump và Tổng Bí thư kiêm Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình vào ngày 24/11 đã thu hút sự chú ý lớn khi hai bên công bố các tuyên bố khác nhau về nội dung cuộc gọi. Theo thông báo từ Nhà Trắng và phát biểu của ông Trump, cho biết cuộc trao đổi diễn ra “rất tốt”, tập trung vào nhiều chủ đề như Ukraine–Nga, cuộc khủng hoảng fentanyl, thương mại nông nghiệp – đặc biệt là đậu nành – và hợp tác song phương. Ông Trump cho biết hai bên đã đạt được “một thỏa thuận quan trọng đối với nông dân Mỹ”, đồng thời nhấn mạnh tiến triển trong việc duy trì sự chính xác và nhất quán của các thỏa thuận đã đạt được sau cuộc gặp tại Hàn Quốc ba tuần trước đó.(Photo by Alex Wong/Getty Images)
Ông Trump tuyên bố Tập Cận Bình đã mời ông thăm Bắc Kinh vào tháng 4 năm sau và ông đã nhận lời. Đáp lại, ông cũng sẽ mời ông Tập thăm Hoa Kỳ vào cuối năm trong khuôn khổ chuyến thăm cấp nhà nước. Ông Trump nhấn mạnh việc duy trì liên lạc thường xuyên giữa hai nhà lãnh đạo là rất quan trọng.
Trong khi đó, tuyên bố từ Bộ Ngoại giao Trung Quốc mô tả cuộc điện đàm theo hướng nhấn mạnh quan hệ song phương mang tính “ổn định và tích cực” kể từ cuộc gặp tại Busan. Bắc Kinh cho rằng hai nước nên mở rộng hợp tác, đồng thời ông Tập Cận Bình đã “làm rõ lập trường nguyên tắc của Trung Quốc về vấn đề Đài Loan” và tái khẳng định mục tiêu thống nhất. Đáng chú ý, nội dung này không xuất hiện trong tuyên bố từ phía Trump. Trung Quốc cũng đề cập việc hai nhà lãnh đạo trao đổi về khủng hoảng Ukraine và hy vọng các bên liên quan sớm thu hẹp bất đồng để đạt được một thỏa thuận hòa bình “công bằng, bền vững và ràng buộc”.
Tuyên bố của Bắc Kinh hoàn toàn không đề cập lời mời thăm viếng cấp cao, vấn đề fentanyl hay sự mở rộng nhập khẩu nông sản từ Mỹ – những nội dung mà ông Trump nhấn mạnh. Sự khác biệt này cho thấy mỗi bên lựa chọn nhấn mạnh các ưu tiên chính trị của mình.
Theo Wall Street Journal và các nguồn tin thân cận với Bắc Kinh, chính Tập Cận Bình là người chủ động gọi điện – điều hiếm thấy vì trước đây Bắc Kinh luôn khẳng định lãnh đạo Trung Quốc chỉ trả lời điện thoại “theo yêu cầu của bên gọi”. Việc Tập liên lạc trước lần này được xem là dấu hiệu cho thấy Trung Quốc đặc biệt lo ngại về hai vấn đề: chiến tranh Ukraine và căng thẳng ngày càng gia tăng với Nhật Bản liên quan đến Đài Loan.
Bối cảnh của cuộc gọi là thời điểm Hoa Kỳ đang thúc đẩy kế hoạch chấm dứt chiến tranh Nga–Ukraine. Các nhóm đàm phán của Mỹ và Ukraine đã hoàn thiện một khuôn khổ hòa bình mới tại Geneva, và Trump ám chỉ “một số điều tốt đẹp sắp diễn ra”. Do Nga phụ thuộc nhiều vào sự hỗ trợ kinh tế và công nghệ của Trung Quốc, Bắc Kinh muốn theo sát tiến trình này và đảm bảo vai trò của mình không bị gạt ra ngoài. Chuyên gia Yun Sun từ Trung tâm Stimson nhận định Trung Quốc đang cố gắng trở nên chủ động hơn trong hồ sơ Ukraine để bảo vệ lợi ích chiến lược dài hạn.
Vấn đề Đài Loan
Một điểm căng thẳng khác là vấn đề Đài Loan. Nhật Bản – đồng minh quan trọng của Mỹ – đã có động thái mạnh mẽ sau khi Thủ tướng Sanae Takaichi tuyên bố một cuộc tấn công vào Đài Loan có thể “đe dọa sự tồn vong của Nhật Bản”, qua đó mở đường cho Tokyo sử dụng quyền tự vệ tập thể và can thiệp quân sự nếu ĐCSTQ phát động chiến dịch cưỡng chiếm Đài Loan. Sau phát biểu này, Bắc Kinh đã áp đặt các biện pháp trả đũa kinh tế nhắm vào Nhật Bản, khiến quan hệ hai nước nhanh chóng xấu đi. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị cũng cáo buộc Nhật Bản đã “vượt qua ranh giới đỏ”.
Những diễn biến này khiến Trung Quốc muốn kiểm soát căng thẳng bằng cách củng cố đối thoại với Mỹ. Bản tóm tắt của Bắc Kinh đề cập tới “trật tự sau Thế chiến II” và vấn đề Đài Loan, ngầm ám chỉ tranh chấp với Tokyo. Mặt khác, Mỹ tiếp tục duy trì chiến lược mơ hồ về khả năng can thiệp quân sự nếu xảy ra khủng hoảng tại eo biển Đài Loan, nhưng vẫn đều đặn tăng cường bán vũ khí cho Đài Bắc. Đầu tháng này, chính quyền Trump đã phê duyệt thương vụ vũ khí trị giá 330 triệu USD cho Đài Loan, khiến Bắc Kinh phản đối dữ dội.
Cuộc điện đàm cho thấy sự khác biệt sâu sắc về ưu tiên và cách truyền đạt thông tin giữa Washington và Bắc Kinh. Việc Tập Cận Bình chủ động gọi điện là điều bất thường cho thấy Trung Quốc đang chịu áp lực lớn từ căng thẳng khu vực và tiến trình hòa bình Ukraine. Trong khi ông Trump muốn thể hiện thành tựu ngoại giao, thương mại và vị thế lãnh đạo toàn cầu, Bắc Kinh lại tập trung vào các vấn đề cốt lõi như Đài Loan và hình ảnh ổn định của quan hệ song phương.
