Nhiều đại học của Mỹ bị cuốn vào việc hợp tác với phòng thí nghiệm do ĐCSTQ giám sát

Một báo cáo nghiên cứu mới cho thấy nhiều trường đại học hàng đầu của Mỹ, bao gồm Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), Đại học Stanford, Đại học Harvard và Đại học Princeton, trong vài năm qua đã duy trì hợp tác với các phòng thí nghiệm trí tuệ nhân tạo (AI) của Trung Quốc. Những đơn vị này tham gia sâu vào hệ thống giám sát quốc gia của chính quyền Đảng cộng sản Trung Quốc (ĐCSTQ).

Trong một số trường hợp, các hợp tác này thậm chí liên quan đến những cơ quan từng hỗ trợ chính quyền ĐCSTQ đàn áp người Duy Ngô Nhĩ, và đôi bên đã cùng xuất bản hàng ngàn bài nghiên cứu.

Các phòng thí nghiệm có nền tảng ĐCSTQ hợp tác quy mô lớn với Mỹ

Theo Fox News, báo cáo này do “Công ty Chiến lược Rủi ro” (Strategy Risks) và “Quỹ Nhân quyền” (Human Rights Foundation) công bố hôm thứ Hai (8/12). Báo cáo chỉ ra rằng từ năm 2020 đến nay, hai phòng thí nghiệm được nhà nước ĐCSTQ hậu thuẫn – Zhejiang Lab và Viện Nghiên cứu Trí tuệ Nhân tạo Thượng Hải (SAIRI) – đã cùng xuất bản khoảng 3.000 bài nghiên cứu với các học giả phương Tây.

Điều quan trọng hơn là hai phòng thí nghiệm này có liên hệ trực tiếp với Tập đoàn Công nghệ Điện tử Trung Quốc (CETC), một đơn vị then chốt trong hệ thống công nghiệp quân sự của ĐCSTQ.

CETC là đơn vị xây dựng nền tảng giám sát tại Tân Cương, vốn từ lâu được sử dụng để hỗ trợ việc đàn áp quy mô lớn người Duy Ngô Nhĩ. Cả chính quyền Trump lẫn chính quyền Biden đều đã xác định đây là hành vi diệt chủng.

Phòng thí nghiệm tham gia sâu vào cỗ máy giám sát của ĐCSTQ

Báo cáo cho biết hai phòng thí nghiệm trên không chỉ tham gia phát triển các công nghệ giám sát trong nước, mà còn hợp tác với Viện Nghiên cứu Số 3 của Bộ Công an. Viện này phụ trách trinh sát kỹ thuật và giám định số, là một trong những cơ quan nòng cốt của chính quyền ĐCSTQ trong việc giám sát người dân.

Những công nghệ được thúc đẩy bởi các hợp tác này bao gồm theo dõi đa mục tiêu, nhận dạng dáng đi và trinh sát hồng ngoại—những kỹ thuật được sử dụng rộng rãi nhằm giám sát người biểu tình, theo dõi những người bất đồng chính kiến và củng cố mạng lưới kiểm soát xã hội của ĐCSTQ.

Trong tuyên bố, công ty Chiến lược Rủi ro cho biết, dưới sự hỗ trợ của phương Tây và sự tham gia của nguồn tài trợ nghiên cứu từ chính phủ Mỹ, các phòng thí nghiệm này đã phát triển ra những công nghệ cuối cùng trở thành công cụ giám sát và xâm phạm nhân quyền trên quy mô lớn của ĐCSTQ, đồng thời đẩy nhanh quá trình rò rỉ công nghệ nhạy cảm từ Mỹ sang hệ thống của ĐCSTQ.

Tác giả báo cáo nhận định vấn đề nghiêm trọng không nằm ở các hình thức gián điệp truyền thống, mà ở việc các viện nghiên cứu phương Tây coi những phòng thí nghiệm phục vụ trực tiếp cho hệ thống an ninh của ĐCSTQ như các “đối tác học thuật bình thường”, làm ngơ trước thực tế rằng ĐCSTQ đang dùng AI để đàn áp người dân.

