TT. Trump dự định cấp 600.000 thị thực cho du học sinh Trung Quốc

Theo Fox News, gần đây Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ông dự định cho phép cấp tới 600.000 thị thực cho du học sinh Trung Quốc. Ông Trump đưa ra tuyên bố này giữa bối cảnh các cuộc đàm phán thương mại Mỹ – Trung, gây tranh cãi.

Đồng thời Tổng thống nhấn mạnh tầm quan trọng của sinh viên Trung Quốc đối với hệ thống giáo dục đại học Mỹ, và thẳng thắn nói rằng nếu thiếu những sinh viên này, nhiều trường đại học Mỹ sẽ đối mặt với nguy cơ đóng cửa.

Tại cuộc họp nội các ở Nhà Trắng, ông Trump giải thích thêm rằng ông thích sinh viên Trung Quốc và sinh viên từ các quốc gia khác đến Hoa Kỳ. Nếu họ không đến, hệ thống đại học của Hoa Kỳ sẽ sụp đổ rất nhanh, đặc biệt là những trường xếp hạng thấp.

Ông Trump cho biết ông đã nói với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình rằng Mỹ rất vinh dự được tiếp nhận sinh viên Trung Quốc.

Trong cuộc gặp Tổng thống Hàn Quốc Lee Jae Myung tại Nhà Trắng ngày 25/8, Tổng thống Trump cho biết Mỹ có thể cho phép 600.000 sinh viên Trung Quốc.

“Tôi nghe nhiều tin tức rằng chúng ta sẽ không cho phép sinh viên Trung Quốc nhập cảnh. Chúng ta sẽ cho phép họ nhập cảnh. Điều này rất quan trọng, tới 600.000 sinh viên, nhưng chúng ta sẽ hòa thuận với Trung Quốc”, Tổng thống Mỹ Donald Trump phát biểu tại Nhà Trắng ngày 25/8.

Trung Quốc là quốc gia gửi nhiều sinh viên quốc tế nhất đến Mỹ trong hơn một thập kỷ. Dù số lượng sinh viên Trung Quốc ghi danh tại các trường Mỹ đã giảm trong những năm gần đây, đặc biệt sau đại dịch COVID-19, nhưng Trung Quốc vẫn xếp thứ hai về số lượng du học sinh tại Mỹ. Ấn Độ hiện dẫn đầu.

Theo số liệu của Viện Giáo dục Quốc tế (Institute of International Education) phối hợp với Bộ Ngoại giao Mỹ, khoảng 277.000 sinh viên Trung Quốc đã học tập tại Mỹ trong năm học 2023–2024.

“Chúng tôi kiểm tra, chúng tôi thận trọng và xem ai đang ở đó, và [Ngoại trưởng] Marco [Rubio] cũng muốn điều đó — chúng tôi đã trao đổi, chúng tôi cùng quan điểm,” ông Trump nói với phóng viên, ám chỉ việc siết chặt khâu kiểm tra an ninh đối với người có thị thực sinh viên.

Thông báo từ ông Trump có thể là dấu hiệu tan băng tiềm năng trong quan hệ Mỹ – Trung sau khi mâu thuẫn về thuế quan và hạn chế đối với sinh viên Trung Quốc leo thang.

Hồi đầu năm, chính quyền Trump áp thuế 145% với hàng hóa Trung Quốc, khiến Bắc Kinh đáp trả bằng mức thuế 125% với hàng Mỹ.

Tuần trước, Tổng thống Mỹ áp thuế 200% đối với nam châm đất hiếm từ Trung Quốc, viện dẫn về thế độc quyền của Bắc Kinh với mặt hàng này trên thị trường toàn cầu.

Hồi tháng Năm, Ngoại trưởng Marco Rubio công bố kế hoạch hạn chế visa với công dân Trung Quốc, đặc biệt là các du học sinh.

“Dưới sự lãnh đạo của Tổng thống Trump, Bộ Ngoại giao Mỹ sẽ phối hợp với Bộ An ninh Nội địa quyết liệt thu hồi visa với sinh viên Trung Quốc, đặc biệt là những người có liên hệ với đảng cầm quyền hoặc theo học các lĩnh vực quan trọng”, ông Rubio khi đó cho hay.

Thông báo mới của ông Trump dường như sẽ vô hiệu hóa kế hoạch hạn chế visa của ông Rubio.

Phản đối từ phe bảo thủ và các tổ chức nhập cư

Tuyên bố này ngay lập tức vấp phải phản ứng gay gắt từ phe bảo thủ (bảo lưu và thủ giữ truyền thống). Dân biểu Cộng hòa bang Georgia Marjorie Taylor Greene viết trên mạng xã hội X rằng Hoa Kỳ không nên để 600.000 sinh viên có khả năng trung thành với Đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) vào các trường đại học Mỹ.

Ông Joe Chatham, thuộc Liên đoàn Cải cách Nhập cư Mỹ, cho rằng việc cấp thị thực quy mô lớn có thể khiến sinh viên nước ngoài thay thế cơ hội việc làm của sinh viên Mỹ, đồng thời làm tăng nguy cơ bị đánh cắp tài sản trí tuệ.

Trong nhiều năm qua, đã tồn tại các mối lo về hoạt động gián điệp học thuật gắn với Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ). Những năm gần đây, các công tố viên liên bang Mỹ đã khởi tố một số vụ án hình sự đối với sinh viên Trung Quốc, bao gồm các trường hợp nhắm vào cơ sở quân sự Mỹ và trộm cắp sở hữu trí tuệ.

