ĐCSTQ luôn là “trùm ma túy”: Từ khủng hoảng thuốc phiện Diên An đến khủng hoảng fentanyl toàn cầu

Trong dòng chảy của lịch sử, hoạt động liên quan đến ma túy của Đảng Cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ) không phải là hiện tượng cá biệt, mà là một mạch “kinh tế đen” xuyên suốt gần tám mươi năm. Từ thương mại thuốc phiện ở Diên An những năm 1940 đến chuỗi cung ứng tiền chất fentanyl hiện đại ngày nay, ĐCSTQ luôn lợi dụng ma túy để huy động tiền và củng cố quyền lực. Kiểu mô hình này không chỉ ảnh hưởng đến chính trị – kinh tế bên trong Trung Quốc, mà còn tác động đến sức khỏe cộng đồng và an ninh toàn cầu, trở thành điểm nóng nhạy cảm trong quan hệ Trung – Mỹ. Tổng thống Mỹ Donald Trump vừa tuyên bố sẽ đưa vấn đề fentanyl thành chủ đề trọng tâm khi gặp Tập Cận Bình vào tuần tới.

I. Thương mại thuốc phiện ở Diên An những năm 1940: Khởi điểm “kinh tế đen” của ĐCSTQ

1. Khó khăn tài chính và tiền từ ma túy

Từ những năm 1930-1940, căn cứ cách mạng Diên An đối mặt với thiếu hụt tài chính nghiêm trọng. Để duy trì hoạt động của Hồng quân và bộ máy Đảng – Nhà nước, ĐCSTQ sử dụng việc trồng trọt và buôn lậu thuốc phiện làm nguồn thu chủ yếu.

2. Sử liệu gốc

• Peter Vladimirov: Liên lạc viên Liên Xô tại Diên An, nhiều lần ghi chép việc Mao Trạch Đông trực tiếp triệu tập đại diện Liên Xô để bàn chuyện điều hành và phân chia lợi nhuận từ thương mại thuốc phiện.
• Mục về “Thương mại thuốc phiện tại Diên An Xô-viết” trên Wikipedia : Tổng kết tỷ trọng sản lượng thuốc phiện trong kinh tế căn cứ địa, cho biết thuốc phiện thậm chí xuất khẩu sang khu vực do Quốc dân Đảng kiểm soát.

3. Cách tổ chức vận hành

• Khái niệm “sản phẩm đặc biệt”: Thuốc phiện được coi là “sản phẩm đặc biệt”, do cấp cao Đảng quản lý trực tiếp, lợi nhuận dùng để mua vũ khí, đạn dược, vật tư sinh hoạt.
• Sản xuất theo hệ thống: Nhiều cánh đồng nông nghiệp chuyển sang trồng thuốc phiện, sản lượng ước tính chiếm 30–40% tổng giá trị nông nghiệp căn cứ địa.

4. Ý nghĩa lịch sử

Giai đoạn này đặt nền móng cho việc ĐCSTQ gây nguy hại đến sự an toàn của nhân dân Trung Quốc, sử dụng kinh tế phi pháp phục vụ mục tiêu chính trị, đồng thời cung cấp kinh nghiệm quản lý cho các hoạt động kinh tế ma túy về sau.

II. Khủng hoảng fentanyl 80 năm sau: Từ hóa chất Trung Quốc tới ma túy gây chết người ở Bắc Mỹ

1. Tác hại của fentanyl

Fentanyl là loại opioid tổng hợp, có độ mạnh gấp 50 lần heroin. Từ thập niên 2010, fentanyl và các dẫn xuất của nó đã trở thành nguyên nhân lớn nhất khiến hơn 70.000 người chết mỗi năm tại Mỹ.

2. Cung cấp tiền chất hóa học từ Trung Quốc

Báo cáo Brookings: Chỉ ra doanh nghiệp Trung Quốc sản xuất phần lớn tiền chất fentanyl bất hợp pháp trên toàn cầu.

Báo cáo của Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ(CRS): Từ 2019, mặc dù Mexico đã trở thành trung tâm buôn lậu fentanyl thành phẩm qua biên giới, Trung Quốc vẫn là nhà cung cấp tiền chất chủ chốt.

