Năm 2016, ông Trump thắng cử tổng thống Hoa Kỳ nhờ vào “khối cử tri im lặng”. Năm 2020, ông Trump là tổng thống đương nhiệm nhận được nhiều phiếu bầu nhất dù bị thua chung cuộc nhưng vẫn cho rằng đó là “cuộc bầu cử bị đánh cắp”. Và những gì đã xảy ra trong cuộc bầu cử năm 2024 vừa qua thực sự là một ‘trận động đất chính trị’, một sự trở lại huy hoàng của “người được chọn” Donald Trump.
Cựu Tổng thống Trump không chỉ thắng phiếu Đại cử tri mà còn thắng cả phiếu phổ thông, quy mô lớn đến mức mở rộng liên minh của mình với những thay đổi nhân khẩu học mang tính lịch sử. Lần đầu tiên trong 3 lần tranh cử tổng thống, ông đã thắng được số phiếu phổ thông — và nắm toàn quyền kiểm soát các đòn bẩy quyền lực ở Washington.
Vậy điều đó đã xảy ra như thế nào? Chúa đã chọn Trump? Và ông đã nắm bắt cơ hội một cách tốt nhất?
Cùng Trí Thức VN điểm lại những nguyên nhân chính dẫn tới chiến thắng lịch sử của Tổng thống Donald Trump:
Tại lễ nhậm chức vào trưa thứ Hai (20/1), Tổng thống Donald Trump nói rằng ông đã được “Chúa cứu để làm nước Mỹ vĩ đại trở lại“.
Lễ nhậm chức lần thứ hai của Tổng thống Donald Trump là một sự kiện tràn ngập đức tin, khi cựu tổng thống đánh dấu sự trở lại Nhà Trắng của mình bằng các buổi lễ tôn giáo và lời cầu nguyện từ nhiều nhà lãnh đạo tôn giáo.
“Thời kỳ hoàng kim của nước Mỹ bắt đầu ngay bây giờ. Từ ngày này trở đi, đất nước chúng ta sẽ phát triển mạnh mẽ và được tôn trọng trở lại trên toàn thế giới“, ông Trump nói trong bài phát biểu nhậm chức, được phát đi từ bên trong Điện Capitol Rotunda của Hoa Kỳ thay vì ngoài trời do thời tiết lạnh giá.
Ông Trump cũng nhớ lại vụ ông bị ám sát hụt tại Butler, tiểu bang Pennsylvania vào giữa tháng 7/2024.
“Khi đó tôi cảm thấy và tôi tin, thậm chí còn tin hơn bây giờ rằng cuộc đời tôi đã được Chúa cứu để làm nước Mỹ vĩ đại trở lại“, ông Trump nói.
Sau đó, Tổng thống Trump nói thêm rằng chính quyền của ông “sẽ không quên đất nước, chúng ta sẽ không quên Hiến pháp và chúng ta sẽ không quên Chúa của chúng ta“. Ông Trump khẳng định rằng Hoa Kỳ sẽ lại được tôn trọng và ngưỡng mộ dưới sự lãnh đạo của ông, “kể cả những người theo tôn giáo, đức tin và thiện chí”.
Theo cuộc thăm dò ý kiến cử tri sau bỏ phiếu của NBC News, khoảng 80% cử tri Tin Lành da trắng ủng hộ ông Trump. Ông cũng giành được khoảng 67% số cử tri Tin Lành gốc Latinh, và 14% số cử tri Tin Lành gốc Da đen.
Trong hai năm qua, cử tri đã có tâm trạng bất mãn về nền kinh tế và khó chịu về tình trạng vượt biên bất hợp pháp vào nước Mỹ quá cao.
Bất chấp những cải thiện về kinh tế trong giai đoạn trước bầu cử — tỷ lệ thất nghiệp thấp, tiền lương tăng, lạm phát giảm — người Mỹ vẫn tiếp tục khó chịu vì giá cả cao hơn trước đại dịch COVID-19 và tình trạng thiếu nhà ở giá rẻ.