Báo cáo nhấn mạnh rằng không tồn tại bất kỳ tổ chức nghiên cứu nào tại Trung Quốc độc lập dưới sự kiểm soát của ĐCSTQ. Luật an ninh quốc gia, luật tình báo, luật an ninh mạng và luật an toàn dữ liệu đều yêu cầu mọi tổ chức phải phục vụ hệ thống tình báo của ĐCSTQ, đồng nghĩa với việc mọi thành quả hợp tác quốc tế đều có thể được đưa trực tiếp vào cỗ máy giám sát và cuối cùng được sử dụng để đàn áp người dân.

Ông Alex Gladstein, Giám đốc chiến lược của Quỹ Nhân quyền, nói với Fox News rằng kết quả nghiên cứu đã phơi bày một thực tế đáng kinh ngạc rằng giới học thuật AI của phương Tây và các tổ chức đạo đức học thường im lặng trước việc ĐCSTQ sử dụng AI để đàn áp người dân.

Ông chỉ trích rằng nhiều tổ chức hoàn toàn né tránh vấn đề nhân quyền tại Trung Quốc, và đằng sau sự im lặng đó thường tồn tại những động cơ tài chính, khiến không ai muốn lên tiếng. Dự án AI của Quỹ Nhân quyền nhằm mục đích vạch trần sự đạo đức giả này, thúc đẩy nghiên cứu về việc lạm dụng AI bởi các chế độ độc tài, đồng thời hỗ trợ các công cụ bảo vệ quyền riêng tư và tự do.

Báo cáo chỉ đích danh chỉ trích Đại học Oxford, Đại học Cambridge, MIT, Đại học California Berkeley và nhiều cơ sở khác, đồng thời cho biết từ năm 2020 – 2025 các trường này hầu như không lên tiếng về hành vi đàn áp bằng AI của ĐCSTQ, nhưng vẫn tiếp tục hợp tác với các phòng thí nghiệm Trung Quốc. Trong giai đoạn này, chỉ có 2 tổ chức quốc tế công khai lên án ĐCSTQ.

Tiền thuế của người dân Mỹ có thể đang tiếp tay cho hệ thống giám sát của ĐCSTQ

Báo cáo còn tiết lộ rằng trong nhiều bài báo hợp tác giữa Trung Quốc và Mỹ có xuất hiện tên các cơ quan tài trợ của Mỹ như Quỹ Khoa học Quốc gia (NSF), DARPA và Văn phòng Nghiên cứu Hải quân (ONR).

Điều này cho thấy tiền nghiên cứu từ thuế của người dân Mỹ có thể đã vô tình trở thành “nhiên liệu bên ngoài” cho hệ thống giám sát của ĐCSTQ.

Nhóm nghiên cứu viết điều này phơi bày lỗ hổng lớn của hệ thống nghiên cứu phương Tây, và cho thấy hệ thống này gần như không có khả năng tự bảo vệ trước việc công nghệ bị sử dụng để xâm phạm nhân quyền.

Báo cáo nhắc lại rằng trong hơn 10 năm qua, ĐCSTQ đã xây dựng hệ thống giám sát kỹ thuật số lớn nhất thế giới tại Tân Cương, nơi hơn 1 triệu người Duy Ngô Nhĩ bị giam giữ, cưỡng bức lao động, tái giáo dục chính trị và sống dưới sự giám sát toàn diện. Hệ thống có thể theo dõi khuôn mặt, giọng nói, cử động, thậm chí cả đặc điểm sinh học của mỗi người.

Nghiên cứu chỉ ra rằng ĐCSTQ triển khai có hệ thống các công nghệ giám sát nhằm đàn áp các nhà hoạt động nhân quyền, các nhóm dân tộc thiểu số và những người bất đồng chính kiến. Người Duy Ngô Nhĩ và các nhóm Hồi giáo khác tại Tân Cương là những đối tượng chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.

Báo cáo cảnh báo rằng nếu không có các cơ chế ràng buộc mới và yêu cầu minh bạch, các trường đại học và viện nghiên cứu công lập của phương Tây sẽ tiếp tục vô tình cung cấp những đột phá công nghệ then chốt cho hệ thống giám sát của ĐCSTQ.

