Iran cân nhắc rút khỏi Hiệp ước hạt nhân nếu lệnh trừng phạt được kích hoạt

Ông Kazem Gharibabadi, nhà đàm phán hạt nhân hàng đầu của Iran và cũng là thứ trưởng ngoại giao phụ trách các vấn đề pháp lý và quốc tế, cảnh báo rằng Iran sẽ xem xét khả năng rút khỏi Hiệp ước Không phổ biến vũ khí hạt nhân (NPT) nếu các cường quốc châu Âu kích hoạt cơ chế khôi phục lệnh trừng phạt quốc tế đối với nước này.

Ông Gharibabadi đã đưa ra tuyên bố này trong cuộc họp báo tại New York vào thứ Tư (23/7), trước khi ông gặp đại diện của Pháp, Đức và Vương quốc Anh tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Mặc dù Hoa Kỳ đã rút khỏi Kế hoạch Hành động Toàn diện Chung (JCPOA) vào năm 2018 dưới thời Tổng thống Donald Trump, ba quốc gia châu Âu vẫn duy trì cam kết với thỏa thuận. Tuy nhiên, họ đã cảnh báo rằng sẽ áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Iran nếu không đạt được thỏa thuận vào cuối tháng tới. 

Ông Gharibabadi nhắc lại quyết định của cựu Tổng thống Hassan Rouhani, người đã cảnh báo rằng Iran có thể rút khỏi NPT nếu các lệnh trừng phạt được tái áp dụng. Ông nói: “Tổng thống Rouhani đã gửi thông điệp rằng nếu lệnh trừng phạt được kích hoạt, Iran sẽ rút khỏi NPT.”

Mặc dù đối mặt với “áp lực rất lớn trong nước” đòi rút khỏi NPT, đặc biệt sau cuộc chiến kéo dài 12 ngày với Israel, Iran vẫn quyết định duy trì cam kết với hiệp ước. Ông Gharibabadi khẳng định: “Iran đã quyết định ở lại NPT”, nhưng ông này cũng cảnh báo rằng nếu có hành động đáp trả từ các quốc gia châu Âu, Iran sẽ không kiềm chế nữa.

Kể từ khi NPT có hiệu lực vào năm 1970, chỉ có một bên ký kết, Triều Tiên, rút lại chữ ký. Bình Nhưỡng đã thực hiện biện pháp này vào năm 2003, viện dẫn lo ngại rằng Hoa Kỳ đang lên kế hoạch tấn công phủ đầu vào các cơ sở hạt nhân của họ, và cuối cùng đã tiến hành vụ thử hạt nhân đầu tiên vào năm 2006.

Trong số chín cường quốc hạt nhân trên thế giới hiện nay, Trung Quốc, Pháp, Nga, Anh và Mỹ là các bên ký kết NPT, trong khi Ấn Độ, Israel, Triều Tiên và Pakistan thì không. Iran vẫn tiếp tục phủ nhận việc tìm kiếm vũ khí hạt nhân, một lập trường được Gharibabadi nhắc lại hôm thứ Tư bất chấp những nghi ngờ từ Israel và Mỹ.

Israel cáo buộc Iran bí mật tích trữ đủ vật liệu hạt nhân để sản xuất 15 quả bom, dẫn đến một chiến dịch phủ đầu chưa từng có tiền lệ được phát động vào tháng trước nhằm vào các địa điểm và nhân sự liên quan đến chương trình hạt nhân và quân đội của Cộng hòa Hồi giáo này. Hai bên đã trao đổi hàng trăm cuộc tấn công, trong đó Mỹ thực hiện một loạt cuộc không kích nhằm vào các địa điểm làm giàu uranium quan trọng của Iran là Fordow, Isfahan và Natanz, tiếp theo là một cuộc tấn công tên lửa của Iran vào một căn cứ Mỹ ở Qatar, cho đến khi Trump tuyên bố ngừng bắn vào ngày 24 tháng 6.

Trong khi cuộc tranh luận vẫn tiếp diễn, cả ở Iran và Hoa Kỳ, về mức độ thiệt hại do các cuộc tấn công của Israel và Hoa Kỳ gây ra, một số nhà lập pháp Iran đã thúc đẩy một dự luật kêu gọi Iran rút khỏi NPT, và có khả năng là cả Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) tại quốc hội.

Trong khi chuẩn bị cho các cuộc đàm phán sắp tới với các nhà ngoại giao châu Âu, ông Gharibabadi cho biết chính quyền Trump đã tiếp tục đưa ra yêu cầu nối lại các cuộc đàm phán, vòng đàm phán thứ sáu dự kiến diễn ra chỉ hai ngày trước cuộc tấn công bất ngờ của Israel dẫn đến cuộc chiến kéo dài 12 ngày.

Ông Gharibabadi khẳng định Iran sẵn sàng nối lại đàm phán, nhưng chỉ khi Hoa Kỳ tuân thủ “hai đến ba nguyên tắc”, bao gồm “tin vào giải pháp đôi bên cùng có lợi, ngồi vào bàn đàm phán một cách trung thực, điều đó rất quan trọng, và nền tảng đàm phán không nên bị lạm dụng cho một cuộc xâm lược quân sự khác”.