Trung Quốc-Ấn Độ hàn gắn bang giao khi Hoa Kỳ tăng cường áp đặt thuế quan

Chuyến đi của Thủ tướng Ấn Độ Modi cho thấy thế cân bằng tinh tế giữa bộ ba Trung-Ấn-Mỹ: vừa duy trì liên lạc với Bắc Kinh trong khi chịu áp lực thuế quan từ Hoa Kỳ, vừa cảnh giác trước tham vọng của Trung Quốc. Ấn Độ tiếp tục phát đi tín hiệu giữ vững lập trường không liên kết, nhưng trên thực tế vẫn gắn bó chiến lược mật thiết hơn với Hoa Kỳ cùng các đồng minh trong Bộ Tứ (Nhật-Ấn-Hoa-Úc). Trong khi ấy, Trung Quốc vẫn đang tìm cách khai thác sự bất mãn kinh tế (như vấn đề thuế quan) để lôi kéo các quốc gia Nam bán cầu chống lại Washington.

Ngày 31 tháng 8 năm 2025, tại thành phố Thiên Tân, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đã hội kiến với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngay trước thềm Hội nghị Thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO). Trong buổi tiếp xúc, ông Tập kêu gọi hai nước gia tăng hợp tác, gác sang một bên những tranh chấp biên giới kéo dài, đồng thời cho rằng nếu Trung Cộng và Ấn Độ coi nhau như “đối tác” thay vì “đối thủ” thì “quan hệ song phương sẽ hưng thịnh và bền vững”. Về phần mình, ông Modi nhấn mạnh nhu cầu duy trì “hòa bình và yên tĩnh tại khu vực biên giới”, coi đó là điều kiện tiên quyết để quan hệ song phương Trung-Ấn có thể phát triển bền vững.

• Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) được Trung Quốc cùng Nga, Kazakhstan, Kyrgyzstan, Tajikistan và Uzbekistan thành lập năm 2001. Đến năm 2017, Ấn Độ và Pakistan trở thành hội viên chính thức; năm 2023, Iran được kết nạp, tiếp theo là Belarus trong năm 2024.

Chuyến công du này diễn ra trong bối cảnh Hoa Kỳ vừa nâng thuế quan đối với hàng hóa Ấn Độ lên đến 50%, lấy lý do New Delhi gia tăng thu mua dầu hỏa từ Nga. Phía Ấn Độ lên án động thái ấy là “phi lý” và “vô căn cứ”. Bắc Kinh được xem là muốn lợi dụng sự bất mãn của New Delhi để hình thành một mặt trận chống lại Washington, tuy nhiên các nhà phân tích nhận định những nỗ lực ấy sẽ khó đem lại hiệu quả đáng kể.

Trong những bài phát biểu chính thức, ông Modi khẳng định rằng Ấn Độ và Trung Quốc đều theo đuổi “tính độc lập chiến lược” và cho rằng quan hệ giữa hai nước “không nên bị nhìn qua lăng kính của một cường quốc thứ ba”. Ông Modi cũng nhấn mạnh “sự cần thiết phải [định hướng] chính trị và chiến lược nhằm mở rộng quan hệ thương mại cũng như đầu tư song phương”, đồng thời bày tỏ mối quan ngại sâu sắc về tình trạng thâm hụt mậu dịch ngày càng lớn của Ấn Độ đối với Trung Quốc. Thật vậy, trong niên khóa tài chính 2023–2024, Trung Quốc đã vượt Hoa Kỳ để trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Ấn Độ, nhưng thâm hụt mậu dịch của New Delhi với Bắc Kinh lại lên tới 99,2 tỷ USD, một con số khiến dư luận trong nước không khỏi bất mãn.

Các nhà quan sát cho rằng chuyến đi này phản ánh sự kiên định của Ấn Độ đối với chính sách ngoại giao “không liên kết” vốn có từ lâu, một đường lối cho phép quốc gia này duy trì nhiều mối bang giao mà không bị ràng buộc hẳn vào bất cứ khối nào. Trong những năm gần đây, đặc biệt dưới thời Tổng thống Biden, Ấn Độ có phần tiến gần hơn với Hoa Kỳ, hưởng lợi từ các cơ hội đầu tư mới trong bối cảnh căng thẳng biên giới với Trung Quốc. Tuy nhiên, trước áp lực thuế quan mới, New Delhi dường như quay trở lại với lập trường ngoại giao truyền thống của mình.

Song song với hội nghị SCO, Trung Quốc cũng chuẩn bị duyệt binh quy mô vào ngày 3 tháng 9 để kỷ niệm kết thúc Đệ Nhị Thế Chiến, phô diễn các loại khí giới tối tân do quốc nội chế tạo. Ông Tập dự liệu sẽ đọc diễn văn tại Thiên An Môn. Một số nguyên thủ, kể cả Tổng thống Nga Vladimir Putin và Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian, dự kiến tham dự buổi lễ. Tuy nhiên, ông Modi lại không có tên trong danh sách 26 lãnh đạo ngoại quốc hiện diện. Những hành động này được các chuyên gia coi là tín hiệu cho thấy những khác biệt cơ bản giữa New Delhi và Bắc Kinh vẫn chưa được tháo gỡ.

Trước khi đến Thiên Tân, ông Modi đã gặp Thủ tướng Nhật Bản Shigeru Ishiba tại Tokyo, tái khẳng định hợp tác trong khuôn khổ Bộ Tứ (Quad) gồm Ấn Độ, Nhật Bản, Hoa Kỳ và Úc, nhằm đối phó với thế bành trướng ngày càng quyết liệt của Trung Quốc tại vùng Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương.

Thiên Vân