Vì sao Trung Quốc trở thành quốc gia rửa tiền lớn nhất thế giới?

Một thập kỷ trước, đặc vụ Brian Clark của Cục Phòng chống Ma túy Hoa Kỳ (DEA) đã tham gia phá án một vụ rửa tiền có bước ngoặt lớn. Đội của ông bắt giữ một đối tượng người Trung Quốc tại sân bay Mỹ, kẻ đóng vai trò điều phối việc thu và giao tiền cho băng đảng ma túy Sinaloa ở Mexico. Sau khi hợp tác với cơ quan điều tra, người này tiết lộ toàn bộ cách thức hoạt động của mạng lưới rửa tiền xuyên quốc gia.

Từ năm 2015–2016, các mạng lưới rửa tiền Trung Quốc bắt đầu nổi lên và nhanh chóng thống trị thị trường vào năm 2019. Theo báo cáo của Bộ Tài chính Hoa Kỳ, hiện nay các tổ chức này là một trong những thế lực chủ chốt rửa tiền chuyên nghiệp trên toàn cầu, cung cấp dịch vụ “nhanh, rẻ và gần như đảm bảo” cho các tập đoàn ma túy. Nhờ vậy, các băng đảng như Sinaloa có thêm nguồn tài chính khổng lồ để đẩy mạnh buôn bán ma túy, góp phần vào cuộc khủng hoảng nghiện opioid khiến hơn 100.000 người Mỹ tử vong mỗi năm.

Các chuyên gia cho rằng hoạt động rửa tiền này không chỉ là tội phạm kinh tế, mà còn được hậu thuẫn ngầm bởi chính quyền Trung Quốc (ĐCSTQ), trở thành công cụ phục vụ tham vọng mở rộng quyền lực toàn cầu. David M. Luna, cựu quan chức ngoại giao Mỹ, nhận định Bắc Kinh hưởng lợi trực tiếp từ các dòng tiền phi pháp vì chúng thúc đẩy nền kinh tế ngầm và gia tăng ảnh hưởng địa chính trị. Cựu đặc vụ Bộ Ngân khố John Cassara ước tính các mạng lưới Trung Quốc rửa tới 2 nghìn tỷ USD mỗi năm — chiếm một nửa quy mô toàn cầu.

Cassara sử dụng thuật ngữ “CCP Inc.” để nhấn mạnh sự hỗ trợ của Đảng Cộng sản Trung Quốc đối với tội phạm xuyên quốc gia và để phân biệt các tổ chức tội phạm Trung Quốc với người dân Trung Quốc.

Ban đầu, để giành thị phần, các tổ chức Trung Quốc hạ phí rửa tiền xuống gần 0%, trong khi mức thông thường là 10–15%. Sau đó, họ vẫn giữ phí rất thấp (0–6%), giúp các cartel tăng lợi nhuận thêm hàng tỷ USD mỗi năm. Nguồn lợi nhuận của họ đến từ nhóm khách hàng khác: giới nhà giàu Trung Quốc muốn chuyển tiền ra nước ngoài đầu tư hoặc trả học phí, nhưng bị giới hạn mức chuyển ngoại tệ 50.000 USD/năm.

Mô hình “giao dịch gương” (mirror transactions) ra đời: người Trung Quốc trong nước trả tiền nhân dân tệ cho mạng lưới, còn các cartel tại Mỹ nhận số USD tương đương từ nguồn buôn ma túy. Nhờ đó, tiền phi pháp không cần rời khỏi Mỹ, khiến việc truy vết trở nên khó khăn. Ngoài ra, các hình thức “rửa tiền qua thương mại” như khai sai hóa đơn nhập–xuất cũng được sử dụng rộng rãi, với Trung Quốc chiếm tới 37% tổng giá trị chênh lệch thương mại toàn cầu năm 2018.

Mạng lưới rửa tiền Trung Quốc không chỉ tài trợ ma túy mà còn hỗ trợ buôn người, hàng giả, và tham nhũng – những “chất xúc tác” gây bất ổn toàn cầu. Theo các tổ chức quốc tế như OECD và Quỹ Quốc phòng Dân chủ (FDD), sáng kiến “Vành đai và Con đường” (BRI) của Trung Quốc góp phần gia tăng buôn lậu, hàng giả và tham nhũng tại nhiều quốc gia đang phát triển. Các nước nhận đầu tư BRI hầu hết bị xếp hạng “rủi ro hối lộ cao”.

Trước mối đe dọa này, Hoa Kỳ đã tăng cường biện pháp trấn áp. Tổng thống Donald Trump tuyên bố khủng hoảng ma túy là tình trạng khẩn cấp quốc gia và áp thuế 20% lên hàng hóa Trung Quốc vì vai trò của nước này trong cung cấp tiền chất fentanyl và rửa tiền cho cartel. Chính phủ Mỹ cũng truy tố nhiều vụ án lớn: một mạng lưới Trung Quốc rửa 92 triệu USD, một vụ khác 11 nghi phạm bị cáo buộc rửa 50 triệu USD cho Sinaloa.

Bộ Tài chính Mỹ cảnh báo các ngân hàng theo dõi các “dấu hiệu đỏ”, như người mang hộ chiếu Trung Quốc mở tài khoản với tài sản bất thường hoặc mua bất động sản bằng tiền mặt. Trong 5 năm qua (2020–2024), các tổ chức Trung Quốc bị nghi đã rửa khoảng 312 tỷ USD qua hệ thống tài chính Mỹ.

Dù hai nước đạt được một số thỏa thuận nguyên tắc trong đàm phán thương mại năm 2025, Washington vẫn cho rằng Trung Quốc chưa thực thi hiệu quả các quy định chống rửa tiền. Dù Bắc Kinh đã sửa đổi luật để bao phủ cả lĩnh vực phi tài chính, nhưng theo Bộ Ngoại giao Mỹ, vẫn tồn tại “thiếu sót nghiêm trọng trong thực thi và hợp tác quốc tế.”

Ông Cassara sử dụng thuật ngữ “CCP Inc.” để nhấn mạnh sự hỗ trợ của chính quyền Trung Quốc đối với tội phạm xuyên quốc gia và để phân biệt các tổ chức tội phạm Trung Quốc với người dân Trung Quốc.

Các chuyên gia như ông Cassara cho rằng Hoa Kỳ cần mạnh mẽ hơn nữa, công khai “gọi tên và làm mất uy tín CCP Inc.”, coi việc chống rửa tiền Trung Quốc không chỉ là vấn đề tội phạm mà còn là đòn chiến lược chống lại hành vi bá quyền kinh tế của ĐCSTQ.