Báo cáo năm 2023 của Chánh án Tòa án Tối cao Mỹ tập trung vào vấn đề AI

Chánh án Tòa án Tối cao Mỹ John Roberts đã công bố báo cáo cuối năm vào ngày cuối cùng của năm 2023, ông nhấn mạnh trong tương lai trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ làm thay đổi cách thức hoạt động của tòa án, nhưng để thay thế các thẩm phán con người thì sẽ “vẫn cần một thời gian”. Ông không nói gì về việc ông Trump sắp ra tranh cử tổng thống.

AI có tác động lớn đến hệ thống tư pháp

Qua các nguồn tin từ Politico và Reuters, trong tuyên bố cuối năm của Chánh án Roberts đưa ra ngày 31/12 cho thấy ông tập trung phân tích những triển vọng và hạn chế của AI. Ông cho rằng AI đối với lĩnh vực tư pháp giống như con dao hai lưỡi, vừa đơn giản hóa một số công việc nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ gian lận, phân biệt đối xử và xâm phạm quyền riêng tư.

AI có thể giúp các nguyên đơn có hoàn cảnh khó khăn làm đơn khiếu nại lên tòa án dễ dàng hơn, với tòa án cũng giúp ích trong hoạt động nghiên cứu pháp lý và hỗ trợ xét xử các vụ án hiệu quả hơn. Tiềm năng của những công cụ này trong việc tối ưu hóa hoạt động tư pháp là rất đáng hoan nghênh.

Tuy nhiên, AI cũng có thể bị lợi dụng để ngụy tạo hoặc xuyên tạc vấn đề. Chỉ vài ngày trước khi báo cáo của Chánh án Roberts được công bố, luật sư Michael Cohen với mục đích tìm cách sớm chấm dứt giám sát của tòa án đối với ông, đã cố tình sử dụng một vụ án giả do Google Bard (chatbot của Google) tạo ra. Luật sư này là người vào năm 2018 đã bị kết tội vi phạm tài chính trong chiến dịch tranh cử, đã được trả tự do sau khi chấp hành bản án.

Ông Cohen giải thích trong một tuyên bố công khai vào thứ Sáu tuần trước (29/12) rằng, ông đã không theo kịp tiến bộ công nghệ những năm gần đây gây ra các rủi ro pháp lý liên quan, vì thế không ý thức đầy đủ được vấn đề xây dựng văn bản của Bard trong nhiều trường hợp có thể hiển thị nội dung trích dẫn và mô tả có vẻ như thật nhưng không phải sự thật. Ông cũng không ngờ rằng luật sư David M. Schwartz thay mặt ông đệ đơn kiến ​​nghị lại trích dẫn toàn bộ những trường hợp ngụy tạo đó mà không xác minh.

9 vị thẩm phán đương nhiệm của Tòa án Tối cao Mỹ, người ở giữa hàng đầu tiên là Chánh án John Roberts (Ảnh: ERIN SCHAFF/POOL/AFP/Getty).

Ông Roberts viết trong báo cáo: “Đây là một ý tưởng tồi. Bất kỳ chủ ý sử dụng AI nào cũng phải được thực hiện một cách thận trọng”. 

Các học giả pháp lý khác lo ngại việc nhập thông tin bí mật vào hệ thống AI sẽ gây ra các vấn đề bảo mật khác.

Chánh án Roberts cũng dự đoán rằng công tác tư pháp – đặc biệt ở cấp độ xét xử – sẽ bị ảnh hưởng đáng kể bởi AI: “Những thay đổi này không chỉ liên quan đến cách các thẩm phán thực hiện công việc của họ mà còn liên quan đến cách họ hiểu vai trò của AI trong vụ án. Tuy nhiên dù thế nào AI cũng không thể thay thế quyền phán quyết của quan tòa là con người”.

Ông lưu ý: “Máy móc không thể thay thế hoàn toàn những nhân vật chủ chốt trong phòng xử án. Các thẩm phán khi tuyên án phải cân nhắc mức độ chân thành trong lời khai của bị cáo. Khác biệt tinh tế này rất quan trọng và có tác động lớn đến phán quyết: bàn tay run rẩy, sự thay đổi trong giọng nói hoặc ngữ điệu, một giọt mồ hôi, một khoảnh khắc do dự, một ánh mắt thoáng qua… Hầu hết mọi người vẫn tin rằng con người giỏi hơn máy móc trong việc nhận biết những tín hiệu này và qua đó đưa ra phán quyết chính xác. Do đó ít nhất ‘trong một thời gian nữa’ AI chưa thể thay thế các thẩm phán con người”.

