Vì sao trẻ sơ sinh không được uống nước?

Mỹ: Nhiều trẻ sơ sinh nằm ngủ ở tư thế dễ gây đột tử. (Ảnh minh họa: Shutterstock)

Việc cho trẻ sơ sinh uống nước ngoài lượng nước cần thiết để pha sữa bột hoặc sữa công thức có thể gây quá tải cho chức năng thận đang trong giai đoạn hoàn thiện, dẫn đến một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng được gọi là ngộ độc nước.

(Ảnh minh họa: Shutterstock)

Khi trẻ được khoảng 6 tháng tuổi, hệ cơ quan đã phát triển hơn, cho phép cơ thể xử lý một lượng nhỏ nước một cách an toàn.

Nguy cơ sức khỏe khi cho trẻ sơ sinh uống nước

Ở trẻ dưới 6 tháng tuổi, thận chưa đủ khả năng đào thải nước dư thừa ra khỏi cơ thể. Khi lượng nước tích tụ quá mức, sự cân bằng dịch và điện giải bị phá vỡ. Trong những trường hợp nặng, điều này có thể gây ra ngộ độc nước – một biến chứng có thể đe dọa tính mạng.

Ngộ độc nước xảy ra khi lượng nước đưa vào vượt quá khả năng xử lý của cơ thể trẻ. Lượng nước dư thừa này làm loãng các chất điện giải thiết yếu như natri, canxi và kali – vốn đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì cân bằng dịch, điều hòa co cơ và dẫn truyền thần kinh.

Dấu hiệu ngộ độc nước

Khi nồng độ điện giải trong cơ thể giảm xuống quá thấp, trẻ có thể xuất hiện các dấu hiệu ngộ độc nước, bao gồm:

Môi và đầu chi chuyển màu xanh tím
Da lạnh, đặc biệt là ở tay hoặc chân
Quấy khóc, cáu gắt
Buồn nôn hoặc nôn
Phù nề ở mặt, bàn tay hoặc chân
Co giật (các cử động giật đột ngột, cứng đờ hoặc nhìn chằm chằm)
Ngủ gà bất thường

Nước dùng để pha sữa công thức

Nước được phép sử dụng để pha sữa công thức dạng bột hoặc dạng thanh. Cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn trên nhãn sản phẩm và luôn dùng đúng tỷ lệ giữa sữa công thức và nước.

Việc thêm nước quá mức để pha sữa có thể tưởng như là hữu ích, nhưng thực tế lại làm tăng nguy cơ ngộ độc nước và khiến trẻ không được cung cấp đủ dưỡng chất cần thiết.

Nếu gặp khó khăn về chi phí mua sữa công thức, phụ huynh có thể liên hệ với Chương trình Sữa học đường, cơ quan y tế địa phương, bác sĩ nhi khoa, trung tâm y tế xã/phường hoặc các tổ chức xã hội – từ thiện gần nơi cư trú. Những chương trình này có thể giúp gia đình đảm bảo nguồn sữa công thức, thực phẩm và sự hỗ trợ cần thiết cho trẻ.

Mẹo an toàn khi cho trẻ uống nước

Phụ huynh cần lưu ý những điểm sau khi cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ uống nước:

Luôn sử dụng nguồn nước an toàn, không chứa vi khuẩn, chì, nitrat và thuốc trừ sâu khi pha sữa công thức.
Nước máy thường có thể dùng được, trừ khi Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) tỉnh/thành phố có khuyến cáo khác. Nếu không chắc chắn, nên sử dụng nước lọc, nước đóng chai, nước cất hoặc nước đã đun sôi để nguội.
Nếu dùng nước giếng khoan riêng, cần kiểm tra định kỳ. Trung tâm Y tế dự phòng hoặc Viện Sức khỏe nghề nghiệp và môi trường có thể hướng dẫn cách kiểm tra chất lượng nước.

Một số địa phương có chương trình xét nghiệm nước giếng miễn phí. Nếu không, có thể liên hệ với cơ quan tài nguyên môi trường, y tế dự phòng cấp tỉnh hoặc phòng thí nghiệm được Bộ Y tế chứng nhận để xét nghiệm nước tin cậy.

Khi nào trẻ sơ sinh có thể uống nước?

Theo Hội Nhi khoa Việt Nam, trẻ có thể bắt đầu uống một lượng nhỏ nước từ khoảng 6 tháng tuổi, thường là khi trẻ bắt đầu ăn dặm. Ở giai đoạn này, thận của trẻ đã phát triển và có thể xử lý an toàn một lượng nhỏ chất lỏng bổ sung ngoài sữa công thức hoặc sữa mẹ.

Nếu trẻ có thể ngồi với sự hỗ trợ và nuốt sữa công thức hoặc sữa mẹ dễ dàng thì trẻ đã sẵn sàng tập uống từng ngụm nhỏ nước bằng cốc. Tuy nhiên, nước chỉ nên giới hạn ở vài ngụm nhỏ mỗi lần, tuyệt đối không thay thế các bữa bú chính.

Cách bắt đầu cho trẻ uống nước an toàn

Khi trẻ tròn 6 tháng tuổi, cha mẹ có thể bắt đầu cho trẻ uống từng ngụm nhỏ, từ 30 – 60 ml mỗi lần, thường là vài ngụm trong bữa ăn chính hoặc bữa phụ. Bạn cũng có thể cho trẻ uống từng ngụm nhỏ trong ngày. Việc trẻ không uống hết là bình thường vì phần lớn trẻ sơ sinh vẫn thích sữa mẹ hoặc sữa công thức trong giai đoạn đầu.

Nên tập cho trẻ uống nước bằng cốc tập uống có miệng mềm thay vì bình sữa. Điều này sẽ giúp trẻ hình thành kỹ năng uống nước mới và khuyến khích bé nhấp từng ngụm chậm hơn, kiểm soát hơn.

Lượng nước an toàn cho trẻ nhỏ là bao nhiêu?

Lượng nước mà trẻ cần phụ thuộc vào độ tuổi và giai đoạn phát triển. Dưới đây là hướng dẫn chung theo ngày:

Từ 6 – 12 tháng tuổi: khoảng 120 – 240 ml (tương đương nửa cốc đến 1 cốc) mỗi ngày
Từ 12 – 24 tháng tuổi: khoảng 240 – 960 ml (tương đương 1 đến 4 cốc) mỗi ngày

Thay thế nước để bù dịch

Trước 6 tháng tuổi, sữa mẹ hoặc sữa công thức cung cấp đầy đủ nhu cầu nước cho trẻ.

Ngay cả trong thời tiết nóng bức hoặc khi trẻ ốm nhẹ, cha mẹ cũng không cần cho trẻ uống thêm nước. Nếu trẻ có biểu hiện khát, cách tốt nhất là cho trẻ bú mẹ hoặc bú sữa công thức nhiều hơn.

Cần theo dõi các dấu hiệu mất nước như: số lần thay tã ít (dưới 6 – 8 tã mỗi ngày), nước tiểu sẫm màu, môi khô hoặc ngủ li bì bất thường.

Trong trường hợp lo ngại, hãy liên hệ với bác sĩ nhi khoa hoặc trạm y tế xã/phường. Bác sĩ có thể khuyến nghị cho trẻ bú nhiều hơn hoặc, trong một số trường hợp, bổ sung một lượng nhỏ dung dịch bù điện giải đường uống (ORS) như Oresol, nhưng chỉ khi có chỉ định y khoa.

Sau khi trẻ tròn 1 tuổi, có thể cho trẻ uống sữa bò nguyên kem hoặc sữa bò ít béo song song với nước lọc. Đây là hai lựa chọn lành mạnh nhất cho trẻ nhỏ.

Nên tránh các loại nước trái cây đóng chai, sữa có hương vị, sữa công thức cho trẻ tập đi và các loại đồ uống có đường vì chúng có thể khiến trẻ no giả, giảm hứng thú với thực phẩm lành mạnh hoặc hình thành thói quen ưa ngọt.

Nước chống đầy hơi cho trẻ sơ sinh là gì?

Nước chống đầy hơi là một loại chế phẩm thảo dược mà một số cha mẹ sử dụng để làm giảm chứng đầy hơi, đau bụng co thắt hoặc quấy khóc ở trẻ. Tuy nhiên, sản phẩm này không được Cục An toàn thực phẩm – Bộ Y tế Việt Nam quản lý. Hội Nhi khoa Việt Nam khuyến nghị cha mẹ nên ưu tiên các biện pháp tự nhiên trước như quấn tã, đung đưa, giảm ánh sáng, bế trẻ đi lại hoặc tắm nước ấm. Trước khi cho trẻ dùng bất kỳ loại thảo dược hay thuốc không kê đơn nào, cần tham khảo ý kiến bác sĩ nhi khoa.