Cử tri đổ lỗi hoàn toàn cho chính quyền Biden-Harris. Các cuộc thăm dò ý kiến cử tri sau bỏ phiếu cho thấy tỷ lệ chấp thuận của ông Biden chỉ ở mức 40%; 2/3 đánh giá nền kinh tế là tiêu cực; chỉ 1/4 cho biết tình hình tài chính của họ hiện tốt hơn so với bốn năm trước; 3/4 cho biết lạm phát đã gây ra cho họ khó khăn nghiêm trọng hoặc vừa phải trong năm qua; và cử tri cho biết họ tin tưởng ông Trump hơn không chỉ về nền kinh tế mà còn về nhập cư, tội phạm và cả chính sách đối ngoại.
Rất nhiều người rất thông minh đã tốn rất nhiều giấy mực để giải thích tại sao nền kinh tế Mỹ – nền kinh tế đã phục hồi mạnh mẽ nhất sau đại dịch COVID-19 so với bất kỳ nền dân chủ giàu có nào, là nền kinh tế giàu có nhất và năng suất nhất trong số các nền kinh tế và hiện đang khiến cả thế giới phải ghen tị – lại đè nặng lên Phó Tổng thống Harris nhiều hơn là giúp bà trong cuộc bầu cử 2024.
Thực ra, đó không phải là một câu hỏi phức tạp để trả lời. Nó bắt nguồn từ cách hiểu về “nền kinh tế” của người Mỹ.
Các cuộc thăm dò dư luận trước đây cho thấy rằng khi người Mỹ nói “nền kinh tế“, là họ đang nghĩ đến “giá cả hàng hóa và dịch vụ” nhiều hơn là tỷ lệ thất nghiệp (tỷ lệ này cực kỳ thấp) hoặc thị trường chứng khoán.
Đúng vậy, tiền lương thực tế gần đây đã tăng đối với nhiều người Mỹ. Nhưng “tốc độ tăng giá đã chậm lại” (hay còn gọi là “lạm phát đã giảm“) là chưa đủ. Như một quan chức cấp cao của FED đã nói vào năm ngoái, người Mỹ muốn giá cả giảm trở lại.
Cử tri da trắng đã đứng về phía Đảng Cộng hòa trong mọi cuộc bầu cử tổng thống ít nhất kể từ năm 1976. Và trong cuộc bầu cử năm 2024 này, tỷ lệ cử tri da trắng đã tăng từ 67% lên 71%.
Việc cử tri da trắng chiếm tỷ lệ cử tri lớn hơn 4 năm trước là một lợi ích cho ông Trump.
Ông Trump đã giành được 46% số phiếu của người Mỹ gốc Latinh trong cuộc bầu cử 2024. Đây là tỷ lệ cao nhất từ trước đến nay đối với một đảng viên Cộng hòa, thậm chí còn cao hơn cả ông George W. Bush trong kỳ bầu cử năm 2004. Ông Trump tăng được tỷ lệ ủng hộ của người Mỹ gốc Latinh là nhờ cử tri nam giới. Ông đã giành được đa số phiếu của nam giới gốc Latinh với cách biệt hai chữ số so với bà Harris, trong khi bà Harris giành được 60% phiếu bầu của phụ nữ gốc Latinh.
Có sự phân chia giới tính tương tự trong số các cử tri trẻ tuổi. Bà Harris giành được 61% phiếu của phụ nữ, từ 18 đến 29 tuổi, trong khi ông Trump giành đa số hẹp số phiếu của nam giới trẻ tuổi.
Ông Trump năm 2024 đã rất thành công trong việc thu hút phiếu bầu của những cử tri trẻ tuổi bằng những tuyên bố đáng chú ý trong các cuộc vận động: không ủng hộ cấm phá thai khi thai nhi dưới 6 tuần tuổi; ủng hộ hợp pháp hoá cần sa giải trí và cam kết sẽ cứu mạng xã hội TikTok tại Hoa Kỳ. Ông Trump cũng đã lập tài khoản TikTok và thu hút được hàng triệu cử tri trẻ.
Trên thực tế, ông Trump đã giành được phiếu của cử tri nam giới ở mọi nhóm tuổi và bà Harris không thể giành được đủ số phiếu của phụ nữ để bù đắp cho số phiếu của nam giới dành cho ông Trump.
Phụ nữ chiếm 53% số cử tri trong cuộc bầu cử 2024, tăng một điểm phần trăm so với năm 2020. Mặc dù bà Harris giành được phiếu của đa số phụ nữ, nhưng chỉ là 53%, giảm so với 57% của ông Biden đạt được năm 2020.
Nguyên nhân chính là do sự phân chia giới tính rõ rệt theo trình độ học vấn trong số các cử tri da trắng. Bà Harris giành được phiếu của phụ nữ da trắng có bằng đại học cao hơn, nhưng ông Trump giành được phiếu của những phụ nữ không học đại học với tỷ lệ thậm chí còn lớn hơn và có nhiều người trong số họ đã đi bỏ phiếu hơn.
Thêm vào đó là đa số lớn những người đàn ông da trắng không có bằng đại học ủng hộ ông Trump và thực tế là ngay cả những người đàn ông da trắng có bằng đại học cũng ủng hộ cựu tổng thống Đảng Cộng hoà này, trong khi bà Harris đơn giản là không thể thu hẹp khoảng cách đó.
Trong kỳ bầu cử 2024 này, rõ ràng là nam giới và phụ nữ có quan điểm khác nhau về phụ nữ nắm quyền.
Theo cuộc thăm dò cuối cùng của NPR/PBS News/Marist trước Ngày Bầu cử. Phần lớn phụ nữ cho biết họ nghĩ bà Harris có ý định thực hiện các đề xuất ôn hòa hơn mà bà đưa ra trong chiến dịch này so với 5 năm trước khi bà cũng tranh cử tổng thống. Tuy nhiên, phần lớn nam giới nghi ngờ sự chân thành của bà Harris và nghĩ rằng bà chỉ đưa ra những lời hứa đó để giành phiếu bầu.
Ông Biden đã giành được 81 triệu phiếu bầu vào năm 2020 so với 74 triệu phiếu bầu của ông Trump. Ông Trump trong kỳ bầu cử 2024 được hơn 76 triệu phiếu bầu, nhưng bà Harris kém khoảng 10 triệu phiếu bầu so với tổng số phiếu bầu năm 2020 của ông Biden.
Sự suy giảm phiếu bầu của bà Harris rất nghiêm trọng ở các tiểu bang Xanh có xu hướng ủng hộ Đảng Dân chủ mà bà đã giành chiến thắng — ví dụ, bà đã mất khoảng 900.000 phiếu bầu ở New York, 500.000 phiếu bầu ở New Jersey và Maryland, 300.000 phiếu bầu ở Massachusetts, 180.000 phiếu bầu ở Virginia.
Ông Patrick Murray, giám đốc của Monmouth Poll, lưu ý rằng tỷ lệ phiếu bầu của bà Harris giảm khoảng 15% ở vùng Đông Bắc, Minnesota và Illinois. Bà đã giảm 10% ở các tiểu bang Đỏ và khoảng 4% ở các tiểu bang dao động. Trong khi, ông Trump đã không chứng kiến những sự suy giảm đó, thậm chí ông đã tăng được phiếu bầu ở cả 3 khu vực này.
Điểm trung bình thăm dò toàn quốc cuối cùng của FiveThirtyEight cho thấy bà Harris dẫn trước hơn 1 điểm một chút. DDHQ, tính cả chiến dịch của Robert F. Kennedy, cho thấy bà Harris dẫn trước ít hơn một điểm một chút.
Nhưng cuối cùng ông Trump đã giành chiến thắng cả ở phiếu phổ thông với tỷ lệ 50%-48%.
Sự thay đổi ba điểm đó nằm trong biên độ sai số của các cuộc thăm dò và họ đã đưa ra con số chung cuộc của bà Harris một cách chính xác. Mức trung bình của FiveThirtyEight cho thấy bà Harris ở mức 48%. DDHQ cho rằng bà ở mức 47%.
