Nữ giáo sư Ukraine giành được “giải Nobel toán học” Fields

Ngày 5/7/2022 tại Helsinki Phần Lan, giáo sư toán học Viazovska (Maryna Viazovska) người Ukraine và 3 người đoạt giải khác đã cùng được trao giải Fields, giải thưởng được ví là “Nobel toán học”. Theo đó, bà Viazovska trở thành người phụ nữ thứ 2 trong lịch sử nhận được vinh dự này.

Ngày 5/7/2022 tại Helsinki Phần Lan, giáo sư toán học Viazovska người Ukraina đã nhận được Huy chương Fields, được ví là Giải Nobel toán học (Nguồn: VESA MOILANEN / Lehtikuva / AFP/Getty).

Học giả Viazovska người Ukraine đã trở thành người phụ nữ thứ hai trong lịch sử đoạt giải “Nobel toán học”. AFP đưa tin, bà Viazovska 37 tuổi sinh ra ở Kyiv – Ukraine là giáo sư toán học. Bà nhận giải thưởng tại một lễ trao giải ở Helsinki, Phần Lan, trong khi ở đầu bên kia châu Âu thì chiến tranh đang hoành hành đất nước nơi bà sinh ra.

Trong hơn 80 năm qua, bà Viazovska là người phụ nữ thứ hai nhận giải này. Người phụ nữ đầu tiên nhận giải thưởng này là nhà toán học Maryam Mirzakhani gốc Iran, bà đạt giải năm 2014 và qua đời vì bệnh ung thư 3 năm sau đó.

Bà Viazowska sinh năm 1984 tại Ukraine, khi đó nước này vẫn còn là một phần của Liên Xô cũ. Năm 2017, bà trở thành giáo sư tại Viện Công nghệ Liên bang Thụy Sĩ Lausanne (EPFL).

Trong một video được phát tại lễ trao giải, bà cho biết cuộc sống của bà đã thay đổi khi Nga xâm lược Ukraine vào tháng 2/2022 và em gái bà đã được sơ tán khỏi Kyiv. Tại lễ trao giải, bà cũng bày tỏ sự kính trọng đối với người đồng nghiệp Yulia Zdanovska – một nhà toán học trẻ có chung giáo viên giảng dạy với bà khi ở Kyiv, Yulia Zdanovska đã thiệt mạng hồi tháng 3 khi quân đội Nga bắn tên lửa vào thành phố Kharkiv của Ukraine.

“Yulia Zdanovska là một người sáng giá, ước mơ lớn của cô ấy là dạy toán cho trẻ em ở Ukraine,” bà Viazovska nói.

Theo AFP, “Đại hội các nhà toán học quốc tế” (International Congress of Mathematicians) vốn lên kế hoạch trao tặng Huy chương Fields tại thành phố lớn thứ hai của Nga là St.Petersburg, và Tổng thống Nga Vladimir Putin sẽ chủ trì trao giải. Nhưng lễ trao giải đã được chuyển đến Helsinki sau khi chính quyền Nga xâm lược Ukraine vào cuối tháng 2. Hàng trăm nhà toán học đã ký một bức thư ngỏ phản đối việc chọn St.Petersburg là thành phố đăng cai.

Ngày 5/7, Nhà toán học Maryna Viazovska người Ukraine đã được trao Huy chương Fields, giải thưởng danh giá nhất trong lĩnh vực của bà.

Giải thưởng của bà được đánh giá từ trước khi chiến tranh Ukraine bùng nổ, Ủy ban điều hành của Liên minh Toán học Quốc tế (IMU) đã trao vương miện cho sự nghiệp của bà bắt đầu tại Đại học Taras-Shevchenko ở Kyiv. Bà từng theo học tại các trường Đại học Kaiserslautern và Bonn ở Đức và tại Viện Khoa học Cao cấp của Pháp gần Paris.

AFP cho hay, bà Marina Viazowska đang nghiên cứu vấn đề mang tính thế kỷ trong việc tối ưu hóa xếp chồng các khối cầu. Vấn đề này được biết đến với cái tên “Bài toán của người buôn cam”, kể từ thế kỷ 16 bài toán này đã khiến các nhà toán học bối rối.

Việc xếp chồng này trở nên phức tạp hơn khi trọng tâm nghiên cứu chuyển sang các kích thước toán học lớn hơn không gian ba chiều. Và trong chiều 8 (chiều không gian thứ 8) có thể tìm thấy một đối xứng hoàn hảo.

Các nhà toán học đã phải vật lộn với vấn đề này trong nhiều thập kỷ, một giáo viên dạy toán ở Pháp tiết lộ. Nhà toán học Renaud Coulangeon tại Đại học Bordeaux cũng nói với AFP: “Ngay cả những nhà toán học vĩ đại nhất cũng phải bỏ cuộc, nhờ một ý tưởng mới mà Marina Viazowska đã đạt được kỳ tích khi tìm ra bằng chứng kỳ diệu về việc xếp chồng tối ưu trong không gian này.”

Ông Philippe Moustrou, một giảng viên tại Đại học Toulouse của Pháp khen ngợi nhà toán học nữ Ukraine đã mang đến một diện mạo mới cho toán học: “Đó là một bất ngờ thực sự. Cô ấy tìm thấy thành phần phụ, một vẻ đẹp thực sự.”

Theo thông tin, nghiên cứu việc xếp chồng các khối cầu lớn là có tính ứng dụng thực tiễn quan trọng, ví dụ trong các mã sửa lỗi cho nhiễu tín hiệu viễn thông, hay như để mô tả các trạng thái nhất định của một chất khí như trong vật lý và hóa học.

Theo bà Marina Viazowska, đóng góp của bà là cung cấp một công thức rõ ràng cho một hàm ma thuật. Bà nói “Tôi đã mất 13 năm để khám phá ra điều đó.”

Bà Marina Viazovska khẳng định, bà sẽ dành một bài giảng cho Yulia Zdanovska để tưởng nhớ cái chết của nhà toán học này trong cuộc tấn công tên lửa của Nga. “Một người như bà Yulia Zdanovska chết đi, giống như tương lai cũng chết”, bà nhấn mạnh.