3. Đường dây buôn lậu xuyên quốc gia

Mexico: Tiền chất hóa học được vận chuyển bằng đường biển hoặc hàng không đến Mexico, sau đó các tập đoàn buôn lậu sản xuất thành phẩm và tuồn sang Mỹ.

Vancouver: Là trung tâm logistics miền Tây Canada, sân bay và cảng Vancouver cũng là trạm trung chuyển tiền chất hóa học. Năm 2017, một trùm ma túy có liên hệ với nhà ngoại giao Trung Quốc dùng hộ chiếu giả nhập cảnh Vancouver, đem theo tiền mặt và đầu mối liên lạc với nhiều đại sứ quán Trung Quốc, mà không bị hải quan Canada phát hiện, cho thấy tồn tại lỗ hổng thực thi pháp luật.

4. Những lỗ hổng về chính sách và thực thi

Thỏa thuận Mỹ – Trung: Năm 2018, Trung Quốc cam kết tăng cường kiểm soát tiền chất fentanyl, nhưng thực tế thực hiện vẫn xuất hiện nhiều lỗ hổng.

Phân tích của Heritage Foundation: Chuỗi cung ứng tiền chất hóa học phân tán, chỉ dựa vào quản lý của một nước thì không thể giải quyết hết tận gốc.

5. Mâu thuẫn chính trị

Hội đàm Trump – Tập Cận Bình: Trump công khai tuyên bố sẽ lấy fentanyl làm trọng tâm bàn bạc, chỉ trích Trung Quốc không thực hiện cam kết quản lý, đồng thời dùng đó như quân bài trong đàm phán thuế quan với Bắc Kinh.

Dư luận trên mạng xã hội: Trên nền tảng X (Twitter cũ), nhiều bài đăng nói Trung Quốc vận chuyển fentanyl qua Venezuela nhằm né kiểm tra biên giới Mỹ – Mexico, cho thấy chuỗi buôn ma túy này có tính phức tạp và liên kết địa – chính trị.

III. Từ lịch sử đến hiện đại: Mô hình tương tác giữa ma túy và chính trị

Điểm giống: Đều coi ma túy phi pháp là “cứu cánh tài chính”, do cấp cao ĐCSTQ trực tiếp hoặc gián tiếp vận hành.

Điểm khác: Từ mô hình thuốc phiện nông nghiệp chuyển sang opioid tổng hợp có chuỗi cung ứng công nghiệp hóa, toàn cầu hóa, kỹ thuật cao.

IV. Kết luận: Thách thức quốc tế dưới bóng ma của ma túy suốt 80 năm qua

Từ ruộng thuốc phiện Diên An đến nhà máy tiền chất fentanyl ngày nay, vai trò của ĐCSTQ trong buôn bán ma túy xuyên suốt tám mươi năm, với động lực kinh tế và chính trị làm trọng tâm. Tư liệu lịch sử (như Nhật ký của Vladimirov) cảnh báo rằng, đằng sau các chiêu bài tuyên truyền “tự lực cánh sinh” là một hệ thống “kinh tế đen”. Cuộc khủng hoảng fentanyl hiện đại nâng tầm vấn đề này lên quy mô đe dọa toàn cầu về y tế cộng đồng và an ninh.

Để ngăn chặn tận gốc mạng lưới ma túy xuyên quốc gia lâu dài này, chỉ dựa vào quản lý của một nước là không đủ. Cần phải:

• Hợp tác đa quốc gia: Đẩy mạnh phối hợp Mỹ, Mexico, Canada về tình báo, thực thi và tư pháp.
• Minh bạch hóa chuỗi cung ứng: Kiểm soát nghiêm ngặt việc lưu thông nguyên liệu hóa chất qua biên giới.
• Đối thoại chính trị: Đưa vấn đề ma túy vào chương trình nghị sự chính thức giữa lãnh đạo cấp cao Mỹ – Trung, tránh chỉ coi đó là quân bài thương thảo.

Chỉ khi cộng đồng quốc tế nhận diện ĐCSTQ là “đầu sỏ ma túy” gây hại nhân loại, cùng nhau chấm dứt thói quen “ma túy là cứu cánh tài chính” của ĐCSTQ, mới mong loại bỏ được ma túy, tạo an toàn và sức khỏe nhân đạo cho toàn cầu.