Trong chương trình “The Ingraham Angle”, MC Laura Ingraham chất vấn liệu việc này có phù hợp với nguyên tắc “Nước Mỹ trên hết” hay không. Trong khi đó, Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick lại bênh vực ông Trump, cho rằng đây là một phán đoán kinh tế hợp lý bởi nếu không có 600.000 sinh viên này, 15% các trường đại học Mỹ sẽ phải đóng cửa.

Đồng thời, nhiều nhà bình luận phe bảo thủ như Kira Davis, luật sư Marina Medvin, và bình luận viên Liz Wheeler đều bày tỏ phản đối trên nền tảng X, cho rằng đây là “một dạng trợ cấp cho giới học thuật”, và cáo buộc sinh viên Trung Quốc là “gián điệp công nghệ và tài sản trí tuệ”.

Những ý kiến khác biệt trong giới học thuật và ngoại giao

Dù phe bảo thủ lên tiếng gay gắt, vẫn có quan điểm cho rằng chính sách này có thể mang lại lợi ích lâu dài cho Mỹ.

Người dẫn podcast Joshua Reid viết trên X rằng sinh viên Trung Quốc đến Mỹ du học thường là những nhân tài hàng đầu trong nước, tương lai họ có thể trở thành nhà khoa học, doanh nhân hay nhà đổi mới, và điều này sẽ giúp Mỹ có lợi thế trong công nghệ mới nổi.

Theo AP, Hiệp hội Giáo dục Quốc tế Mỹ cho biết, chỉ riêng năm học 2023–2024, sinh viên quốc tế đã đóng góp 43,8 tỷ USD cho nền kinh tế Mỹ, đồng thời tạo ra hơn 370.000 việc làm.

Trong bối cảnh cạnh tranh thương mại và công nghệ Mỹ – Trung ngày càng căng thẳng, động thái này của ông Trump đã khiến nội bộ phe “Nước Mỹ trên hết” chia rẽ: một bên kiên định lập trường cứng rắn, bên kia nhấn mạnh lợi ích kinh tế và giáo dục.

Tuy nhiên, dù ủng hộ hay phản đối, viễn cảnh hàng trăm nghìn sinh viên Trung Quốc vào các trường đại học Mỹ vẫn khiến xã hội Mỹ lo ngại sâu sắc về an ninh quốc gia và sự độc lập học thuật.

Lo ngại về gián điệp trong giới học thuật liên quan đến ĐCSTQ

Chính quyền Mỹ cũng đã thắt chặt thủ tục xét duyệt đối với tất cả sinh viên nước ngoài xin học tại Mỹ. Ngày 18/6, Bộ Ngoại giao đưa thêm bước kiểm tra tài khoản mạng xã hội vào quy trình nhằm phát hiện những ứng viên có ý định gây hại cho người Mỹ và lợi ích quốc gia của Mỹ.

Chỉ vài giờ trước phát biểu của ông Trump, Đại sứ quán ĐCSTQ tại Mỹ đã cảnh báo sinh viên cần cẩn trọng khi bay qua sân bay quốc tế George Bush ở Houston, nói rằng một số sinh viên gần đây đã bị “thẩm vấn và quấy rối vô cớ” bởi nhân viên biên phòng. Một số sinh viên cho biết họ bị giữ hơn 80 giờ và cuối cùng bị trục xuất về Trung Quốc “không rõ lý do”, theo thông báo đăng trên trang web của đại sứ quán.

Ngày 28/8, Bộ Ngoại giao ĐCSTQ lặp lại cáo buộc này và nói hy vọng sinh viên Trung Quốc sẽ được hoan nghênh tại Mỹ như lời ông Trump.

Trong khi đó, các tổ chức nhân quyền quốc tế cho rằng mối đe dọa thực sự mà sinh viên Trung Quốc đối mặt ở nước ngoài lại đến từ chính ĐCSTQ.

Trong báo cáo năm 2024, tổ chức Freedom House (có trụ sở tại Mỹ) nhận định rằng các chế độ độc tài, lớn hay nhỏ, đã vươn tay vượt biên giới để đàn áp xuyên quốc gia nhằm bịt miệng mục tiêu tại các trường đại học Mỹ. Trong đó, chế độ cộng sản Trung Quốc được cho là “mối đe dọa lớn nhất” đối với sinh viên quốc tế tại Mỹ.

Để giám sát giới học thuật và sinh viên Trung Quốc trên toàn cầu, cũng như kiểm soát thảo luận về các chủ đề nhạy cảm với ĐCSTQ, Bắc Kinh đã lập ra một mạng lưới phức tạp mang tên Hiệp hội Sinh viên và Học giả Trung Quốc (CSSA). Theo Bộ Ngoại giao Mỹ, CSSA có hơn 150 chi hội tại các trường ở Mỹ.

CSSA nằm dưới sự chỉ đạo trực tiếp của Ban Công tác Mặt trận Thống nhất Trung ương — một cơ quan quyền lực của ĐCSTQ phụ trách thúc đẩy lợi ích của chế độ ở nước ngoài, bao gồm tiến hành hoạt động gây ảnh hưởng, thu thập tình báo và hỗ trợ chuyển giao công nghệ về Trung Quốc.

FBI cảnh báo rằng dù đa số sinh viên Trung Quốc sang Mỹ vì mục đích học thuật chính đáng, một số sinh viên — chủ yếu là cao học và nghiên cứu sinh sau tiến sĩ trong lĩnh vực khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) — đã bị ĐCSTQ sử dụng như những “người thu thập phi truyền thống” về tài sản trí tuệ.