‘Có đến 1/4 đạo luật Quốc hội thông qua đang bảo vệ các quỹ gây lãng phí’

Tham nhũng chính sách trở thành một trong những nội dung tranh luận – phản biện khá đáng chú ý tại nghị trường Quốc hội Việt Nam hôm 26/3, trong kỳ họp cuối cùng của khóa 14 trước khi chuyển sang nhiệm kỳ mới với những thay đổi lớn về nhân sự. 

Trong một bài phát biểu khoảng 7 phút không cần giấy nhớ, ĐBQH Vũ Thị Lưu Mai (đoàn Hà Nội) – Luật sư kinh tế, Ủy viên Thường trực Ủy ban Tài chính, Ngân sách của Quốc hội nêu ra vấn đề về nguy cơ tham nhũng chính sách qua chất lượng các đạo luật được thông qua.

Bà Mai cho hay khái niệm tham nhũng chính sách có thể hiểu “là việc cố tình đưa vào các đạo luật, những quy định mà khi thực hiện sẽ đem lại lợi ích không chính đáng cho một số tổ chức cá nhân nhất định. Hành vi này đặc biệt nguy hiểm, vì nó tạo căn cứ pháp lý bảo vệ cho hành vi tham nhũng có hệ thống”.

Cho rằng Quốc hội khóa 14 đã thông qua những đạo luật đảm bảo chất lượng, không có biểu hiện tham nhũng, chính sách, “tuy nhiên, nếu rà soát thật kỹ, lật đi lật lại tất cả các quy định và đặt chúng trong mối quan hệ với việc tổ chức thực hiện thì có thể nhận thấy có những quy định nếu như không giám sát chặt chẽ quá trình tổ chức thực hiện thì rất có thể dẫn đến nguy cơ tham nhũng chính sách.”

Bà Mai đưa ra ví dụ về các quỹ tài chính ngoài ngân sách trong nhiều đạo luật. Nghị quyết 792 do Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành yêu cầu rà soát và loại bỏ tất cả những quỹ hoạt động không hiệu quả. Tuy nhiên, ngoài những quỹ hoạt động hiệu quả, hiện trên thực tế vẫn tồn tại hơn 40 quỹ tài chính ngoài ngân sách, trong đó có những quỹ gây lãng phí rất lớn cho ngân sách nhà nước.

“Điều đáng băn khoăn đó là trong số 72 đạo luật được Quốc hội khóa 14 thông qua thì vẫn còn nhiều đạo luật, có đến 1/4 số đạo luật có quy định đề xuất thành lập và duy trì các loại quỹ tài chính ngoài ngân sách.” – bà Mai khẳng định.

“Một dư địa khác có thể dẫn đến tham nhũng chính sách, đó là các quy định liên quan đến quản lý đất đai bao gồm: đền bù, giải phóng mặt bằng, định giá đất, đấu giá quyền sử dụng đất. Ngoài ra, các quy định liên quan đến ưu đãi trong thực hiện các nghĩa vụ tài chính về quy trình, thủ tục, về phân cấp, phân quyền trong quyết định các dự án cũng là những mảnh đất có thể phát sinh nguy cơ tham nhũng chính sách.” – bà Mai tiếp tục chỉ ra những “vùng xám” tham nhũng chính sách.

Bàn về giải pháp, bà Mai đưa ra 5 vấn đề cần giải quyết, trong đó có coi trọng chất lượng của khâu phân tích chính sách trước khi thông qua các đạo luật; coi trọng việc lấy ý kiến người dân, doanh nghiệp, những chủ thể chịu sự tác động trực tiếp của chính sách.

Ngoài ra là cần nâng cao hoạt động thẩm tra, hoạt động thẩm tra cần trí tuệ, bản lĩnh và tinh thần dám đấu tranh, dám phản biện; tăng trách nhiệm giải trình của cơ quan đề xuất chính sách, “cương quyết xử lý những hành vi thông đồng, cố tình cài cắm vào quy định của pháp luật những quy định để trục lợi cá nhân”; và sớm hoàn tất quá trình Chính phủ số, làm minh bạch hóa tất cả các quy trình, để người dân có thể thực hiện quyền và nghĩa vụ mà không phải trả những chi phí phi chính thức.

Đại biểu của đoàn Đắk Lắk – ông Ngô Trung Thành phản bác lại ý kiến trên, viện dẫn rằng có nhiều điều khoản của các dự án luật đã được chỉnh lý hoặc là được loại bỏ; có những nội dung dự án luật Quốc hội đã quyết định cần được để lại để nghiên cứu, chuẩn bị thêm hay có không ít những nội dung mới được bổ sung vào các dự án luật theo ý kiến của các ĐBQH.

Ông Thành khẳng định: “Tôi tin rằng không có chỗ cho tham nhũng chính sách xảy ra trong các đạo luật của Quốc hội, hay nói cách khác trong các dự án luật được Quốc hội thông qua không có chỗ cho tham nhũng chính sách”. 

Đưa ra ý kiến phản biện, bà Mai trao đổi ngắn gọn rằng chủ đề bà đề cập là về nguy cơ tham nhũng chính sách trong hệ thống pháp luật, rằng “có rất nhiều quy định nếu như không giám sát chặt chẽ sẽ dẫn đến nguy cơ tham nhũng, chính sách và đó là hiện hữu”.

“Tôi cũng muốn nói rằng bên cạnh những đánh giá về kết quả, về những thành tích, chúng ta cũng nên tỉnh táo để nhìn nhận những vấn đề mà chúng ta làm chưa tròn. Nếu mà chỉ nói về thành tích không thôi thì có lẽ sẽ là phiến diện. Tôi cũng nghĩ rằng chúng ta đối với vị trí là ĐBQH nên khách quan nhìn nhận để thấy những nguy cơ có thể xảy ra để có những biện pháp để mà đối ứng, đó là điều hoàn toàn cần thiết” – bà Mai nói.

Nguyễn Quân

Xem thêm: