Vương Hách: Bình luận về chuyến thăm Trung Quốc lần thứ hai của Thủ tướng Đức Scholz

Vào ngày 16/4, ông Tập Cận Bình đã gặp Thủ tướng Đức Scholz; sau cuộc gặp, hai người đã đi dạo và ăn trưa cùng nhau, trao đổi sâu hơn về nhiều chủ đề trong hơn 3 giờ. Nghe có vẻ thoải mái nhưng theo báo cáo của Tân Hoa Xã và Deutsche Welle, hai bên có phong cách nói chuyện và lập trường rất khác nhau, cho thấy có nhiều biến số và bước đi không ổn định trong quan hệ Trung-Đức.

Theo quan điểm của ĐCSTQ, họ không chỉ coi ông Scholz là người kế nhiệm chính trị của “người bạn cũ” Merkel mà còn muốn thu phục Đức, làm suy yếu lập trường thống nhất của EU đối với Trung Quốc và ly gián mối quan hệ giữa châu Âu và Mỹ, ĐCSTQ đối xử với Scholz rất lịch sự. Vào tháng 11/2022, ông Scholz đến thăm Trung Quốc lần đầu tiên sau khi nhậm chức thủ tướng. Ông được mệnh danh là nhà lãnh đạo phương Tây đầu tiên đến thăm Trung Quốc sau “Đại hội toàn quốc lần thứ 20” của ĐCSTQ; 1 năm rưỡi sau, ông Scholz trở thành nhà lãnh đạo đầu tiên của một nước lớn phương Tây đến thăm Trung Quốc vào năm 2024.

Theo ông Scholz, hơn hai năm sau khi nhậm chức thủ tướng, những vấn đề lớn bắt đầu xuất hiện ở Đức, trong đó nổi bật nhất là chính phủ yếu kém và tỷ lệ ủng hộ thấp. Đức thậm chí còn bị gọi là “con bệnh của châu Âu”. Mặc dù GDP của Đức vượt Nhật Bản vào năm 2023 và trở thành nền kinh tế lớn thứ ba thế giới, nhưng GDP của Đức thực tế sẽ giảm 0,3% sau khi điều chỉnh giá so với năm trước. Ông Scholz muốn vực dậy nền kinh tế nhưng vẫn có những ảo tưởng nhất định về ĐCSTQ. Vì vậy, vào tháng 11/2022, ngay cả khi phải đối mặt với áp lực nặng nề trong và ngoài nước, ông Scholz vẫn đến thăm Trung Quốc, dù chỉ là “chuyến đi một ngày”. Chuyến thăm Trung Quốc lần này của ông kéo dài 3 ngày và còn có sự tham gia của nhóm đại diện doanh nghiệp hàng đầu. 

Về vấn đề này, hãng tin AFP phân tích, Đức muốn giảm thiểu rủi ro đồng thời không muốn làm mất lòng Bắc Kinh; tờ Le Monde của Pháp chỉ ra rằng Đức thích hòa giải hơn là đối đầu khi đối đầu với Bắc Kinh. Ngay trước chuyến thăm của ông Scholz, bà Hildegard Müller, Chủ tịch Liên đoàn Công nghiệp Ô tô Đức, đã nói rõ rằng bà phản đối việc áp dụng thuế trừng phạt đối với xe điện của Trung Quốc.

• Giám đốc tài chính Siemens: Doanh nghiệp Đức khó thoát phụ thuộc vào Trung Quốc

Tuy nhiên, diễn biến tình hình chính trị trong nước Đức và tình hình quốc tế đã khiến ông Scholz khó có thể đưa Đức quay lại thời kỳ bà Merkel. Với sự thúc đẩy của cuộc chiến tranh Nga-Ukraine, ngày 14/62-23, Chính phủ Scholz đã công bố “Chiến lược an ninh quốc gia” đầu tiên sau Thế chiến II nhằm khôi phục sức mạnh quốc phòng và hy vọng đạt được “đột phá quân sự” một tháng sau đó. 

Vào ngày 13/7, chính quyền Scholz lần đầu tiên công bố chiến lược toàn diện với Trung Quốc. Chiến lược này có lập trường cứng rắn hơn, định vị Trung Quốc là “đối tác, đối thủ cạnh tranh và đối thủ thể chế”, và đề xuất duy trì mối quan hệ đối tác chiến lược trị giá hàng trăm tỷ USD. Trong khi cải thiện quan hệ kinh tế, nước này đã giảm đáng kể sự phụ thuộc vào hàng hóa Trung Quốc (ngược lại, chính phủ cũ của bà Merkel coi Trung Quốc là thị trường tăng trưởng khổng lồ cho hàng hóa Đức).

Vì vậy, chuyến thăm Trung Quốc của ông Scholz thực ra nhẹ nhàng nhưng khó khăn, và ông đã có nhiều biện pháp đề phòng hơn đối với ĐCSTQ. Chẳng hạn, một chi tiết: Trong chuyến thăm Trung Quốc, để ngăn chặn gián điệp Cộng sản Trung Quốc, Đức đã thực hiện các biện pháp nghiêm ngặt, bao gồm không mang theo các thiết bị điện tử có dữ liệu nhạy cảm, giữ điện thoại di động ở nhà và loại bỏ các thiết bị điện tử Trung Quốc sau khi mang về đất nước này.

