AI mở ra cánh cửa cho lừa đảo trực tuyến?

Trong thời đại dữ liệu lớn phát triển nhanh chóng, trí tuệ nhân tạo (AI) đang dần hòa nhập vào cuộc sống hằng ngày, mang lại nhiều tiện ích nhưng cũng tiềm ẩn những rủi ro lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực an ninh mạng và tài chính. AI đang trở thành “con dao hai lưỡi” khi được tội phạm lợi dụng để thực hiện các hành vi lừa đảo tinh vi, khó phát hiện hơn bao giờ hết.

Mối đe dọa ngày càng tăng từ AI trong tội phạm mạng

Chris Mattmann, Giám đốc dữ liệu và trí tuệ nhân tạo tại Đại học California, Los Angeles (UCLA), cảnh báo rằng AI đang được sử dụng rộng rãi trong các cuộc tấn công mạng, làm gia tăng mức độ phức tạp và nguy hiểm của các mối đe dọa. Đặc biệt, công nghệ deepfake đang trở thành công cụ phổ biến của tội phạm mạng. Deepfake sử dụng AI để tạo ra hình ảnh, video hoặc âm thanh mô phỏng người thật một cách cực kỳ chân thực, khiến việc phân biệt thật – giả trở nên khó khăn.

Thông qua deepfake, các đối tượng xấu có thể tạo ra tài khoản giả, video hoặc email mạo danh những người nổi tiếng, quan chức, người thân… để lừa nạn nhân cung cấp thông tin cá nhân hoặc thực hiện các giao dịch tài chính. Một khi nạn nhân bị đánh cắp thông tin, dữ liệu này có thể bị dùng để trộm danh tính, gian lận ngân hàng hoặc các hình thức tống tiền mạng khác.

Các ví dụ điển hình về lừa đảo bằng AI

Một số vụ việc đáng chú ý:

• Tại Hàn Quốc, một video giả mạo do AI tạo ra, mạo danh tổng thống nước này, được lan truyền trên mạng để quảng bá một nền tảng đầu tư lừa đảo. Người dùng bị dụ đến trang web giả mạo và bị yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân và chuyển tiền.

• Tại UAE, giọng nói của một trợ lý giám đốc công ty đã bị làm giả để lừa đảo thành công 35 triệu USD.

• Chỉ cần một đoạn ghi âm dài 3 giây, AI có thể sao chép giọng nói của bất kỳ ai, điều này càng làm cho deepfake trở thành mối đe dọa thực sự.

Theo khảo sát từ Trung tâm nghiên cứu Pew, phần lớn người dân trên toàn cầu hiện cảm thấy lo ngại hơn là hào hứng trước sự phổ biến của AI trong đời sống.

AI làm gia tăng hiệu quả của các cuộc tấn công lừa đảo

AI làm cho các cuộc tấn công mạng và kỹ thuật lừa đảo (phishing) trở nên khó đối phó hơn. Nhờ AI, tin tặc có thể tự động tạo ra các email, tin nhắn hoặc cuộc gọi được cá nhân hóa để lừa người dùng nhấp vào liên kết độc hại hoặc cung cấp thông tin nhạy cảm. Các tin nhắn được thiết kế nhằm tạo ra cảm giác cấp bách, khiến người nhận mất cảnh giác và hành động ngay lập tức.

Mattmann cho rằng AI có thể khiến những cuộc tấn công này trở nên nguy hiểm hơn, nhưng đồng thời cũng có thể trở thành công cụ phòng vệ hiệu quả. AI có khả năng phân tích hành vi, ngôn ngữ và các dấu hiệu bất thường để phát hiện và ngăn chặn các cuộc tấn công trong thời gian thực, từ đó tăng cường khả năng bảo vệ an ninh mạng.

AI và kỹ thuật xã hội: sự kết hợp nguy hiểm

Kỹ thuật xã hội (social engineering) là hình thức tấn công đánh vào yếu tố tâm lý con người, lợi dụng lòng tin hoặc sự bất cẩn để đánh cắp thông tin. AI đang làm cho các cuộc tấn công dạng này trở nên cực kỳ chân thực và khó phát hiện.