Tránh đề cập vấn đề quy định đạo đức của Tòa án Tối cao và án kiện về ông Trump

Trong báo cáo cuối năm này, ông Roberts hoàn toàn tránh né vấn đề quy phạm đạo đức gây tranh cãi trong thời gian qua tại các tòa án liên bang, đồng thời không đề cập đến việc trong những tuần tới Tòa án Tối cao sẽ đóng vai trò gì trong số phận chính trị của ông Trump – ứng cử viên tổng thống chính của Đảng Cộng hòa tranh cử tổng thống vào năm nay.

Trong vài tháng qua, truyền thông đã vạch trần hàng loạt bê bối liên quan đến một số thẩm phán, theo đó cho thấy họ bí mật sở hữu máy bay riêng, thụ hưởng kỳ nghỉ sang trọng, mua bất động sản và xe hơi sang trọng… Tiêu biểu như Thẩm phán Clarence Thomas không tiết lộ chuyến đi nghỉ dưỡng của ông được các nhà tài trợ bảo thủ giàu có như Harlan Crow và anh em nhà Koch tài trợ, ProPublica đưa tin. Hay như Thẩm phán Samuel Alito đã bay tới Alaska trên một chiếc máy bay riêng để thực hiện chuyến đi câu cá đắt tiền với một tỷ phú quỹ phòng hộ – ông đã không ghi lại điều này trong báo cáo tài chính của ông.

Trước lên án mạnh mẽ từ công luận, Tòa án Tối cao Mỹ vào giữa tháng 11 năm ngoái đã thông qua quy tắc ứng xử và đạo đức – sau khi xem xét nghiêm ngặt các tiêu chuẩn về quà tặng và đi lại không được tiết lộ.

Quy tắc ứng xử yêu cầu các thẩm phán “trong cuộc sống cần tránh những hành vi và biểu hiện không thỏa đáng” –  có nghĩa là không để các mối quan hệ gia đình, xã hội, chính trị, tài chính… gây ảnh hưởng đến hành động hoặc phán quyết chính thức.

Ngoài ra, thẩm phán không được cố ý sử dụng uy danh của cơ quan tư pháp để đạt được lợi ích riêng của thẩm phán hoặc bất kỳ người nào khác. Các thẩm phán và thành viên gia đình của họ phải tuân thủ các hạn chế tư pháp về việc nhận quà.

Về việc có cho phép ông Trump tham gia cuộc bầu cử sơ bộ tổng thống của Đảng Cộng hòa năm 2024 hay không, đến nay bang Colorado và Maine đưa ra phán quyết chưa từng có tiền lệ rằng cấm ông Trump có tên trong lá phiếu sơ bộ ở bang đó. Phe Cộng hòa đã kháng cáo phán quyết của bang Colorado lên Tòa án Tối cao Liên bang – vấn đề mà 9 thẩm phán sẽ phải chịu áp lực trước sức nặng chính trị hiện tại của hai đảng.

• Tòa án Tối cao Colorado phán quyết ông Trump không đủ tư cách tranh cử tổng thống

Tờ New York Times trích dẫn một phân tích của Giáo sư Nicholas Stephanopoulos tại Trường Luật Harvard, ông ước tính Tòa án Tối cao không sẵn lòng tước quyền ứng cử của ông Trump, vì vậy có thể cố gắng tránh phát hiện ra rằng ông có liên quan đến cuộc tấn công vào Điện Capitol vào ngày 6/1/2021.

Để tránh không xảy ra vấn đề tính chất đảng phái giữa 9 thẩm phán (6 người do tổng thống Đảng Cộng hòa bổ nhiệm và 3 người do tổng thống Đảng Dân chủ bổ nhiệm), giáo sư luật Derek Muller tại Đại học Notre Dame có nhận định rằng Tòa án Tối cao nên hướng tới cố gắng để đạt được đồng thuận và đưa ra ý kiến ​​nhất trí giữ được tên ông Trump trên lá phiếu.