Canada trục xuất nhà ngoại giao Trung Quốc vì cáo buộc đe dọa nghị sĩ

Zhao Wei bị cáo buộc thu thập thông tin về nghị sĩ Đảng Bảo thủ Michael Chong để trả đũa việc chỉ trích chính sách đối với người Duy Ngô Nhĩ của Trung Quốc.

Canada đã trục xuất một nhà ngoại giao Trung Quốc sau khi cáo buộc ông này cố gắng đe dọa một nhà lập pháp Canada chỉ trích cách đối xử của Trung Quốc đối với người thiểu số Hồi giáo Duy Ngô Nhĩ.

“Canada đã quyết định tuyên bố ông Zhao Wei là người không được hoan nghênh,” Ngoại trưởng Canada, Mélanie Joly, cho biết trong một tuyên bố hôm thứ Hai. “Quyết định đã được đưa ra sau khi xem xét cẩn thận tất cả các yếu tố liên quan.”

Quyết định hiếm hoi trục xuất một nhà ngoại giao được công nhận diễn ra chỉ vài ngày sau khi văn phòng của bà Joly triệu tập đại sứ Trung Quốc Cong Peiwu để bày tỏ sự thất vọng về những nỗ lực can thiệp vào chính trị trong nước của Canada.

Đại sứ quán Trung Quốc tại Ottawa cho biết họ “lên án mạnh mẽ” việc trục xuất, đã gửi đơn phản đối lên chính phủ liên bang và sẽ “kiên quyết thực hiện các biện pháp đối phó”.

Trung Quốc trước đó đã cảnh báo sẽ trả đũa nếu Canada loại bỏ một trong những nhà ngoại giao của họ, nhấn mạnh mối quan hệ căng thẳng giữa hai quốc gia. Bà Joly thừa nhận khả năng có các biện pháp trừng phạt từ Bắc Kinh khi bà phát biểu trước một ủy ban quốc hội hôm thứ Năm, đưa ra những điểm tương đồng với cách mà hai người Canada, Michael Kovrig và Michael Spavor, bị giam giữ như một hình thức trả thù đối với việc Canada bắt giữ Mạnh Vãn Châu.

Chính phủ của Thủ tướng Justin Trudeau đang chịu áp lực ngày càng tăng trong việc đáp trả Trung Quốc sau những tiết lộ rằng Zhao là một phần của chiến dịch bị cáo buộc nhằm đe dọa và quấy rối nghị sĩ đảng Bảo thủ Michael Chong, cũng như gia đình của ông ở Hồng Kông. 

Ông Trudeau cũng đã khiến các đối thủ chính trị tức giận khi đưa ra những tuyên bố có vẻ mâu thuẫn về thời điểm và liệu các nhân viên cấp cao thân cận với ông có được cơ quan tình báo của đất nước thông báo tóm tắt hay không.

Một báo cáo năm 2021 về ảnh hưởng của Trung Quốc tại Canada của Cơ quan Tình báo An ninh Canada (CSIS) bao gồm thông tin về các mối đe dọa tiềm ẩn đối với Chong và gia đình ông.

Hôm thứ Hai, ông Chong cho biết quyết định trục xuất nhà ngoại giao Zhao lẽ ra phải được đưa ra “nhiều năm trước” và do không hành động, Canada đã “phần nào đó trở thành sân chơi cho các hoạt động đe dọa can thiệp của nước ngoài”.

“Tôi hy vọng rằng điều này sẽ gửi một thông điệp rõ ràng tới các quốc gia độc tài rằng những loại hoạt động này hoàn toàn không phù hợp với việc trở thành một nhà ngoại giao ở đất nước này,” ông nói.

Trung Quốc nói rằng họ chưa bao giờ can thiệp vào công việc nội bộ của Canada và không quan tâm đến việc đó. Tổng lãnh sự quán Trung Quốc tại Toronto cho biết báo cáo về Chong “không có cơ sở thực tế và hoàn toàn vô căn cứ”.

Chi tiết về báo cáo của CSIS được đưa ra vào ngày 1 tháng 5, khi tờ Globe and Mail của Canada đưa tin rằng Trung Quốc đã tìm kiếm thông tin về Chong và gia đình ông ở Trung Quốc với nỗ lực cảnh cáo ông và ngăn cản những người khác có lập trường chống lại Chính phủ Trung Quốc.

“Chúng tôi sẽ không tha thứ cho bất kỳ hình thức can thiệp nào của nước ngoài,” bà Joly cho biết hôm thứ Hai.

Việc trục xuất các nhà ngoại giao hiếm khi xảy ra ở Canada, cho thấy mức độ nghiêm trọng mà Ottawa đang xem xét tình hình. Lần trục xuất gần đây nhất là vào năm 2018, khi Canada cùng hơn 20 đồng minh phản ứng với vụ tấn công bằng chất độc thần kinh ở Anh, trục xuất 4 nhà ngoại giao.

Trước đó, các phương tiện truyền thông Canada đã công bố một số báo cáo, trích dẫn các nguồn tin tình báo ẩn danh, cáo buộc các âm mưu do chính phủ Trung Quốc điều hành nhằm can thiệp vào hai cuộc bầu cử vừa qua của Canada. Bắc Kinh đã phủ nhận những cáo buộc đó.

Lê Vy