Thông qua việc phân tích các dữ liệu trên mạng xã hội, AI có thể tạo ra thông điệp mang tính cá nhân hóa cao, sử dụng giọng điệu, ngôn ngữ và hình ảnh quen thuộc để lừa người dùng. Những tin nhắn này có thể được gửi qua email, mạng xã hội hoặc tin nhắn văn bản – và thường đến từ các nguồn có vẻ đáng tin cậy. Kết quả là nạn nhân dễ dàng rơi vào bẫy do tin tưởng, hoặc do cảm giác bị áp lực bởi tính cấp bách của thông điệp.

Deepfake và tác động đến giáo dục đại học

Không chỉ ảnh hưởng đến lĩnh vực tài chính hay an ninh cá nhân, AI và deepfake còn đang xâm nhập vào môi trường giáo dục. Mattmann cảnh báo rằng sinh viên có thể sử dụng avatar AI để tham gia lớp học trực tuyến, qua mặt giảng viên và nhận tín chỉ một cách gian lận. Hành vi này làm xói mòn tính minh bạch và trung thực trong học thuật.

AI giúp các cuộc tấn công DDoS trở nên tinh vi hơn

Tấn công từ chối dịch vụ phân tán (DDoS) là phương thức phổ biến mà tin tặc dùng để làm tê liệt hệ thống máy chủ bằng cách gửi lượng lớn yêu cầu truy cập từ các thiết bị bị kiểm soát (botnet). Với AI, các cuộc tấn công DDoS trở nên khó bị phát hiện hơn, có thể được triển khai nhanh hơn và linh hoạt hơn. AI giúp các botnet “ngụy trang” tốt hơn, khiến các hệ thống an ninh mạng khó lọc ra yêu cầu độc hại khỏi yêu cầu hợp pháp.

Cách tự bảo vệ bản thân trước AI lừa đảo

Javier Simon – chuyên gia tài chính cá nhân của Epoch Times – đã chỉ ra một số hình thức lừa đảo sử dụng AI phổ biến:

1. Giả mạo giọng nói: Cuộc gọi từ “người thân” kêu cứu thực ra là AI giả giọng để lừa tiền.

2. Cuộc gọi video deepfake: Mạo danh người nổi tiếng hoặc người thân để tạo cảm giác cấp bách, dụ dỗ bạn chuyển tiền hoặc truy cập vào các trang web độc hại.

3. Cửa hàng và chợ ảo: Tội phạm tạo website giả mạo, giả làm nơi bán hàng hoặc cho thuê nhà giá rẻ, lan truyền trên mạng xã hội để đánh cắp thông tin người dùng.

4. Email/tin nhắn giả: Các email, tin nhắn hay cuộc gọi được thiết kế giống y hệt thông báo từ ngân hàng, cơ quan chức năng để lấy thông tin tài chính hoặc dữ liệu cá nhân.

Simon nhấn mạnh: điều quan trọng là luôn cảnh giác với các yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc chuyển tiền, đặc biệt nếu chúng đi kèm với cảm giác cấp bách hoặc đến từ nguồn không rõ ràng. Nên xác minh thông tin qua kênh chính thức và tham khảo ý kiến người thân hoặc chuyên gia trước khi thực hiện bất kỳ hành động nào.

AI đang định hình lại cuộc sống hiện đại với tốc độ chóng mặt, mang đến cả cơ hội và rủi ro. Trong khi công nghệ này có tiềm năng lớn để cải thiện hiệu quả và bảo mật, nó cũng đang bị lợi dụng để thực hiện các cuộc tấn công lừa đảo tinh vi và nguy hiểm hơn bao giờ hết. Vì vậy, mỗi người cần trang bị cho mình kiến thức và sự tỉnh táo để bảo vệ bản thân trong kỷ nguyên AI.