Nhóm nghiên cứu kêu gọi thiết lập cơ chế đánh giá nhân quyền bắt buộc cho mọi hợp tác nghiên cứu quốc tế; công khai nền tảng của các tổ chức đối tác và đồng tác giả; và cấm rõ ràng việc hợp tác với các phòng thí nghiệm tham gia sâu vào hệ thống giám sát của ĐCSTQ.

Hệ thống giám sát và kiểm soát của Bắc Kinh từ lâu được biết đến với mức độ chặt chẽ, từ đội ngũ kiểm duyệt lớn vận hành “Vạn Lý Tường Lửa” đến mạng lưới camera dày đặc tại các đô thị.

“Trung Quốc đang tận dụng AI để nâng cao hiệu quả và mức độ thâm nhập của các hệ thống kiểm soát hiện có. AI cho phép Bắc Kinh giám sát nhiều người hơn, với mức độ chi tiết hơn và ít tốn nguồn lực hơn”, ông Nathan Attrill, đồng tác giả báo cáo và nhà phân tích cấp cao về Trung Quốc tại ASPI, nhận định.

Mạng lưới camera giám sát khổng lồ của Trung Quốc là điểm khởi đầu cho việc giám sát bằng AI. Mặc dù không có số liệu thống kê toàn diện, ước tính tồn tại tới 600 triệu camera trên toàn quốc (tương đương khoảng 3 camera cho mỗi 7 người). Những camera này cũng ngày càng được trang bị nhiều tính năng AI tiên tiến như nhận dạng khuôn mặt và theo dõi vị trí.

Người tập Pháp Luân Công Mã Trường Thanh (Ma Changqing) ở tỉnh Cát Lâm đã bị camera giám sát ghi lại khi đang phát tài liệu giảng rõ sự thật về Pháp Luân Công, và bị bắt cóc.

Ngày 18/9, ông Mã bị bức hại đến tử vong tại Trại giam Cát Lâm. Vụ việc này khiến các chuyên gia và học giả lo ngại ĐCSTQ đang sử dụng công nghệ cao để tăng cường đàn áp những người có tín ngưỡng tôn giáo.

Liên quan đến trường hợp của ông Mã Trường Thanh, ông Lương Thiếu Hoa (Liang Shaohua), cựu luật sư người Trung Quốc, phụ trách nhóm luật sư “Tòa án Công dân”, nói với Epoch Times rằng: “Cuộc đàn áp tôn giáo của ĐCSTQ, đặc biệt là cuộc đàn áp Pháp Luân Công, là không thể tin được. Thủ đoạn trong hơn 20 năm qua muôn hình vạn trạng, không cách thức nào là không dùng đến.”

Trong quá trình bức hại các học viên Pháp Luân Công, ĐCSTQ đã sử dụng camera và công nghệ dữ liệu lớn để tiến hành giám sát toàn diện các học viên Pháp Luân Công.

Ông Lương nói: “[ĐCSTQ] dùng kiểu giám sát xã hội toàn diện như [tiểu thuyết] ‘1984,’ mọi nơi mọi lúc. Nhưng kỳ lạ là: kiểu giám sát của họ rất thuận tiện để bắt người, quý vị chỉ cần giơ cao một tấm biển lên, họ sẽ nhanh chóng bắt được quý vị; nhưng quý vị thấy đấy, phụ nữ và trẻ em hàng năm bị bắt cóc, cho đến việc một số thanh thiếu niên mất tích bí ẩn, thì sau đó không hề tìm thấy. Sự giám sát của ĐCSTQ chỉ nhằm vào những gì họ cần chứ không phải những gì người dân cần. Họ giám sát để ngăn chặn người dân.”

Ông nói rằng Pháp Luân Công là “một tôn giáo rất bình hòa,” “Họ (Pháp Luân Công) dạy những điều tốt đẹp, ‘chân, thiện, nhẫn’. Tại sao lại một mực bức hại họ chứ?”

Bình Minh (t/h)