Y án vụ Đồng Tâm: Thêm một phiên tòa làm rạn vỡ lòng tin?

Sau phiên phúc thẩm vụ Đồng Tâm diễn ra sau ngày 8-9/3, 4 mạng người và bản kế hoạch 419A tiếp tục là “ẩn số”, trong khi thêm 2 án tử hình, chưa kể hàng loạt bất cập nhức nhối. 

Phiên tòa “kín” hay “mở”?

18h ngày 9/3, sau hai ngày xét xử, phiên tòa phúc thẩm do TAND cấp cao tại Hà Nội thực hiện đã tuyên y án 6 người kháng cáo trong vụ án xảy ra vào đêm 8/1- rạng sáng 9/1/2020 (15 tháng Chạp) tại thôn Hoành, xã Đồng Tâm, huyện Mỹ Đức, Hà Nội.

Các án tuyên gồm: hai ông Lê Đình Chức và Lê Đình Công – con trai ông Lê Đình Kình y án tử hình; anh Lê Đình Doanh – cháu nội ông Kình – y án chung thân; ông Bùi Viết Hiểu y án 16 năm tù, cùng về tội “Giết người”; và bà Bùi Thị Nối y án sơ thẩm 6 năm tù về tội “Chống người thi hành công vụ”.

Tin tức về phiên tòa vẫn được truyền thông trong nước đưa tin, tuy nhiên, nhấn mạnh vào việc VKSND cấp cao tại Hà Nội đề nghị giữ nguyên án (sáng 9/3), và HĐXX TAND cấp cao tại Hà Nội tuyên y án đối với cả 6 bị cáo kháng cáo (chiều muộn cùng ngày). Các nội dung thẩm vấn giữa HĐXX với các bị cáo, nhân chứng, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan…, phần tranh luận giữa VKSND với luật sư và các bị cáo, nhân chứng… tại tòa, cũng như các diễn biến bên lề của phiên tòa hầu như vắng mặt trong các bản tin nói trên. Thông tin xoay quanh vụ án được báo trong nước đưa theo cáo trạng của VKS và các kết luận của HĐXX.

Tương tự diễn biến tại phiên sơ thẩm, giới luật sư, bao gồm những người tham gia bào chữa và người theo dõi vụ án, chuyển sang cập nhật tin tức và bày tỏ quan điểm qua mạng xã hội Facebook.

Theo thông tin cập nhật, nhiều hành vi can thiệp được coi là trái luật đã diễn ra tại phiên tòa, như luật sư Đặng Đình Mạnh – người bào chữa cho các bị cáo đề nghị về quyền tiếp xúc với thân chủ của mình trong quá trình xét xử, tuy nhiên, HĐXX không chấp thuận. “Quyền tiếp xúc giữa luật sư và thân chủ theo Điều 256 Bộ Luật Tố tụng Hình sự [2015] đã bị hội đồng xét xử “tịch thu”, luật sư Mạnh viết trên tài khoản Facebook cá nhân.

Trong khi đó, luật sư Ngô Anh Tuấn cho biết khi ông lấy ổ cứng USB có chứa tệp biên bản phiên tòa phúc thẩm mà ông dùng máy tính của tòa án gõ lại (các luật sư bị tạm giữ máy tính và điện thoại cá nhân) để sao lưu vào máy tính cá nhân thì bị công an tịch thu USB. Điều này đồng nghĩa thông tin trong phiên tòa phúc thẩm bị cản trở tiếp cận, dù phiên tòa được công bố xét xử công khai.

4 mạng người và bản kế hoạch 419A tiếp tục là “ẩn số”

Ngày 2/3, một tuần trước khi diễn ra phiên tòa phúc thẩm, 14 luật sư bào chữa cho 6 bị cáo kháng cáo trong vụ án Đồng Tâm tại phiên phúc thẩm gửi đơn kiến nghị tới Chánh án TAND tối cao Hà Nội, ông Ngô Tự Học – Thẩm phán TAND tối cao tại Hà Nội (chủ tọa phiên phúc thẩm), Viện trưởng VKSND tối cao Hà Nội và Viện trưởng VKSND tối cao.

