Nguyên nhân gốc rễ gây rụng tóc

Tương tự như cách các loài thực vật thay lá, mái tóc của chúng ta cũng mọc theo chu kỳ. Khi nhịp điệu này bị phá vỡ, thì có thể dẫn đến rụng tóc.

Đây là phần 1 trong loạt bài “Nguyên nhân gốc rễ gây rụng tóc”

Chân tóc giống như một thế giới thu nhỏ tràn đầy sự sống.

Nang tóc bao quanh chân tóc, hoạt động như một hệ thống vận chuyển hiệu quả, cung cấp dưỡng chất và sản sinh các thành phần thiết yếu cho sự phát triển khỏe mạnh của mái tóc. Tuy nhiên, khi hệ thống tinh tế này bị gián đoạn thì tóc sẽ rụng.

Ít nhất 80% nam giới và gần một nửa phụ nữ bị rụng tóc nhiều tại một thời điểm nào đó. Để giải quyết hiệu quả vấn đề rụng tóc, việc hiểu rõ cách tóc mọc như thế nào và xác định nguyên nhân gốc rễ gây rụng tóc là rất quan trọng.

Sự phát triển của tóc

Tất cả các hoạt động quan trọng của tóc đều diễn ra trong nang tóc – tại gốc của nó.

Các tế bào bên trong nang tóc thuộc nhóm hoạt động trao đổi chất mạnh mẽ nhất và phân chia nhanh nhất trong cơ thể con người. Chân tóc có phần đáy hình củ hành, chứa nhú bì, một cấu trúc gồm nhiều mạch máu nhỏ, cung cấp máu và dưỡng chất thiết yếu cho sự phát triển của tóc.

Các tế bào tóc mới liên tục được sản sinh bên trong nang tóc, tạo thành những sợi tóc dần dần nhô lên khỏi bề mặt da. Quá trình này cho phép tóc mọc với tốc độ trung bình khoảng 1 cm/ tháng. Điều đáng chú ý là số lượng nang tóc trên da đầu là cố định – khoảng 100.000, với mỗi nang tóc có khả năng sản sinh ra nhiều sợi tóc trong suốt vòng đời của nó.

Sự phát triển của tóc tuân theo một chu kỳ tuần hoàn, tương tự như sự phát triển của thực vật. Chu kỳ này bắt đầu với giai đoạn tăng trưởng kéo dài từ 2 đến 7 năm. Sau giai đoạn này, chân tóc tách khỏi nhú bì  –  nơi cung cấp dưỡng chất và bước vào giai đoạn nghỉ ngơi. 3 đến 4 tháng sau, sợi tóc rụng và một sợi tóc mới bắt đầu mọc, tiếp tục chu kỳ này.

Tuy nhiên, không giống như thực vật, tóc không rụng đồng loạt theo mùa. Thay vào đó, các sợi tóc ở các giai đoạn khác nhau tại cùng một thời điểm đều duy trì sự phân bố ổn định: 80 đến 90% tóc đang trong giai đoạn tăng trưởng và 10 đến 20% đang trong giai đoạn nghỉ ngơi và các giai đoạn khác.

Một người trưởng thành khỏe mạnh rụng tự nhiên khoảng 70 đến 100 sợi tóc mỗi ngày.

“Về mặt khoa học, không ai bị hói đầu chỉ vì tóc rụng tự nhiên”, Rajesh Rajput, bác sĩ phẫu thuật cấy ghép tóc và là thành viên của Hiệp hội Phẫu thuật Phục hồi tóc Quốc tế, nói với The Epoch Times.

Tuy nhiên, “bạn sẽ bị hói đầu khi không có tóc mới thay thế do sự gián đoạn trong chu kỳ phát triển tự nhiên của tóc”, ông nói.

Có thể đảo ngược việc rụng tóc không?

Một số loại rụng tóc có thể đảo ngược được, đặc biệt là khi do sự gián đoạn trong chu kỳ phát triển tự nhiên. Trong những trường hợp này, các nang tóc – nền tảng của sự phát triển tóc – vẫn còn nguyên vẹn và vẫn có thể sản xuất tóc mới.

Tuy nhiên, có một số dạng rụng tóc là vĩnh viễn. Khi các nang tóc bị tổn thương nghiêm trọng và trở thành sẹo xơ hóa, chúng sẽ mất khả năng tái tạo tóc. Dạng rụng tóc này được phân loại là rụng tóc có sẹo, trong khi rụng tóc có thể phục hồi được thuộc loại rụng tóc không sẹo.

