AP báo cáo về chính quyền Zelensky đang tiến hành cấm Giáo hội truyền thống UOC

Chủ đề đàn áp Kitô giáo ở Ukraine lại xuất hiện trên kênh truyền thông Mỹ AP. Trong báo cáo hôm Thứ Năm, AP đã cập nhật tình hình việc “cấm một giáo hội” và chỉ ra rằng phán quyết giáo hội này thân Nga là điều “đang trong tranh cãi” (in dispute) cũng như các nghi ngờ rằng chính quyền đang thúc đẩy “cuộc ly giáo” (schism) khi chiến tranh đang diễn ra. Tiếp đó, truyền thông cánh hữu Mỹ Breitbart trích dẫn đăng lại, với một số bình luận và thông tin bổ sung so với báo cáo của AP.

Như tin đã đưa, DESS (cơ quan nhà nước Ukraine về vấn đề tôn giáo và tín ngưỡng) vào ngày 28/8 đã tuyên bố Giáo hội Chính thống giáo truyền thống UOC là có liên hệ với Giáo hội Chính thống giáo Nga ROC, như vậy, đó là cơ sở cho lập luận rằng UOC vi phạm bộ luật 3894 mà ông Zelensky ký ngày 24/8 năm ngoái. Tiếp đó, ngày 29/8, DESS đã khởi kiện giáo phận Kiev của UOC. Nếu vụ kiện thành công, thì nó sẽ là tiền lệ để kiện và đưa các giáo phận khác trên toàn quốc Ukraine ra ngoài vòng pháp luật.

Đây là những bước cuối cùng về mặt pháp lý của chính quyền người Do Thái Zelensky trong việc dỡ bỏ giáo hội truyền thống cả nghìn năm tuổi ở Ukraine.

Lưu ý rằng, luật 3894 ký vào 24/8/2024 là cấm hoạt động tôn giáo liên đới tới quốc gia thù địch. Mà quốc gia thù địch chung quy chỉ có Nag, và giáo hội mà đang bị chụp mũ là thân Nga thì cũng chỉ có UOC. Cho nên luật này thường gọi là luật cấm UOC.

Trong luật có ghi rằng tổ chức tôn giáo có thời hạn 9 tháng để cắt đứt quan hệ với quốc gia thù địch. Thời hạn đó sau nhiều lần gia hạn (nhờ UOC kiện) thì cuối cùng DESS tuyên bố là hạn đã hết, và ngày 28/8/2025 tuyên bố UOC là có liên đới với Nga.

Kỳ thực, UOC từ lâu đã tuyên bố không còn liên hệ gì với Nga, từ 2022 sau khi ROC tuyên bố ủng hộ Tổng thống Nga Vladimir trong chiến tranh Ukraine.

Chỉ có điều chính quyền Zelensky không thừa nhận điều đó, tiếp tục quy chụp UOC là thân Nga.

UOC có liên quan với Nga hay không thì vẫn còn tranh cãi

Báo cáo của AP (Mỹ) có đăng thông tin về việc này, và đặt tiêu đề đoạn tin đó là “mối liên đới với Moskva là đang trong tranh cãi” (ties to Moscow in dispute).

AP cũng trích lời của Robert Amsterdam, luật sư nhân quyền quốc tế do UOC thuê để bảo vệ quyền lợi của mình, rằng chính quyền Zelensky “cố tình bỏ qua” việc UOC đã tách khỏi Moskva, và “và việc thực hiện các bước thực tế để chứng minh sự tách biệt này, bao gồm việc thành lập các giáo xứ ở nước ngoài để phục vụ nhu cầu của người tị nạn Ukraine, một dấu hiệu rõ ràng của sự độc lập.”

Luật sư Amsterdam cáo buộc chính quyền Zelensky có động cơ chính trị nhằm “loại bỏ các thể chế độc lập khỏi đất nước,” theo AP trích dẫn.

AP cũng đề cập đến việc chính quyền Zelensky đang dùng “có liên quan tới Nga” để tước đi quyền công dân của Tổng giám mục Onufry, người đứng đầu UOC, cũng như lấy đó làm lý do buộc tội nhiều giáo sỹ khác của UOC.

Ly giáo trong thời chiến

Khá đặc biệt là vấn đề ly giáo cũng được AP đề cập đến, trong mục mang tên là “ly giáo và thời chiến” (schism and war).

Đây là chủ đề nhạy cảm và hầu như không được đề cập đến trong các truyền thông phương Tây. Hễ đề cập đến thì thường bị chụp mũ là “truyên truyền Nga” như là thông tin giả đang nhằm phá hoại đoàn kết và ổn định nội bộ Ukraine!

Vấn đề ly giáo này là nói về giáo hội mang cái tên rất giống, OCU (nếu dịch sang tiếng Việt thì sẽ cùng tên là Giáo hội Chính thống giáo Ukraine), được xúc tiến để thành lập bởi tổng thống Ukraine lúc đó là Petro Poroshenko vào tháng 12/2018.

AP trích dẫn một thăm dò của KIIS (Kiev International Institute of Sociology) công bố năm 2024, rằng 70% dân Ukraine tự nhận là theo Chính thống giáo. Con số này sẽ không làm ngạc nhiên bất kỳ ai đã biết về truyền thống Chính thống giáo ở Nga+Ukraine+Belarus.

Nhưng mà, con số này sẽ làm người đọc liên tưởng tới tính nghiêm trọng của việc chính quyền thúc đẩy ly giáo vào thời điểm chiến tranh ở Ukraine như thế nào.

Các biểu hiện của việc chính quyền Kiev thúc đẩy việc ly giáo này đã được AP viết trong báo cáo của mình.

• OCU (nhờ Poroshenko vận động) nhận được công nhận từ Giáo hội Chính thống giáo Constantinople. Mặc dù Constantinople là trung tâm trong lịch sử của Chính thống giáo, nhưng mà ngày nay, thành phố Istanbul này của Thổ Nhĩ Kỳ nơi có 99,8% dân chúng theo Hồi giáo, thì từ lâu nó đã không phải là trung tâm của cộng đồng Chính thống giáo nữa. Cộng đồng Chính thống giáo đông nhất hiện nay là ở Nga. OCU nhận được thừa nhận duy nhất từ Thượng phụ Bartholomew của Constantiple, và ngoài đó ra, nó không được thừa nhận bởi giáo hội Chính thống giáo nào khác.
• Chính quyền tích cực khuyến khích giáo sỹ và các giáo xứ chuyển từ UOC sang OCU. AP trích lời của người đứng đầu DESS cam kết rằng sự chuyển đổi này không thay đổi bất kỳ điều gì về giáo lý, v.v., chỉ là thay đổi sang giáo hội không liên quan tới Nga. Trên thực tế (không nằm trong báo cáo của AP) thì có nhiều báo cáo về hiện tượng OCU đốt sách và tài liệu của UOC, tuyên bố rằng đó là thân Nga, nhưng mà, trên thực tế đó là các tài liệu tín ngưỡng viết bằng tiếng Slavơ cổ (gốc của cả Nga và Ukraine). Chúng bị đốt đi để được thay bằng tài liệu viết bằng tiếng Ukraine. Việc này rất gây phản cảm trong giáo chúng và giáo sỹ. Nói ví dụ thế này cho dễ hiểu. Giả sử vì lý do quan hệ quốc tế nào đó, chính quyền tuyên bố hòa thượng và ni cô trong chùa không được đọc Kinh Phật bằng tiếng Trung Quốc nữa, thì các sư sãi và tín đồ Phật giáo có chịu không?!
• AP trích dẫn tuyên bố của “Ủy ban Tự do Tôn giáo Quốc tế” của Mỹ năm 2024, nêu lên quan ngại về vấn đề tự do tôn giáo ở vùng lãnh thổ do chính quyền Kiev đang kiểm soát, liên quan tới việc ban hành luật cấm UOC; đồng thời, tuyên bố cũng nêu quan ngại về vấn đề tự do tôn giáo ở vùng lãnh thổ do Moskva kiểm soát, rằng ở đó Nga uy hiếp tự do tín ngưỡng. Ai nếu lâu nay tin tưởng vào tuyên truyền của Kiev sẽ cảm thấy ngạc nhiên về tuyên bố này, bởi vì nó là bằng chứng hiển nhiên cho thấy UOC không hề theo Nga, tức là trái ngược với tuyên truyền của chính quyền Zelensky rằng UOC là giám điệp của Nga. Trên thực tế, có những nơi ở vùng Moskva kiểm soát, thì Nga ép họ giáo xứ UOC phải theo ROC.
• AP dẫn báo cáo của Cao ủy Nhân quyền LHQ năm 2024, chỉ trích rằng cách thức cấm UOC mà chính quyền Zelensky đang làm là cách “buộc cả một cộng đồng lớn phải chịu trách nhiệm cho hành vi của một vài cá nhân.”
• AP chỉ ra rằng trong các thăm dò của cơ quan nhà nước, thì dân chúng phần đông khai rằng họ là theo OCU. Nhưng mà, qua các hoạt động mà quan sát được trên thực tế, tín đồ Kitô Ukraine chính là lựa chọn tham dự các sự kiện tôn giáo do UOC tổ chức. Còn các sự kiện do chính quyền phối hợp OCU tổ chức thì ít tín đồ dân chúng tham gia, nhiều sự kiện là hoàn toàn chỉ có quan chức chính quyền tham gia.
• AP có nhắc tới việc chính quyền mới của Mỹ, chính quyền Trump, trong các lý do cắt giảm ngân sách tài trợ, có một lý do mà một số chính khách, đặc biệt là chính khách cánh hữu, chỉ trích rằng vì chính quyền Kiev đàn áp tôn giáo.

Breitbart có báo cáo thể thủ đoạn lợi dụng sự chênh lệch giữa lịch Gregory và lịch Julius để đổi các ngày lễ. Việc làm này là cách gây sức ép rõ ràng lên các giáo xứ. Bởi vì giáo xứ nào mà vẫn tổ chức ngày lễ theo lịch Julius thì bằng như đang tự tuyên bố là làm trái với chủ ý của chính quyền.

Tuy nhiên, trên thực tế cho thấy, các sự kiện tôn giáo do UOC tổ chức, vẫn cứ theo lịch Julius, và dân chúng Ukraine chính là cứ theo UOC. Ví như chúng tôi đã đưa tin về sự kiện Ngày lễ Rửa tội Rus năm nay.

Tổng thống Nga Vladimir Putin và Chính thống giáo

AP có nhắc tới 2 báo các mà AP đã đưa tin trước đó trong dịp Tổng thống Nga Putin sang thăm tiểu bang Alaska, Mỹ, trong dịp gặp mặt thượng đỉnh Mỹ-Nga vào tháng trước.

Một là việc giáo phận Alaska của OCA (Giáo hội Chính thống giáo Mỹ) đã kêu gọi và điều phố hoạt động cầu nguyện vì hòa bình khi ông Putin sang Mỹ. Và hai là tin ông Putin sang Mỹ đã giành thời gian tới đặt hoa ở mộ các chiến binh Nga chôn ở Alaska, và gặp mặt người đứng đầu giáo phận Alaska của OCA.

Nhật Tân