Đơn kiến nghị dài 32 trang liệt kê những vấn đề cần làm rõ, để HĐXX phúc thẩm và cơ quan có thẩm quyền giải quyết, góp phần tìm ra sự thật tại phiên xét xử phúc thẩm.

Trong đó, nội dung nổi bật và liên quan trực tiếp đến vụ án đang xét xử là bản kế hoạch 419A dẫn đến cuộc vây ráp, tập kích trong đêm vào khu dân sự (thôn Hoành) và việc tử vong của 4 người (gồm ông Lê Đình Kình và 3 công an).

Về Kế hoạch 419A

Các luật sư cung cấp thông tin ngày 7/1/2020, một lãnh đạo Hà Nội đề nghị luật sư đến gặp trực tiếp đại diện người dân Đồng Tâm để trao đổi nguyện vọng của người dân, và khả năng đối thoại (luật sư đã gặp ông Kình, ông Hiểu, ông Công), nhưng việc đối thoại chưa diễn ra thì tối đêm 8/1/2020 lực lượng công an bắt đầu “Kế hoạch 419A”, di chuyển quân đến Đồng Tâm và sau đó đã xảy ra vụ án đặc biệt nghiêm trọng cướp đi sinh mạng của 4 người (trang 12 đơn kiến nghị).

“Cần thu thập thêm chứng cứ là bản Kế hoạch số 419A ngày 2/1/2020 này, để xác định xem việc tấn công bắt giữ ông Kình và những người chống đối có phải là một phần kế hoạch đã được lập chuyên án thực hiện hay không” – theo đơn kiến nghị.

“Kế hoạch bảo vệ an ninh trật tự ở thôn Hoành có từ khi nào, được cấp nào phê duyệt?… Việc xây dựng tường rào sân bay Miếu Môn ở nơi xa, tại sao không tập trung ở đó? Hơn nữa, để tiến vào khu vực cần xây dựng của sân bay Miếu Môn có rất nhiều cung đường khác nhau, không nhất thiết phải đi qua thôn Hoành” (trang 15)

Các luật sư nhận định “cần thiết phải công khai kế hoạch 419A của Công an TP Hà Nội và triệu tập những người có liên quan đến việc xây dựng kế hoạch này tới phiên tòa để làm rõ tính hợp pháp, chính danh của kế hoạch này”. Tuy nhiên, các luật sư cũng nhấn mạnh bản kế hoạch trên chưa bao giờ được công khai trong vụ án này, dù các luật sư đã nhiều lần yêu cầu công khai bản kế hoạch để đảm bảo tính đúng đắn và hợp pháp.

Cái chết của 3 công an

Theo Kết luận điều tra và Cáo trạng, nguyên nhân dẫn đến cái chết của 3 công an là do ông Lê Đình Chức chọc dao tuýp sắt khiến họ bị rơi xuống hố, sau đó đổ xăng và châm lửa đốt.

Tuy nhiên, các luật sư lưu ý: “Đến nay, cơ quan điều tra chưa có thực hiện khám nghiệm hiện trường để làm rõ nội dung với lượng xăng đã có, không thể đốt cháy 3 nạn nhân bị than hóa”. Theo luật sư Hà Huy Sơn, với lượng oxy thiếu dưới đáy hố không thể cháy dưới đáy được. Nếu đổ thêm xăng chỉ khiến cháy phía trên chứ không thể cháy ở dưới đáy.

“Liên quan đến cái chết của 3 chiến sỹ, lời khai của các bị cáo, các chiến sỹ tham gia tổ công tác này là mâu thuẫn với nhau; một số lời khai của một số chiến sỹ mâu thuẫn với lời khai của đồng đội và có lợi cho các bị cáo nhưng tất cả mâu thuẫn này chưa được đối chứng, đối chất dù chỉ một lần khiến cho sự thật về nguyên nhân dẫn đến cái chết của 3 chiến sỹ vẫn còn là một ẩn số” (trang 20).

Vì vậy, các luật sư kiến nghị cần thực nghiệm lại hiện trường tổng thể, đặc biệt ở nguyên nhân 3 người bị rơi xuống hố và nguyên nhân dẫn đến tử vong. Các luật sư lưu ý ngoài khả năng cao là do lửa gây ra thì còn có các khả năng là do đầu đạn, lựu đạn nổ, thậm chí có thể là do chấn thương từ việc rơi từ trên xuống hố… Ngoài ra, cần phải triệu tập các công an chứng kiến việc đồng đội bị rơi xuống hố để đối chất với các bị cáo tại tòa.