Khoảng 70% bệnh nhân tìm kiếm phương pháp điều trị rụng tóc mắc chứng rụng tóc không sẹo.

Bất kể loại rụng tóc nào, đều có những cách để làm chậm hoặc thậm chí cải thiện tình trạng này ở một mức độ nào đó – mặc dù không có giải pháp nào phù hợp với tất cả mọi người. Loạt bài này sẽ khám phá chi tiết các giải pháp khắc phục và phương pháp phòng ngừa khác nhau.

Bước đầu tiên là xác định nguyên nhân gây rụng tóc.

4 nguyên nhân chính gây rụng tóc

Di truyền – sự thật khó tránh khỏi

Ông Rodney Sinclair, giáo sư nghiên cứu tại Khoa Y của Đại học Melbourne và là giám đốc của Sinclair Dermatology, đã chia sẻ một trường hợp ấn tượng từ nghiên cứu của ông.

Một người đàn ông làm việc trong lĩnh vực tư vấn tài chính tại McKinsey & Company có công việc rất căng thẳng, thường làm việc từ 15 đến 18 giờ/ngày. Khi bắt đầu bị rụng tóc, anh cho rằng nguyên nhân là do căng thẳng.

Tuy nhiên, khi trở về Úc, anh gặp người anh em sinh đôi giống hệt mình – người cũng bị rụng tóc tương tự. Thế nhưng, trong 9 tháng qua, người anh trai của anh đã sống một cuộc sống vô tư ở Vịnh Byron, lướt sóng và tận hưởng cuộc sống.

Hai anh em sinh đôi đó mắc chứng rụng tóc androgenetic, một tình trạng di truyền phức tạp được gọi là rụng tóc kiểu hói đầu. Giáo sư Sinclair nói với The Epoch Times rằng: “Có khoảng 80% là do di truyền và ít hơn 20% là do môi trường”.

Sự phát triển của tóc được kích thích tự nhiên bởi androgen – hormone có ở cả nam và nữ. Ví dụ, trước tuổi dậy thì, chỉ có lông tơ mọc ở vùng nách. Khi nồng độ androgen tăng lên, lông thô và sẫm màu hơn bắt đầu phát triển.

Tuy nhiên, đối với một số người, androgen lại ức chế hoạt động của nang tóc ở một số vùng da đầu. Nang tóc của họ quá nhạy cảm với androgen, đặc biệt là dihydrotestosterone (DHT) – loại hormone mạnh nhất ảnh hưởng đến nang tóc. So với những người khác, những người này có nhiều thụ thể androgen hơn ở vùng chân tóc và đỉnh đầu, cho phép DHT liên kết trong thời gian dài hơn, gửi tín hiệu liên tục đến các tế bào nang tóc. Điều này kích thích quá mức nang tóc và dẫn đến tình trạng co rút và thoái hóa dần dần.

Do đó, giai đoạn phát triển của tóc bị rút ngắn lại, dẫn đến tóc mỏng hơn và yếu hơn theo thời gian. Cuối cùng, tóc trở nên quá yếu để nhô lên khỏi bề mặt da đầu, để lại những lỗ nang tóc trống rỗng.

Rụng tóc do androgen là một dạng rụng tóc không sẹo. Tuy nhiên, nếu không được điều trị, các nang tóc liên tục co lại có thể biến mất vĩnh viễn, khiến tóc không thể mọc lại.

“Rụng tóc androgenetic là tình trạng phổ biến nhất ở cả 2 giới”, Tiến sĩ David Saceda-Corralo, bác sĩ da liễu tại Bệnh viện Đại học Ramón y Cajal ở Madrid, Tây Ban Nha và là nhà nghiên cứu chuyên về rối loạn tóc cho biết. Dựa trên kinh nghiệm lâm sàng của mình, 70% bệnh nhân rụng tóc androgenetic là nam giới, trong khi 30% là nữ giới. Ông nói thêm rằng, ở phụ nữ, tình hình phức tạp hơn.

Kiểu rụng tóc trong chứng rụng tóc androgenetic khác nhau giữa nam giới và phụ nữ.