Nhưng các cuộc thăm dò vẫn tiếp tục đánh giá thấp sự ủng hộ dành cho ông Trump trên toàn quốc và ở các tiểu bang dao động quan trọng, như đã xảy ra trong mỗi cuộc bầu cử tổng thống trong ba cuộc bầu cử gần đây. Nguyên nhân sai số đó có thể là do những người quyết định muộn đã ủng hộ ông Trump. Ông đã giành chiến thắng trong số 4% những người cho biết họ đã quyết định trong vài trước Ngày Bầu cử với chênh lệch 6 điểm. Ông cũng giành chiến thắng trong số 3% những người cho biết họ đã quyết định trong khoảng một tuần trước Ngày Bầu cử với chênh lệch 12 điểm.
Bà Harris đã thua sít sao ở vùng ngoại ô, và đáng chú ý hơn là những cử tri có thu nhập từ 30.000 đô la đến 100.000 đô la một năm đã bỏ phiếu cho ông Trump. Bà Harris đã giành được những người kiếm được hơn 100.000 đô la một năm, một nhóm mà Đảng Cộng hòa từng giành được.
Nói cách khác, ông Trump đã giành được sự ủng hộ của tầng lớp lao động và trung lưu, trong khi Đảng Dân chủ đã giành được sự ủng hộ của những người có trình độ đại học và khá giả về mặt tài chính.
Trong khoảng một năm trở lại đây, các cuộc bầu cử ở Anh, Pháp, Đức, Ấn Độ, Nhật Bản, Hà Lan, Ba Lan, Nam Phi và Hàn Quốc đã diễn ra không tốt đối với những người đứng đầu chính phủ đương nhiệm và các đảng cầm quyền. Thủ tướng Canada Justin Trudeau với tỷ lệ tín nhiệm giảm sâu trong hơn một năm qua, hiện cũng đã tuyên bố rút lui khỏi cuộc bầu cử sắp tới.
Hãng thông tấn AP đã lưu ý vào tháng 6/2024 rằng các nhà lãnh đạo đương nhiệm và các đảng của họ ở Mỹ Latinh đã thua 20 cuộc bầu cử liên tiếp.
Một trong những rào cản lớn nhất của Phó Tổng thống Harris là thuyết phục cử tri rằng bà là một tác nhân thay đổi. Bà đã không làm tệ: Bà đã biến cuộc đua tệ hại của Tổng thống Joe Biden thành một cuộc đua có nhiều tín hiệu tích cực hơn, ít nhất là thể hiện trong các cuộc thăm dò.
Nhưng bà Harris đã tự gây ra vô kể thiệt hại khi xuất hiện trên chương trình The View của đài ABC, và trả lời rằng không có gì xuất hiện trong đầu khi bà được hỏi bà sẽ khác biệt với ông Biden như thế nào.
Ông Elon Musk đóng vai trò quan trọng trong sự trở lại chính trường của cựu Tổng thống Donald Trump, sử dụng sự giàu có và ảnh hưởng của mình để thúc đẩy các nỗ lực vận động tranh cử của ông Trump.
Từ những khoản đóng góp tài chính đáng kể đến việc chuyển đổi phương tiện truyền thông xã hội, ông Musk đã trở thành đồng minh không thể thiếu trong quá trình ông Trump trở lại Nhà Trắng.
Ông Musk đã đóng góp tài chính đáng kể cho chiến dịch năm 2024 của ông Trump, đóng vai trò lớn hơn nhiều tỷ phú khác, bao gồm cả những người ủng hộ Đảng Dân chủ.
Theo Ủy ban Bầu cử Liên bang (FEC), ông Musk đã đóng góp khoảng 132 triệu đô la cho ông Trump và các hoạt động khác của Đảng Cộng hòa. Khoản đóng góp lớn nhất trong số này—43,6 triệu đô la và 75 triệu đô la—được chuyển trực tiếp cho chiến dịch của ông Trump, bao gồm cả America PAC, một ủy ban hành động chính trị do ông Musk thành lập.
