Những sự kiện “Bất ngờ tháng Mười” lịch sử khiến cuộc chạy đua vào Nhà Trắng xáo trộn

Thuật ngữ “Bất ngờ tháng Mười” (October surprise) – ám chỉ một diễn biến bất ngờ đột nhiên xuất hiện vào giai đoạn cuối của kỳ bầu cử, thường làm đảo lộn các dự đoán – lần đầu tiên xuất hiện trong trong tiếng Anh Mỹ vào năm 1980.

Thập niên 1980

Trong cuộc chạy đua vào Nhà Trắng vào năm 1980 giữa Tổng thống đương nhiệm lúc bấy giờ Jimmy Carter, từng giữ chức Thống đốc tiểu bang Georgia từ năm 1971 đến năm 1975, và ông Ronald Reagan, cựu Thống đốc tiểu bang California, ông Reagan đã biết rằng nếu 52 con tin Mỹ bị bắt giữ tại Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Iran bất ngờ được thả tự do có thể sẽ thúc đẩy mạnh mẽ chiến dịch tranh cử của đối thủ Jimmy Carter.

Vào thời điểm đó, nhiệm kỳ của ông Carter đã mang nặng dấu ấn với tình trạng kinh tế “trì trệ” kéo dài, thất bại trong chính sách đối ngoại như cuộc khủng hoảng con tin ở Iran, và rất nhiều những lo ngại khác.

Cựu Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán và Hối đoái William Casey, giám đốc chiến dịch của ông Reagan khi đó đã lên tiếng cảnh báo rằng ông Carter có thể đang lên kế hoạch cho một “Bất ngờ tháng Mười” như vậy và kêu gọi các đồng minh trong cộng đồng tình báo cảnh báo trước bất kỳ dấu hiệu nào về việc Iran trả tự do cho các con tin.

Cuối cùng, không “Bất ngờ [tháng Mười]” nào xảy ra, và thay vào đó lãnh tụ tối cao Iran Ayatollah Ruhollah Khomenei đã trả tự do cho các con tin sau 444 ngày bị giam giữ vào đúng ngày ông Reagan nhậm chức tổng thống Hoa Kỳ vào năm 1981, trở thành một điểm cộng cho Đảng Cộng hòa vào thời điểm đó.

Vào năm 1984, lần tái tranh cử của ông Reagan đối đầu với cựu Phó Tổng thống Fritz Mondale, diễn ra khá êm ả. Đảng Cộng hòa đã giành chiến thắng vang dội ở 49 tiểu bang, chỉ trừ tiểu bang quê hương Minnesota của ông Mondale.

Tương tự vào năm 1988, khi chiến dịch tranh cử của Thống đốc tiểu bang Massachusetts Michael Dukakis có phần khốn đốn – đặc biệt sau khi ông bị truyền thông chế giễu vì đội mũ bảo hiểm quá cỡ khi ngồi trên xe tăng trong một đoạn quảng cáo. Và khi đó, nếu có một sự kiện tháng Mười bất ngờ xảy ra, tình thế có thể đã thay đổi đi rất nhiều. 

Ông Dukakis từng bộc lộ trong một cuộc phỏng vấn vào năm 2008 rằng nếu ông “đánh bại được ông già” – tức Phó Tổng thống George H.W. Bush – “chúng ta sẽ chẳng bao giờ nghe đến tên thằng nhóc kia [cựu Tổng thống George W. Bush, con trai của ông George H.W. Bush.], và tình hình bây giờ có thể tốt hơn nhiều; nên tất cả là lỗi của tôi”.

Thập niên 1990

Từ năm 1988 đến năm 2016 – ngoại trừ một lần vào năm 2012 – một thành viên của dòng họ Clinton hoặc Bush đã luôn xuất hiện trong cuộc đua tổng thống, và hầu như đều là đề cử viên chính thức của một trong hai đảng lớn. 

Vào năm 1992, Iran lại được công chúng Hoa Kỳ chú ý đặc biệt một lần nữa trong chiến dịch tranh cử, khi vào ngày 30 tháng 10, chỉ bốn ngày trước ngày bầu cử, ông Caspar Weinberger, cựu Bộ trưởng Quốc phòng của ông Reagan bị truy tố vì cố tình che giấu vụ bê bối Iran-Contra.

Trong thời gian vụ bê bối xảy ra, Bush cha – tức cựu Tổng thống George H.W. Bush – giữ chức vị phó tổng thống, bị liên lụy trong vụ bê bối vì Hoa Kỳ đã tài trợ cho phiến quân Nicaragua, được gọi là “La Contrarrevolución“, bằng nguồn tiền từ việc bán vũ khí cho Tehran.