Rụng tóc kiểu nam thường bắt đầu ở trán, với đường chân tóc dần lùi lại và tóc thái dương mỏng dần. Trong một số trường hợp, hói đầu cũng phát triển ở đỉnh đầu và trong những trường hợp nghiêm trọng, chỉ còn lại tóc ở hai bên và sau đầu, tạo thành hình móng ngựa.

Ở phụ nữ, đường chân tóc thường được giữ nguyên, nhưng tình trạng tóc mỏng lại xảy ra dọc theo đường ngôi giữa của da đầu và lan rộng ra hai bên. Theo thời gian, mảng tóc rụng tạo thành hình cây thông Noel khi da đầu lộ ra nhiều ​​hơn.

Giáo sư Sinclair cho biết: “Rụng tóc androgenetic ảnh hưởng đến 100% tất cả nam giới và tất cả phụ nữ khi họ già đi”.

Ông lưu ý, theo tuổi tác, việc rụng tóc androgen là điều không thể tránh khỏi – sự khác biệt duy nhất là khi nào nó bắt đầu và mức độ tiến triển của tình trạng này. “Không có người đàn ông 50 tuổi nào trên hành tinh này có mái tóc giống như một cậu bé 15 tuổi”.

Căng thẳng

Người anh sinh đôi vô lo trong trường hợp trên cũng gặp phải tình trạng rụng tóc, vì vậy không phủ nhận vai trò của căng thẳng, vốn không liên quan đến các yếu tố di truyền –  là tác nhân đã được chứng minh rõ ràng đối với việc rụng tóc.

Các nang tóc rất nhạy cảm với căng thẳng, ngoài việc chứa các thụ thể cho hormone căng thẳng, chúng còn có thể tự sản sinh ra các hormone này.

Một phát hiện đáng chú ý là nồng độ cortisol trong các sợi tóc, đặc biệt là trong 3 cm gần da đầu, có thể đóng vai trò như một bản ghi sinh học về mức độ căng thẳng tích lũy trong 3 tháng qua.

Khi các hormone căng thẳng liên kết với các thụ thể của nang tóc, chúng sẽ làm gián đoạn quá trình mọc tóc bình thường và đẩy nhanh tốc độ rụng tóc. Ngoài ra, căng thẳng còn cản trở khả năng quay lại chu kỳ tăng trưởng, ngăn cản tóc mọc lại. 

Căng thẳng tâm lý cũng kích thích giải phóng các neuropeptide, kích thích hệ thần kinh và hệ miễn dịch. Phản ứng miễn dịch quá mức có thể tấn công nhầm vào các nang tóc, dẫn đến rụng tóc từng mảng, một loại rối loạn tự miễn gây rụng tóc từng mảng. Ngoài ra, các neuropeptide này đã được chứng minh là có khả năng kích hoạt và đẩy nhanh quá trình chết tế bào theo chương trình trong các tế bào nang tóc, làm trầm trọng thêm tình trạng rụng tóc từng mảng.

Rối loạn giấc ngủ

Ngoài áp lực công việc và cuộc sống hàng ngày, chất lượng giấc ngủ kém và tình trạng thức khuya thường xuyên – ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại – có thể góp phần làm tóc mỏng và rụng.

Một tổng quan hệ thống đã phát hiện ra mối quan hệ nhân quả 2 chiều đáng kể giữa rối loạn giấc ngủ và rụng tóc từng mảng. Các nhà nghiên cứu đã quan sát thấy rằng, những người mắc chứng rối loạn giấc ngủ có nguy cơ mắc chứng rụng tóc từng mảng cao hơn 65%, với tác động đặc biệt rõ rệt ở những người trẻ và trung niên. Một nghiên cứu của Đài Loan đã báo cáo về mức tăng nguy cơ thậm chí còn cao hơn nữa – gấp 4,7 lần.

Một nghiên cứu khác xác định rằng, chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA) – tình trạng đặc trưng bởi chứng ngáy ngủ và rối loạn hô hấp khi ngủ – có thể là yếu tố nguy cơ tiềm ẩn gây rụng tóc theo kiểu nam giới ở những người có tiền sử gia đình bị rụng tóc. Cụ thể, những người vừa mắc OSA vừa có khuynh hướng di truyền bị rụng tóc có nguy cơ mắc chứng rụng tóc androgenetic cao gấp 7 lần so với những người không có các yếu tố này.