Ngoài ra, ông Musk đã khởi xướng một chương trình tặng tiền mặt gây tranh cãi ở các tiểu bang dao động, cung cấp 1 triệu đô la mỗi ngày cho những cử tri đã ký vào bản kiến nghị ủng hộ Tu chính án thứ nhất và Tu chính án thứ hai của Hiến pháp Hoa Kỳ.
Ông Musk cũng tận dụng mạng xã hội X làm tiếng nói của phong trào MAGA (làm nước Mỹ vĩ đại trở lại). Ông Musk mua lại Twitter vào năm 2022 và đổi tên thành X, và biến nền tảng này thành một công cụ chính cho chiến dịch tái tranh cử của ông Trump. Chính sách khôi phục các tài khoản đã bị đình chỉ trước đó của ông Musk, bao gồm cả tài khoản của những nhân vật cực hữu và của chính ông Trump, đã cho phép X trở thành một phương tiện quan trọng để truyền tải thông điệp MAGA.
Ông Musk cũng đã giúp thu hút cử tri nam trẻ tuổi ủng hộ ông Trump. Ông Musk và ông Trump đã thành công trong việc tạo được tiếng vang với những người đàn ông trẻ tuổi, đặc biệt là những người cảm thấy xa lạ với các phong trào xã hội như #MeToo và phong trào nữ quyền. Cả hai nhân vật này đều thể hiện mình là những biểu tượng nổi loạn, không chính thống và lời kêu gọi này đã chuyển thành sự ủng hộ ngày càng tăng từ những cử tri nam trẻ tuổi.
Theo một cuộc thăm dò của Harvard Youth, 35% nam giới từ 18-24 tuổi ủng hộ ông Trump vào năm 2024, tăng đáng kể so với năm 2020.
Nhiều hãng truyền thông có thiên hướng ủng hộ Đảng Dân chủ trong kỳ bầu cử 2024 đã rút lại truyền thống tuyên bố tán thành ứng của viên của đảng cánh tả cấp tiến.
Los Angeles Times, Washington Post và USA Today trước cuộc bầu cử 2024 đã lần lượt loan báo rằng họ sẽ không công khai tuyên bố tán thành bất kỳ đề cử viên tổng thống nào. Các tờ báo này có truyền thống ủng hộ Đảng Dân chủ và động thái này của họ rõ ràng cho thấy họ đã lưỡng lữ chọn phe trong cuộc bầu cử 2024.
Chủ sở hữu Los Angeles Times, ông Patrick Soon-Shiong, công khai chỉ trích tờ báo của chính ông đã trở thành cái loa phát thanh của cánh tả.
Trong khi đó, tỷ phú Jeff Bezos, chủ sở hữu của Washington Post, đã đích thân hủy bỏ kế hoạch ủng hộ bà Harris của ban biên tập – một thay đổi mang tính bước ngoặt, bởi The Washington Post từng đứng về phía ứng cử viên Đảng Dân chủ trong tất cả các cuộc bầu cử tổng thống kể từ năm 1976, ngoại trừ năm 1988 khi họ không đưa ra sự ủng hộ nào.
Ông Bezos, trong một bài xã luận đầy tâm huyết, đã bảo vệ quyết định này, viện dẫn cử tri mất lòng tin vào truyền thông đang ngày càng gia tăng.
“Chỉ riêng [quyết định] từ chối ủng hộ các ứng cử viên tổng thống không đủ để nâng cao đáng kể mức độ [công chúng tin tưởng tờ báo], nhưng đó là một bước đi đầy ý nghĩa theo hướng đúng đắn. Tôi ước rằng chúng tôi đã thực hiện thay đổi này sớm hơn, ở một thời điểm cách xa hơn so với cuộc bầu cử và những cảm xúc bùng nổ xung quanh nó. Đó là sự thiếu sót trong kế hoạch, chứ không phải một chiến lược cố ý”, ông Bezoz viết.
