Năm 2024 khắc tinh của thị trường vàng

Năm 2024, Chính phủ, NHNN siết chặt quản lý thị trường vàng khiến các kênh phân phối vàng chỉ hoạt động cầm chừng. Người dân mua vàng đã khó, bán vàng còn khó hơn, nhiều khi phải trả chi phí lớn mới chuyển đổi thành tiền mặt.

Thế giới chao đảo vì vàng, Việt Nam không ngoại lệ

Năm 2024, thế giới chao đảo vì vàng. Giá vàng thế giới đã tăng 26,7% so với cùng kỳ năm 2023, có lúc gần chạm ngưỡng 2800 USD/ounce, có lúc xuống thấp chỉ hơn 1900 USD/ounce. Biến động giá vàng thế giới thu hút một lượng lớn tiền đổ xô vào đầu tư vàng nhằm kiếm lời trong ngắn hạn và gia tăng tài sản.

Dù không liên thông trực diện với thị trường vàng thế giới nhưng giá vàng trong nước lại được các doanh nghiệp kinh doanh vàng trong nước tham chiếu. Suốt cả năm giá vàng trong nước cũng nhảy múa không ngừng nghỉ. Có những lúc vàng trong nước vượt mốc 92 triệu đồng/lượng, cao hơn vàng thế giới cùng thời điểm tới 15 triệu đồng.

Giá càng cao, càng nhiều người dân đổ xô đi mua vàng hơn nữa. Nhu cầu người dân nắm giữ vàng càng nhiều thì giá vàng lại càng tăng, ma lực hút tiền của vàng không ngừng lớn mạnh. Vàng nhập chính ngạch không được phép, còn vàng buôn lậu qua cửa khẩu Campuchia vẫn song song tồn tại.

Chính phủ vào cuộc siết chặt quản lý thị trường vàng

Nhận định sức hút của vàng có thể tác động tới dự trữ ngoại tệ cũng như xu thế vàng hóa nền kinh tế, ngay từ đầu năm 2024, Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước đã triển khai những hành động đầu tiên tác động tới thị trường vàng.

Bước đầu, Công điện của Thủ tướng Chính phủ số 1426/TTg ngày 23/12/2023 về các giải pháp quản lý thị trường vàng giao cho Ngân hàng Nhà nước là đầu mối chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện các biện pháp ổn định thị trường vàng. Bên cạnh đó, công điện cũng thúc giục các cơ quan thanh tra, kiểm tra, bảo vệ pháp luật xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật liên quan tới thị trường vàng.

Nhiệm vụ trên tiếp tục được nhắc lại trong Nghị quyết 20/NQ-CP ngày 5/2/2024 của Phiên họp Chính phủ thường kỳ, Công điện số 23 của Thủ tướng Chính phủ ngày 20/3/2024 về tăng cường các biện pháp quản lý thị trường vàng.

Chỉ trong 3 tháng, NHNN, Bộ Công An, Bộ Công thương, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp, Tổng thanh tra Chính phủ,… liên tiếp nhận được yêu cầu từ người đứng đầu Chính phủ rốt ráo siết chặt quản lý thị trường vàng.

Kết quả trong Quý 1, đã có nhiều cuộc thanh tra, kiểm tra đối với thị trường vàng, hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh vàng, các cửa hàng, đại lý phân phối, mua bán vàng miếng và các chủ thể khác tham gia thị trường trên toàn quốc.

Rất nhiều cửa hàng vàng tại các thành phố lớn đã phải đóng cửa vì không đáp ứng được đủ các điều kiện kinh doanh vàng.  Thị trường mua bán vàng vật lý đã chuyển từ hình thức công khai sang các hội nhóm trao đổi hoạt động ngầm. Các cửa hàng vàng qua thanh tra, kiểm tra buộc phải công khai chứng từ nhập, xuất cũng như khai báo các giao dịch lớn với cơ quan chống rửa tiền.