Ngoài ra, rụng tóc androgenetic cũng có liên quan đáng kể đến chất lượng giấc ngủ kém và tổng thời gian ngủ dưới 6 giờ mỗi đêm.

Căng thẳng sinh lý

Hơn 90% phụ nữ bị rụng tóc lan tỏa và quá nhiều trong khoảng 3 đến 4 tháng sau khi sinh. Nhiều bà mẹ mới sinh nhận thấy tóc rụng quá nhiều trên gối hoặc rụng thành từng búi khi gội đầu, khiến mái tóc mỏng hơn rõ rệt. Đây là một trải nghiệm khó chịu thường gây ra căng thẳng đáng kể.

Hiện tượng này có liên quan đến sự thay đổi nội tiết tố trong và sau khi mang thai. Cụ thể, trong thời gian mang thai, nồng độ hormone tăng cao sẽ kéo dài giai đoạn tăng trưởng của tóc, giúp giữ lại nhiều sợi tóc hơn bình thường. Tuy nhiên, nồng độ hormone này giảm mạnh sau khi sinh con, gây ra sự thay đổi hàng loạt của các nang tóc từ giai đoạn tăng trưởng sang giai đoạn tiếp theo. Kết quả, chỉ vài tháng sau sinh, các nang tóc đồng loạt bước vào giai đoạn nghỉ ngơi dẫn đến tình trạng rụng tóc sau sinh rõ rệt.

Rụng tóc sau sinh là một dạng rụng tóc telogen phổ biến, một tình trạng tạm thời, trong đó tóc rụng quá nhiều do sự gián đoạn trong chu kỳ phát triển của tóc. Thông thường, tóc rụng sẽ mọc lại trong vòng vài tháng và mật độ tóc dần trở về trạng thái bình thường.

Tuy nhiên, sinh con không phải là nguyên nhân duy nhất. Sự mất cân bằng nội tiết tố, bệnh tật, phẫu thuật, một số loại thuốc nhất định và thậm chí cả nhiễm COVID-19 đều có thể khiến cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng nghiêm trọng, dẫn đến rụng tóc telogen. Trong hầu hết các trường hợp, tóc sẽ mọc trở lại khi yếu tố gây căng thẳng tiềm ẩn được giải quyết.

Ông Rajput cho biết: “Tóc có mức độ ưu tiên thấp nhất trong cơ thể”. Khi cơ thể đối mặt với bệnh tật hoặc mất cân bằng, nó sẽ chuyển hướng năng lượng khỏi quá trình mọc tóc để duy trì các chức năng sinh tồn thiết yếu. Đây là lý do tại sao nhiều người thường bị rụng tóc sau một cuộc khủng hoảng về thể chất.

3 nguyên nhân gây rụng tóc hàng ngày

Nhiều nguyên nhân gây rụng tóc hàng ngày có thể tránh được.

Tác động của một số loại thực phẩm

Như đã đề cập trước đó, nang tóc có hoạt động trao đổi chất cao và cần một nguồn cung cấp dưỡng chất ổn định để hỗ trợ sự phát triển của tóc. Những dưỡng chất này được đưa vận chuyển qua máu thông qua mạng lưới mạch máu dày đặc, đóng vai trò là nền tảng cho quá trình sản xuất tóc.

Ông Rajput cho biết: “Cần rất nhiều chất dinh dưỡng để tóc phát triển”.

Thực phẩm chế biến sẵn cực kỳ thiếu các dưỡng chất thiết yếu và chứa lượng đường dư thừa cùng chất béo không lành mạnh làm mất cân bằng nội tiết tố và làm chậm quá trình phát triển của tóc. Các chất phụ gia như nitrat và photphat có thể gây viêm và stress oxy hóa, làm tổn thương thêm nang tóc.

Ông Rajput cho biết, thực phẩm chế biến sẵn làm tăng sự tích tụ độc tố, các gốc tự do và các loại oxy phản ứng trong cơ thể. Ông nói thêm rằng “Sự tích tụ độc tố khiến các tế bào trở nên quá yếu – đến mức ngay cả nồng độ hormone bình thường cũng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến chúng”.

Việc tiêu thụ quá nhiều thực phẩm có chỉ số đường huyết cao, giàu đường đơn, chẳng hạn như ngũ cốc tinh chế và đồ uống có đường, cũng có thể góp phần gây rụng tóc. Hơn nữa, nồng độ insulin cao làm suy giảm tuần hoàn máu ở da đầu, giảm lượng oxy cung cấp cho nang tóc.

