Giám đốc IEA: Khủng hoảng năng lượng hiện nay còn tệ hơn những năm 1970

Người đứng đầu Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) cảnh báo, cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay “lớn hơn nhiều” và có thể kéo dài lâu hơn so với các cú sốc dầu mỏ trong những năm 1970.

Trong những năm 1970, có hai cú sốc dầu đáng kể khiến lạm phát vượt ngoài tầm kiểm soát ở Hoa Kỳ.

Giám đốc điều hành IEA Fatih Birol cho biết trong một cuộc phỏng vấn với nhật báo Der Spiegel của Đức: “Thời điểm đó chỉ là khủng hoảng về dầu mỏ. Nhưng hiện nay chúng ta thấy một cuộc khủng hoảng dầu mỏ, một cuộc khủng hoảng khí đốt và một cuộc khủng hoảng năng lượng điện đồng thời diễn ra.”

Việc Nga xâm lược Ukraine đã làm trầm trọng thêm vấn đề năng lượng vốn đã tồn tại của thế giới.

Do hậu quả của cuộc chiến, các nước phương Tây đang áp đặt các biện pháp trừng phạt ngày càng nghiêm khắc đối với Moscow, mà theo ông Birol, sẽ gây ra hạn chế lớn hơn về nguồn cung vào mùa hè này.

Ông nhận định: “Khi kỳ nghỉ lễ chính bắt đầu ở châu Âu và Mỹ, nhu cầu nhiên liệu sẽ tăng lên, sau đó có thể xảy ra tình trạng thiếu hụt: ví dụ như dầu diesel, xăng hoặc dầu hỏa, đặc biệt là ở châu Âu.”

Nga vẫn là nhà cung cấp hàng đầu về dầu, khí đốt tự nhiên và than đá, chiếm gần 36% lượng dầu nhập khẩu của Liên minh châu Âu (EU).

Ngày 31/5, các nhà lãnh đạo EU đã đi đến nhất trí cấm một phần nhập khẩu dầu của Nga vào cuối năm 2022 trong lệnh trừng phạt thứ sáu nhằm vào Điện Kremlin. Với kế hoạch mới, EU sẽ cấm gần 90% lượng dầu nhập khẩu của Nga vào khối này.

Giá dầu đã tăng vọt kể từ khi thông báo này được công bố, do thế giới tranh giành nguồn cung để thay thế phần năng lượng vốn nhập khẩu từ Nga.

Tại Hoa Kỳ, giá xăng đã đạt mức kỷ lục mới vào ngày 31/5. Giá xăng tại trạm bơm tăng lên mức trung bình toàn quốc là 4,622 đô la mỗi gallon, từ mức 4,598 đô la của một tuần trước, theo AAA.

Ông Birol tiếp tục: “Trong 50 năm qua, nguồn dự trữ chiến lược chỉ được sử dụng 5 lần, và đã có tới 2 lần trong vài tháng gần đây. Điều này phản ánh rõ mức độ sâu rộng của cuộc khủng hoảng năng lượng này.”

Ông cũng dự đoán, thời tiết mùa đông khắc nghiệt sẽ buộc các quốc gia châu Âu phải tiêu thụ khí đốt tự nhiên.

Trong cuộc khủng hoảng dầu mỏ năm 1973–1974, các quốc gia phát triển nhận thấy họ đã không chuẩn bị sẵn sàng để đối phó với lệnh cấm vận dầu mỏ do các nhà sản xuất dầu lớn đưa ra, khiến giá dầu tăng cao kỷ lục. Và IEA được thành lập để hỗ trợ các thành viên ứng phó với sự gián đoạn nguồn cung dầu.

Hồi tháng 3, IEA đã trình bày với các nền kinh tế tiên tiến một kế hoạch với 10 điểm chính nhằm giảm nhu cầu về dầu của họ trong một thời gian ngắn, ông Birol cho hay.

Trong cuộc phỏng vấn với Spiegel, ông cũng chỉ trích chính phủ Đức vì vấn đề phụ thuộc vào năng lượng của Nga hàng thập kỷ mà không có sự thay đổi.

Ông Birol nhấn mạnh: “Ngay từ năm 2004, chúng tôi đã cảnh báo chính phủ Đức rằng họ đang trở nên quá phụ thuộc vào khí đốt tự nhiên của Nga. Và chúng tôi cũng đã chỉ ra vấn đề này trong những năm bà Merkel cầm quyền. Nhưng tỷ trọng nhập khẩu khí đốt [của Đức] từ Nga vẫn tiếp tục tăng.”

Trong một cuộc phỏng vấn với Bloomberg hồi tháng trước, nhà sử học ngành dầu mỏ Daniel Yergin cũng nhìn nhận, cuộc khủng hoảng năng lượng ngày nay “có khả năng tồi tệ hơn” so với những năm 1970, hậu quả không chỉ trong lĩnh vực dầu mỏ mà còn ảnh hưởng đến các ngành khí đốt tự nhiên và than đá.

Hai cú sốc dầu lớn trong những năm 1970 là do Chiến tranh Ả Rập-Israel năm 1973 và Cách mạng Iran năm 1979 gây ra. Những cú sốc này khiến nguồn cung năng lượng bị cắt giảm đáng kể.

Lạm phát ở Hoa Kỳ đã ở mức cao vào thời điểm đó, nhưng cuộc khủng hoảng kép về dầu mỏ thậm chí còn đẩy lạm phát lên mức hai con số. Cuộc khủng hoảng dầu mỏ để lại cho Hoa Kỳ nhiều bài học, một trong số đó là phải chú trọng hơn đến việc giảm thiểu phụ thuộc vào dầu mỏ nước ngoài.

Một số nhà phân tích đã cảnh báo trước Chiến tranh Ukraine, giá khí đốt tăng cao đang gợi nhắc đến những gì diễn ra với dầu mỏ vào đầu những năm 1970.

Nhà phân tích Henry Allen của Deutsche Bank viết trong một báo cáo vào mùa thu năm ngoái: “Khi toàn cầu cố gắng dứt bỏ nhiên liệu hóa thạch hơn nữa, chúng ta có thể gặp nhiều cú sốc về năng lượng hơn trong suốt thập kỷ này.”

Ông viết trong một báo cáo: “Giá dầu tiếp tục đà tăng mạnh nhất trong hơn một thập kỷ qua vì chúng ta không có đủ dầu và chúng ta sẽ còn có ít hơn. Công xuất lọc dầu của chúng ta thấp và hiện Châu Âu càng khan hiếm dầu thô khi chính họ cấm khai thác dầu của Nga.”

Theo một nghiên cứu gần đây từ Tập đoàn Độ tin cậy Điện Bắc Mỹ (NERC), nhiều vùng ở Bắc Mỹ có nguy cơ mất điện vào mùa hè này.

Dự kiến, tình trạng mất điện trên diện rộng sẽ xảy ra vào mùa hè do các cơ sở cung cấp điện không hoạt động, các vấn đề về chuỗi cung ứng và nhiệt độ khắc nghiệt. Thêm nữa, nhu cầu gia tăng sẽ làm căng thẳng nguồn cung cấp điện trên một phần đáng kể của Hoa Kỳ và Canada, từ vùng  Great Lakes đến Trung Tây.