Thị trường sữa phát triển nóng, tại sao nhiều vùng nuôi bò sữa trên đà phá sản?

Thị trường sữa phát triển nóng, nhiều thương hiệu mới xuất hiện nhưng doanh nghiệp ưu tiên dùng bột sữa nhập khẩu giá rẻ, dễ bảo quản, lợi nhuận cao. Ngành chăn bò sữa trong nước bị dồn vào chân tường, nhiều vùng nuôi trên đà phá sản.

• Đề nghị siết chặt kiểm dịch, truy xuất nguồn gốc cá tầm nhập khẩu từ Trung Quốc

Nhiều vùng chăn nuôi bò sữa truyền thống trên đà phá sản

Ngành chăn nuôi bò sữa Việt Nam từng có giai đoạn phát triển ấn tượng. Chương trình phát triển giai đoạn 2000 – 2020 chứng minh Việt Nam hoàn toàn có khả năng xây dựng ngành sữa dựa trên nguồn nguyên liệu nội địa. Nhờ kết hợp giữa chăn nuôi tập trung và mô hình nông hộ, đàn bò sữa và sản lượng sữa tươi từng đạt mức tăng trưởng hai con số, đứng đầu khu vực.

Những năm 2010-2015, đàn bò tăng 15,4%/năm, sản lượng sữa tăng gần 18%/năm. Các vùng như Mộc Châu, Ba Vì, TPHCM từng trở thành “thủ phủ” bò sữa, tạo sinh kế ổn định cho hàng vạn hộ dân. Tuy nhiên, bức tranh tươi sáng đó đang dần bị che mờ.

Thị trường sữa trong nước phát triển quá nóng, nhiều thương hiệu xuất hiện, trong khi lượng nguyên liệu sữa nhập khẩu – từ sữa bột đến sữa hoàn nguyên – tràn vào ồ ạt, với tốc độ tăng bình quân 8-12% mỗi năm, thậm chí có năm lên đến 20%. Hệ quả là thị trường rối loạn, sữa tươi trong nước bị lấn át, người tiêu dùng khó phân biệt chất lượng.

Điều đáng lo ngại nhất chính là tốc độ tăng trưởng của đàn bò sữa trong nước giảm sút thê thảm, từ mức 15,4%/năm giai đoạn 2010-2015, đến nay chỉ còn 0,4%/năm. Sự sụt giảm này diễn ra mạnh mẽ nhất ở khu vực chăn nuôi nông hộ – vốn chiếm tỷ trọng lớn trong ngành.

Theo ông Nguyễn Xuân Dương – Chủ tịch Hội Chăn nuôi Việt Nam: “Nhiều vùng chăn nuôi bò sữa truyền thống đang trên đà phá sản, như TPHCM, Ba Vì, Mộc Châu… riêng đàn bò sữa của TPHCM giảm trên 50%”.

Sản lượng sữa tươi nguyên liệu cũng giảm tốc nghiêm trọng, từ mức tăng gần 18%/năm xuống chỉ hơn 3%/năm giai đoạn 2020-2024. Với đà này, mục tiêu tự túc 60% nguyên liệu vào năm 2030 sẽ khó đạt.

Trong bối cảnh doanh nghiệp chế biến ưu tiên sữa bột nhập khẩu vì giá rẻ, bảo quản dễ, lợi nhuận cao, người chăn nuôi nội địa rơi vào thế khó: chi phí tăng, giá bán sữa thấp, đầu ra bấp bênh. Ngành chăn nuôi bò sữa đang bị dồn vào chân tường, mất dần lợi thế ngay trên sân nhà.

Cần có quy định gắn việc sản xuất kinh doanh sữa gắn với phát triển vùng nguyên liệu sữa tươi trong nước

Vì sữa tươi có lợi cho người tiêu dùng, nhưng ít lợi nhuận nhất đối với người kinh doanh nên không chỉ các quốc gia có ngành sản xuất sữa phát triển, mà ngay ở các nước kém phát triển trong khu vực như Ấn Độ, Indonesia, Philippines, Thái Lan, Trung Quốc cũng phải có những quy định gắn các sản phẩm sữa với vùng nguyên liệu sữa tươi trong nước.

Hội Chăn nuôi kiến nghị các Bộ ngành, cơ quan chức năng bốn nhóm giải pháp.

Thứ nhất, tập trung phát triển nguồn sữa tươi, nguyên liệu, phụ gia trong nước; hạn chế nhập khẩu các nguyên liệu trong nước sản xuất được.

Thứ hai, yêu cầu chương trình sữa học đường phải sử dụng các sản phẩm sữa tươi.

Thứ ba, cần hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật minh bạch, rõ ràng để phân biệt các sản phẩm sữa và từ sữa, sữa tươi và sữa bột pha nước để người tiêu dùng lựa chọn sử dụng, người sản xuất, kinh doanh, cơ quan quản lý thực hiện.

Thứ tư, quy định bắt buộc các cơ sở sản xuất kinh doanh sữa phải có vùng hoặc gắn với vùng nguyên liệu sữa nguyên liệu trong nước, hoặc phải sử dụng tối thiểu bao nhiêu % nguyên liệu sữa tươi trong nước.

Hội Chăn nuôi Việt Nam cho rằng, nếu có chính sách phù hợp, Việt Nam hoàn toàn có thể mở rộng tổng đàn bò sữa lên 1,3 – 1,5 triệu con vào năm 2035, đạt sản lượng 4-5 triệu tấn, hướng tới tự chủ 60% nguyên liệu vào năm 2045. Đây vừa là mục tiêu khả thi, vừa là yêu cầu cấp bách để bảo đảm an ninh dinh dưỡng quốc gia.