Cái chết của ông Lê Đình Kình

Mô tả lại sự việc, Kết luận điều tra và Cáo trạng cùng nêu khi Tổ công tác lực lượng công an phá khóa cửa ngách (cửa vào khu bếp) thì phát hiện ông Kình đứng quay lưng, tay phải đang cầm 1 quả lựu đạn đứng sát cửa ra vào phòng ngủ phía trong. Tổ công tác đã sử dụng súng nhằm hướng về phía đối tượng, cách vị trí của ông này khoảng 2-2,5m và nổ súng 2 lần khiến ông này bị thương ở vùng lưng và ngã vào trong phòng, đầu hướng vào trong, chân hướng ra cửa phòng. Ngay lúc này, 1 chó nghiệp vụ lao vào phòng cắn vào đầu gối chân trái của ông Kình và lôi ra ngoài phòng khách tầng 1. Khi lực lượng công an tiến hành áp sát thì thấy ông Kình đã chết trong tư thế nằm ngửa, trên tay phải của Kình vẫn cầm 1 quả lựu đạn (Cơ quan Công an đã thu giữ).

Tại trang 44 của Kết luận điều tra nêu: Hành vi của Lê Đình Kình đã cấu thành tội “Giết người”, quy định tại khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự. Tuy nhiên, Lê Đình Kình đã chết nên Cơ quan điều tra không đề cập xử lý đối với Lê Đình Kình.

Các luật sư nêu rõ các cơ quan tiến hành tố tụng cấp sơ thẩm “chưa hề làm rõ” cái chết của ông Kình. Kết quả khám nghiệm tử thi ông Kình cho thấy, hai vết thương phía trước ngực tròn nhỏ, không có xây xát nhưng hai vết thương sau lưng lớn hơn, bờ mép vết thương nham nhở chứng tỏ đạn được bắn từ hướng trực diện, từ trước ra sau và loại đạn là loại đạn chạm nổ nên vết thương đạn xuyên qua phía sau sẽ lớn hơn phía vào. Điều này trùng hợp với nội dung lời khai của bị can Bùi Viết Hiểu tại phiên tòa sơ thẩm, rằng ông Kình bị bắn ngay trước mặt ông Hiểu, người bắn đứng trước ông Kình khoảng 1m, nòng súng to như cổ tay, nhắm thẳng vào ngực ông Kình, bắn trực diện chứ không phải bắn từ phía sau. “Ông Kình ngã xuống, chết trước mặt tôi, sau đó chó nghiệp vụ vào kéo xác ông Kình đi”, ông Hiểu nói (ông Hiểu cũng bị bắn nhằm ngực nhưng đạn sượt xuống bụng nên bị thương, không chết).

Trong khi đó, những lời khai của tất cả chiến sỹ công an chứng kiến cái chết của ông Kình giống nhau về từng câu chữ ghi trong Bút lục lời khai, và không có cơ sở tin cậy do họ là những người chủ động tấn công và nổ súng vào ông Kình – các luật sư nhận định.

“Như vậy, cần xác định rõ việc ông Kình có thực sự thực hiện hành vi chống trả lực lượng chức năng hay không và việc bắn chết ông Kình đã đúng quy định pháp luật hay chưa.” – các luật sư kiến nghị.

Ngoài ra, Bộ luật Tố tụng hình sự quy định: “Không ai được xem là có tội khi chưa có bản án có hiệu lực pháp luật của tòa án”, do đó, việc cơ quan điều tra và VKSND TP Hà Nội vội vàng quy kết “Hành vi của Lê Đình Kình đã phạm tội giết người theo quy định tại khoản 1 Điều 123 Bộ luật Hình sự” là trái quy định của pháp luật. Ông Lê Đình Kình không phải là bị can, bị cáo trong bất kỳ một vụ án nào, cũng không phải chấp hành bất kỳ một biện pháp ngăn chặn nào trong tố tụng hình sự, vậy mà lực lượng công an và cơ động lại tấn công và xâm phạm chỗ ở của ông Kình.

Xuân Tường

Xem thêm: