Báo cáo đặc biệt: Trung Quốc kiểm soát hơn 80% vật liệu pin thiết yếu cho thiết bị quốc phòng Mỹ

Trong một báo cáo mới rõ ràng và mạnh mẽ, các nhà nghiên cứu quốc phòng Hoa Kỳ tiết lộ cách Trung Quốc kiểm soát hơn 80% vật liệu pin quan trọng cần thiết cho công nghệ quốc phòng Mỹ, đặt ra một mối đe dọa an ninh quốc gia khẩn cấp. Nhóm chuyên gia kêu gọi đơn giản hóa thủ tục cấp phép và hợp tác với các đồng minh để đối phó với sự thống trị của Bắc Kinh trên thị trường lithium và than chì.

Hình ảnh công nhân làm việc tại một nhà máy chuyên sản xuất pin lithium cho ô tô điện ở Nam Kinh, tỉnh Giang Tô phía đông Trung Quốc. (Ảnh của STR/AFP qua Getty Images)*

Nhờ các quy trình cấp phép lỏng lẻo, tiêu chuẩn môi trường thấp kém và các can thiệp mạnh mẽ do nhà nước dẫn dắt, Trung Quốc đã thống trị nguồn cung toàn cầu về than chì, cobalt, mangan, cũng như các vật liệu anode và cathode (cực âm và cực dương) dùng trong pin, cung cấp năng lượng cho các hệ thống quốc phòng tiên tiến.

Các tác giả báo cáo cảnh báo: “Pin sẽ là một trong những ‘viên đạn’ của các cuộc chiến trong tương lai,” nhấn mạnh vai trò thiết yếu của chúng trong máy bay không người lái, radio cầm tay, tàu ngầm tự hành, và các công nghệ mới nổi như laser và vũ khí năng lượng định hướng.

Theo Quỹ Bảo vệ Nền dân chủ (FDD), Đảng Cộng sản Trung Quốc (CCP) đã vũ khí hóa cơ sở hạ tầng pin toàn cầu thông qua sự kết hợp của trợ cấp nhà nước, ép buộc chuyển giao sở hữu trí tuệ và các chiến thuật định giá mang tính cạnh tranh không lành mạnh.

Trung Quốc không chỉ dựa vào các chiến thuật giá rẻ – họ còn sử dụng sức mạnh tài chính ở nước ngoài. Trong hai thập kỷ qua, ít nhất 26 ngân hàng do Bắc Kinh hậu thuẫn đã bơm khoảng 57 tỷ USD vào các dự án khai thác và chế biến khoáng sản ở châu Phi, Mỹ Latinh và các khu vực khác. Báo cáo cho biết, các khoản đầu tư này, thường được cấu trúc thông qua liên doanh và công ty mục đích đặc biệt (SPV), đã mang lại cho các công ty Trung Quốc cổ phần chi phối trong lĩnh vực khai thác khoáng sản.

Thông qua Sáng kiến Vành đai và Con đường, Trung Quốc đã tận dụng ảnh hưởng tại các quốc gia đang phát triển giàu tài nguyên, giành quyền kiểm soát các mỏ khoáng sản quan trọng lớn. Hiện nay, Bắc Kinh chế biến khoảng 65% lithium, 85% graphite (than chì), 70% vật liệu cực âm, 85% vật liệu cực dương và đáng kinh ngạc là 97% vật liệu hoạt tính của cực dương trên toàn cầu.

Ngoài việc cung cấp năng lượng cho máy bay không người lái, radio cầm tay và xe điện, lithium còn đặc biệt quan trọng trong các hệ thống quân sự chiến lược: pin lithium-ion được sử dụng trong hỗ trợ lưới điện cho các căn cứ quân sự và các vũ khí năng lượng định hướng đang phát triển.

Hơn nữa, ĐCSTQ đã bắt đầu vũ khí hóa chính sách kiểm soát xuất khẩu: kể từ năm 2023, nước này đã thắt chặt hạn chế đối với than chì, gallium và germanium đã qua chế biến – sau đó bổ sung antimony, tungsten và các nguyên tố đất hiếm vào danh sách. Những biện pháp này bao gồm cơ chế cấp phép phức tạp và các lệnh cấm xuất khẩu rộng rãi sang Mỹ, thể hiện một công cụ đòn bẩy địa chính trị rõ ràng, theo báo cáo.

Trung Quốc “thống trị” thị trường vật liệu pin. (Photo by GREG BAKER/AFP via Getty Images)*

Cả lithium và than chì đều thiết yếu cho vũ khí hạt nhân hiện đại. Hợp kim cobalt được sử dụng trong động cơ phản lực, tua-bin hải quân, đầu nối điện tử và cảm biến có thể chịu được nhiệt độ, rung động và bức xạ khắc nghiệt.

Dù Mỹ và các đồng minh đang khai thác các mỏ lithium – cả từ nước muối lẫn đá cứng – với những dự án mới tại Bắc và Nam Carolina tập trung vào chế biến khoáng vật spodumene trong nước, báo cáo cho rằng hoạt động khai thác và tinh luyện khoáng sản của Mỹ chưa phát triển đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu an ninh quốc gia.

Các trở ngại trong khâu cấp phép chiếm khoảng 40% tổng số chậm trễ trong các dự án khai thác và các cơ sở chế biến cũng đang đối mặt với những rào cản tương tự, theo báo cáo.

Trong khi đó, các khoản trợ cấp từ chính phủ Trung Quốc dành cho doanh nghiệp hoàn toàn “lấn át” những gì các công ty Mỹ có thể tiếp cận, bao gồm miễn thuế, trợ cấp sản xuất trực tiếp và các khoản vay lãi suất cực thấp.

Hiện nay, các doanh nghiệp Mỹ đang tăng tốc đầu tư vào các lựa chọn thay thế trong nước để thoát khỏi sự phụ thuộc vào lithium Trung Quốc. Với các sáng kiến mới của chính quyền Trump nhằm khuyến khích phát triển khoáng sản quan trọng – và dự báo cho thấy thị trường lithium Mỹ sẽ tăng trưởng khoảng 500% trong vòng năm năm tới – các công ty Mỹ đang bắt đầu xây dựng năng lực chế biến trong nước.

Đất hiếm được tập kết tại Liên Vân Cảng tỉnh Giang Tô để chờ xuất khẩu. (Photo credit should read STR/AFP via Getty Images)*

Piedmont Lithium đang xây dựng nhà máy sản xuất lithium hydroxide ở North Carolina để chế biến tinh quặng spodumene từ các mỏ trong nước, trong khi Albemarle gần đây đã công bố kế hoạch xây dựng một nhà máy chế biến lithium mới ở Chester County, Nam Carolina. Cả hai dự án này đều được thiết kế để cung cấp cho hệ sinh thái pin trong nước đang phát triển nhanh chóng và giảm sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng Trung Quốc.

Tuy nhiên, để đạt năng lực cạnh tranh toàn cầu, báo cáo nhấn mạnh Washington cần chủ động hơn rất nhiều, bao gồm:

• Khuyến khích đầu tư tư nhân

• Đơn giản hóa quy trình cấp phép liên bang

• Thành lập kho dự trữ khoáng sản chiến lược quốc gia

• Xây dựng nguồn nhân lực kỹ thuật

• Thành lập các khu kinh tế đặc biệt

• Phát triển cơ sở hạ tầng chế biến khoáng sản trong nước một cách vững chắc

Các tác giả cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hợp tác với các đồng minh (ally-shoring), đề xuất phối hợp ngoại giao với các đối tác đáng tin cậy – tương tự như các nỗ lực trước đây của Mỹ liên quan đến Ukraine, Greenland và Cộng hòa Dân chủ Congo trong việc tìm nguồn cung đất hiếm – để xây dựng chuỗi cung ứng bền vững ngoài tầm kiểm soát của Trung Quốc.

Báo cáo kết luận: “Bất chấp việc Trung Quốc kiểm soát chuỗi cung ứng pin, đây là thời điểm rất dễ bị tổn thương đối với Bắc Kinh, trong khi Mỹ và các đồng minh cốt lõi vẫn duy trì sức mạnh.”

“Đã đến lúc thiết lập các rào cản mới, sử dụng chính sách nhà nước mạnh mẽ và một phản ứng quốc tế thống nhất đối với hành vi thao túng phi thị trường [của Bắc Kinh]. Việc xây dựng các chuỗi cung ứng quan trọng độc lập với các chính sách kinh tế cưỡng chế của Trung Quốc có thể giúp khơi dậy một làn sóng hợp tác giữa các quốc gia thị trường tự do, đồng thời nâng đỡ cả đồng minh lâu năm lẫn đối tác thị trường mới nổi – và xoay chuyển cục diện trước mô hình kinh tế ký sinh của Trung Quốc.”

Theo Morgan Phillips/Fox News