Phân tích cuộc trò chuyện giữa ông Tập Cận Bình và ông Scholz, có thể thấy Trung Quốc và Đức đang đi trên hai con đường.

Bài phát biểu của ông Tập đầy “sự lừa dối lớn”. Ví dụ:

(1) coi Đức là một “nước lớn” và Trung Quốc với Đức là “sự hợp tác của các nước lớn” có tác động quan trọng đến lục địa Á-Âu, và thậm chí cả thế giới. Không có xung đột lợi ích cơ bản giữa Trung Quốc và Đức (cố tình xóa bỏ sự đối lập về ý thức hệ). Trung Quốc và Đức có nhiều điểm chung về vấn đề đa cực thế giới (ngụ ý rằng họ hy vọng Đức sẽ trở thành một cực trong thế giới đa cực trong tương lai), và nắm chắc định vị Đức là đối tác chiến lược toàn diện của Trung Quốc (kéo Đức về phía mình, gây chia rẽ mối quan hệ giữa Đức, châu Âu và Mỹ);

(2) Cho rằng chuỗi công nghiệp và cung ứng của Trung Quốc và Đức gắn bó chặt chẽ với nhau và thị trường của hai nước phụ thuộc lẫn nhau rất nhiều; sự hợp tác cùng có lợi giữa Trung Quốc và Đức không phải là một “rủi ro“, mà là sự đảm bảo cho sự ổn định của quan hệ song phương và cơ hội tạo dựng tương lai.

Trên thực tế, GDP của Trung Quốc cao hơn gấp 4 lần so với Đức. Sự mất cân bằng thương mại giữa Trung Quốc và Đức có nghĩa là Trung Quốc từ lâu đã được hưởng thặng dư thương mại khổng lồ. Hơn nữa, việc Trung Quốc bán phá giá các sản phẩm công nghiệp giá rẻ và sự cạnh tranh khốc liệt ở ngành công nghiệp sản xuất trung bình và cao cấp, đã có tác động đáng kể đến nền kinh tế Đức. Trong quá khứ, nền kinh tế của Trung Quốc và Đức chủ yếu dựa trên sự bổ sung lẫn nhau; ngày nay, chúng chủ yếu mang tính cạnh tranh.

Những lời của ông Scholz, ngoài việc chiều theo một phần, còn thể hiện quan điểm của Đức nhiều hơn.

Thứ nhất, thị trường châu Âu phải cởi mở và công bằng đối với ô tô Trung Quốc, nhưng điều kiện tiên quyết quan trọng là phải duy trì cạnh tranh công bằng, hay nói cách khác là “không bán phá giá, không sản xuất thừa và không vi phạm quyền sở hữu trí tuệ”.

Thứ hai, Đức yêu cầu ĐCSTQ thúc đẩy “hòa bình công bằng” trong vấn đề Ukraine. Ông Scholz nói với ông Tập Cận Bình rằng “Cuộc chiến tranh xâm lược của Nga ở Ukraine và vũ khí của Nga đã có tác động tiêu cực rất đáng kể đến an ninh châu Âu…, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi ích cốt lõi của chúng ta”. Đồng thời cáo buộc Chính phủ Nga làm tổn hại đến trật tự quốc tế và vi phạm nguyên tắc Hiến chương Liên Hợp Quốc.

Thứ ba, bày tỏ quan ngại về vấn đề Đài Loan một cách khéo léo. Ông Scholz phát biểu tại Thượng Hải rằng “các nước nhỏ không nên sống trong nỗi sợ hãi trước các nước lớn”, và tất cả các bên không nên thay đổi biên giới bằng vũ lực. “Nếu hàng xóm của chúng tôi là một anh chàng cao lớn, lực lưỡng, cơ bắp, chúng tôi luôn muốn chào hỏi và đảm bảo rằng anh ấy không làm tổn thương chúng tôi”, ông nói.

Qua cuộc trò chuyện giữa hai người trên có thể thấy, lợi ích chung giữa Trung Quốc và Đức còn hạn chế, tuy hai bên cố tình hạ thấp nhưng không thể che giấu được sự khác biệt sâu sắc giữa họ, cả hai đều có mong muốn đoàn kết nhưng không thể chống lại được tác động của việc điều chỉnh cấu trúc quốc tế.

Trọng tâm chính trong chuyến thăm Trung Quốc lần thứ hai của ông Scholz là hy vọng của Đức rằng ĐCSTQ sẽ kiềm chế cuộc xâm lược Ukraine của Nga; còn ĐCSTQ thì hy vọng rằng Đức có thể tránh xa Mỹ, và giúp Trung Quốc và châu Âu xích lại gần nhau hơn; nhưng không bên nào đạt được điều mình mong muốn. Mối quan hệ Trung – Đức trong tương lai rất không chắc chắn.