Một vài vụ vận chuyển vàng qua biên giới đã bị phát hiện. Con đường nhập lậu vàng không còn dễ dàng như trước đây. Nguồn cung thị trường vàng dần bó hẹp trong khuôn khổ số lượng vàng sẵn có trong nước.

Đấu thầu vàng không thành, chuyển sang trực tiếp bán vàng bình ổn

Tuy vậy, thị trường vàng thế giới đã liên tục tăng dựng đứng trong suốt 9 tháng đầu năm 2024 khiến khó có ai cưỡng nổi sức hút của vàng. Người dân đổ xô đến các cửa hàng vàng để tìm mua vàng, trong khi giá vàng tiếp tục tăng cao. Ngân hàng Nhà nước chuyển sang tính toán phương án “phá dự trữ kho vàng” để giải tỏa cơn khát vàng trong dân chúng.

Từ ngày 22/4 đến ngày 26/5/2024, NHNN đã tổ chức 9 phiên đấu thầu vàng, bán ra 48.500 lượng vàng. Tuy vậy, hiệu quả của các cuộc đấu thầu vàng không cao, thậm chí tác dụng ngược. Cụ thể, trước ngày đấu thầu giá vàng nằm im, thậm chí có phần giảm nhẹ, nhưng ngay sau phiên đấu thầu, giá vàng tăng vọt lên tầm cao mới, càng đấu thầu, giá vàng càng tăng.

Trước những phản hồi của thị trường, Chính phủ đã quyết định dừng đấu thầu vàng trong tháng 5 để thực hiện biện pháp bình ổn thay thế.

NHTM nhà nước trực tiếp bán vàng bình ổn nhưng tuyên bố trước sẽ không mua lại

Từ ngày 3/6/2024, NHNN thực hiện bán vàng trực tiếp cho 4 ngân hàng thương mại có vốn nhà nước – gồm Vietcombank, BIDV, Agribank và Vietinbank (sau vài ngày có thêm SJC cũng tham gia kênh vàng bình ổn). Mức giá nhập vào, bán ra do NHNN xác định căn cứ theo giá thế giới và mục tiêu thu hẹp chênh lệch giá vàng SJC so với giá vàng thế giới.

Kết quả, giá vàng SJC đã đứng im trong suốt 20 ngày kể từ khi NHNN bán vàng ra thị trường. Chênh lệch giá vàng trong nước và thế giới dần thu hẹp còn 4,7 triệu đồng so với chênh lệch 15 triệu đồng trước đây.

Tuy nhiên, giá vàng có hạ nhiệt nhưng cơn mê vàng của người dân vẫn tiếp tục dâng cao. Có quá nhiều người dân tập trung xếp hàng ở điểm bình ổn từ đêm khuya, gây mất trật tự, ảnh hưởng tới hoạt động bình thường của các ngân hàng thương mại. Dịch vụ xếp hàng hộ, bán suất mua vàng cũng mọc lên tự phát.

Sau 3 tuần triển khai bán vàng trực tiếp, 5 đơn vị bán vàng bình ổn đã chuyển sang từ hình thức bán vàng trực tiếp sang hình thức đặt đăng ký trước, giao  vàng sau vài ngày. Tuy nhiên, theo phản ánh của người dân thì những điểm bán vàng bình ổn làm việc khá chiếu lệ. Cổng đăng ký chỉ mở vài phút rồi đóng ngay, cho dù vẫn còn nhiều người dân có nhu cầu mua vàng. Số lượng vàng mà mỗi người được mua cũng rất ít, chỉ khống chế tối đa 1 lượng/người.

Bên ngoài, lực lượng cảnh sát liên tục rà soát các điểm bán vàng, nhằm phát hiện các giao dịch bán vàng trao tay, mua suất bán vàng,… để cảnh cáo.