Tần suất gội đầu

Da đầu và tóc tích tụ các tạp chất, bao gồm bã nhờn, tế bào da chết, cặn sản phẩm (như gel vuốt tóc), bụi bẩn, phấn hoa và thậm chí cả khói thuốc lá. Da đầu cũng chứa vi khuẩn và nếu không được làm sạch đúng cách, bụi bẩn cùng các vi khuẩn dư thừa sẽ tích tụ, ảnh hưởng đến sức khỏe của da đầu và nang tóc.

Bã nhờn không được làm sạch có thể bị oxy hóa và làm tắc nghẽn nang tóc, gây ngứa, kích ứng da đầu và làm rụng tóc nhiều hơn. Mức độ ngứa tăng đáng kể trong vòng 72 giờ sau lần gội đầu gần nhất, đi kèm với sự tích tụ bã nhờn nhiều hơn.

Tuy nhiên, gội đầu quá nhiều có thể gây tổn thương tiềm ẩn cho tóc và làm mất đi lợi ích mong muốn. Một số loại dầu gội có chứa chất hoạt động bề mặt mạnh – như sulfat – có thể làm yếu tóc, khiến tóc trở nên xơ rối, dễ gãy và đồng thời làm khô da đầu.

Buộc tóc đuôi ngựa và đội mũ

Các kiểu tóc như búi cao, buộc kiểu đuôi ngựa chặt, tết ​​tóc chặt và nối tóc sẽ tạo áp lực lên da đầu, kéo căng các nang tóc. Theo thời gian, điều này có thể gây viêm và tổn thương nang tóc và cuối cùng dẫn đến rụng tóc do lực kéo – một loại rụng tóc do nang tóc chịu áp lực kéo dài. Tình trạng này nghiêm trọng nhất ở những vùng chịu áp lực lớn nhất, thường là dọc theo đường chân tóc.

Bên cạnh đó, việc đội mũ hoặc mũ trùm đầu quá chặt trong thời gian dài có thể gây rụng tóc do lực kéo. Mũ quá chật, quá nóng hoặc ít khi được giặt sạch có thể hạn chế lưu thông máu đến nang tóc, đồng thời giữ lại mồ hôi và bã nhờn, làm tổn hại thêm đến sức khỏe da đầu.

Thông tin quan trọng

“Có hơn [một] trăm loại rụng tóc. Một số chứng rụng tóc có đặc điểm hoặc triệu chứng giống nhau”, Tiến sĩ Saceda-Corralo cho biết.

Đối với người bình thường, việc xác định nguyên nhân gây rụng tóc chỉ bằng quan sát là rất khó. Để chẩn đoán chính xác, cần có sự đánh giá từ các chuyên gia. Trong quá trình thăm khám, bác sĩ thường thực hiện các xét nghiệm sinh hóa cùng với các đánh giá chuyên sâu như soi da đầu – một kỹ thuật hình ảnh có độ phân giải cao được sử dụng để kiểm tra da đầu – trước khi xác định loại rụng tóc cụ thể.

Tiến sĩ Saceda-Corralo cũng lưu ý rằng, mọi người có thể mắc nhiều loại rụng tóc cùng một lúc. Ví dụ, một phụ nữ có thể đồng thời bị rụng tóc androgenetic và rụng tóc telogen.

“Ngăn ngừa rụng tóc dễ hơn nhiều so với việc cố gắng làm mọc lại tóc sau khi đã rụng”, Giáo sư Sinclair cho biết, đồng thời khuyến khích những người bị rụng tóc nên gặp bác sĩ và điều trị sớm.

Quá trình mọc tóc tuân theo một chu kỳ tự nhiên và cần áp dụng liên tục một số phương pháp điều trị trong vài tháng trước khi có kết quả rõ rệt. Để duy trì hiệu quả, cần có sự cam kết lâu dài.

Tiếp theo: Trước khi bàn về phương thức ăn uống, thói quen sinh hoạt và các phương pháp khắc phục tự nhiên, chúng ta hãy cùng xem xét kỹ hơn các loại thuốc và phương pháp điều trị rụng tóc phổ biến: Chúng có thực sự hiệu quả không và rủi ro là gì?

Theo Flora Zhao, The Epoch Times