Mua vàng đã khó, bán vàng cũng không dễ, giá không cao như niêm yết

Chiến dịch bán vàng tại các điểm bình ổn phần nào cũng đã thỏa mãn được tâm lý được sở hữu vàng của dân chúng. Tuy nhiên, khoảng sau 1 tháng người nắm giữ vàng mới bắt đầu “ngấm” tuyên bố ban đầu của NHNN về các điểm bình ổn chỉ bán vàng chứ không mua lại.

Sau một thời gian ôm giữ vàng, một số người có nhu cầu tiền mặt đã tìm tới các cửa hàng vàng để bán vàng và nhận ra việc bán vàng bình ổn cũng có rủi ro. Khi giá vàng đang lên, các cửa hàng vàng sẽ nhập vào bình thường, nhưng khi vàng đang xuống thì việc bán ra mới mức giá niêm yết của NHNN không hề đơn giản.

Nếu vàng vì lý do nào đó mà mất hóa đơn, không có hóa đơn thì khả năng tiêu thụ rất mong manh. Trong trường hợp này, một số cửa hàng sẽ mách cho người bán vàng cách thức tiêu thụ vàng “không chính ngạch” và người bán phải chịu tiền phí.

Về việc các cửa hàng vàng không dám nhập vàng không có hóa đơn, một chủ tiệm vàng tại TP.HCM cho biết, có lần đã bị cơ quan chức năng kiểm tra và thu giữ rất nhiều vàng không có hóa đơn đầu vào, do vậy ông phải kiểm tra rất kỹ lưỡng chất lượng vàng và nguồn gốc mới thu mua lại.

Thị trường ngầm nở rộ, rủi ro đổ về người tham gia

Dân gian có câu “khi cánh cửa này đóng lại, thì một cánh cửa khác sẽ mở ra”. Thị trường vàng cũng vậy, mỗi khi thị trường vàng thế giới biến động thì các cửa hàng vàng không còn là điểm tập trung của người mua bán nữa. Thay vào đó, các hội nhóm trên Facebook, Zalo sẽ nổi lên, giao dịch rất sôi động.

Người có nhu cầu chỉ cần đăng nhu cầu bán hoặc mua lên nhóm, lập tức sẽ có những người giao dịch ẩn danh tiếp cận. Tuy nhiên, giao dịch vàng theo cách thức này rất mất an toàn, dễ bị lừa đảo. Bên cạnh đó, người tham gia cũng dễ gặp rủi ro pháp lý khi mua bán vàng với đơn vị không có giấy phép, có thể chịu mức phạt  hành chính từ 10 đến 20 triệu đồng.

Song song với thị trường giao dịch vàng vật chất trên mạng, nhiều người còn tìm tới các phần mềm ứng dụng giao dịch vàng ảo. Các thị trường này giao dịch theo các chỉ số thị trường quốc tế, nhưng thực chất là một hệ thống hoạt động độc lập với mức độ rủi ro còn cao hơn. Không chỉ vi phạm pháp luật Việt Nam về giao dịch trên mạng, người tham gia còn gặp rủi ro mất trắng tài khoản nếu chủ sàn cố tình đóng tài khoản và biến mất.

Trong thời gian tới, mục tiêu siết chặt thị trường vàng trong nước sẽ tiếp tục không đổi. Trả lời phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại Kỳ họp 8, Quốc hội khóa XV, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước Nguyễn Thị Hồng đã thẳng thắn chia sẻ, quan điểm chung của NHNN là vẫn tiếp tục thực hiện giải pháp làm sao để vàng không phải là mặt hàng hấp dẫn để đầu cơ. Việc đáp ứng nhu cầu tích vàng của người Á Đông thì NHNN sẽ tính toán cách thức cho phù hợp.

Bước sang năm 2025, giá vàng thế giới có thể có nhiều biến động, lên hoặc xuống tùy thuộc vào nhiều yếu tố. Tuy nhiên chắc chắn đầu cơ vàng trong nước sẽ không nhận được sự ủng hộ của Chính phủ và NHNN. Do vậy, người dân cần cân nhắc lợi ích và rủi ro để tính toán phù hợp các khoản đầu tư vào vàng.