Vào tháng 12/1992, Thẩm phán Liên bang Thomas Hogan tại Washington, D.C., đã bác bỏ vụ kiện do hết thời hiệu. Ông Bush cha sau đó đã ân xá cho ông Weinberger.

Ngay sau “Bất ngờ tháng Mười” năm 1992, ông Bush cha đã bị ông Bill Clinton, Thống đốc tiểu bang Arkansas lúc bấy giờ của Đảng Dân chủ, đánh bại. Ngoài ra việc tỷ phú Texas H. Ross Perot tham gia tranh cử cũng góp phần khiến ông Bush cha mất đi sự ủng hộ của cử tri. 

Sau một kỳ bầu cử tương đối yên ả năm 1996, kỳ bầu cử năm 2000 giữa ông Bush con, hay cựu Tổng thống George W. Bush, và Phó Tổng thống Al Gore cũng xuất hiện một “Bất ngờ tháng Mười” khác biệt.

Thập niên 2000

Trong tuần cuối của chiến dịch, truyền thống đã tiết lộ một báo cáo cho biết ông Bush từng bị bắt vì lái xe trong tình trạng say rượu ở tiểu bang Maine vào năm 1976.

Ngay sau đó, ông Bush đã lên tiếng xác nhận rằng ông đã từng bị bắt giữ sau khi uống bia tại một quán bar ở Kennebunkport vào cuối tuần Lễ Lao động năm đó, khi ông chỉ mới 30 tuổi.

“Đó là một câu chuyện có thật. Tôi không tự hào về điều đó… Tôi đã thú nhận với cảnh sát rằng mình có uống rượu… Tôi đã rút kinh nghiệm“, ông Bush lên tiếng thừa nhận trong một buổi vận động tranh cử ở tiểu bang Wisconsin.

Ông Karl Rove, từng là một cố vấn cao cấp của Bush và hiện là cộng tác viên của đài Fox News, đã cho rằng “Bất ngờ tháng Mười” này có thể đã khiến ông Bush mất đi lượng phiếu phổ thông ở một vài tiểu bang.

Cuối cùng, ông Bush vẫn chiến thắng – trong một cuộc bầu cử tranh cãi sát sao nhất cho đến cuộc đối đầu năm 2020 giữa cựu Tổng thống Donald Trump và Tổng thống đương nhiên Joe Biden.

Các quan chức tại Florida vào năm 2000 đó đã phải rất vất vả để xử lý những lá phiếu giấy có “phần giấy thừa chưa tách rời”. Trong khi đó, ông Roger Stone, cố vấn đảng Cộng hòa,  và Dân biểu John Sweeney của tiểu bang New York – được ông Bush đặt biệt danh là “Nghị sĩ Thép” – được công chúng chú ý đặc biệt khi kêu gọi cử tri ăn mặc lịch sự tổ chức “Cuộc bạo động những người anh em Brooks” tại văn phòng bầu cử Miami-Dade.

Vào năm 2004, ngay trước Ngày Bầu cử, ông Osama bin Laden đã xuất hiện trong một video tuyên bố nhận hoàn toàn trách nhiệm về vụ khủng bố 9/11 và gọi ông Bush là một kẻ độc tài vì sử dụng Đạo luật Patriot. Ông John Kerry, lúc đó là Thượng nghị sĩ của tiểu bang Massachusetts, nhận xét rằng video đó đã khiến công chúng chú ý đến chủ nghĩa khủng bố một lần nữa.

Vào tháng 9 năm 2008, tập đoàn tài chính Wall Street Lehman Brothers sụp đổ và một cuộc suy thoái không thua gì cuộc suy thoái năm 1929 phủ bóng lên Hoa Kỳ, khiến ông Bush – và ông John McCain, Thượng nghị sĩ của tiểu bang Arizona đồng thời là đề cử viên của Đảng Cộng hòa – phải chịu hoàn toàn trách nhiệm. Ông Dick Fuld, CEO bị giáng chức của Lehman Brothers, đã bị Quốc hội triệu tập. 

Với sự lôi cuốn của mình, ông Barack Obama, Thượng nghị sĩ của tiểu bang Illinois, cùng các khẩu hiệu chiến dịch tranh cử như “Hy vọng”, “Thay đổi” và “Chúng ta có thể”, đã khơi dậy làn sóng ủng hộ của tầng lớp cử tri trẻ tuổi. Làn sóng nhiệt huyết, trong bối cảnh cuộc khủng hoảng tài chính đang diễn ra – là một “Bất ngờ tháng Mười” lớn – đã làm suy yếu cơ hội giành được vị trí tổng thống của Đảng Cộng hòa.

Thập niên 2010

Trong kỳ bầu cử năm 2012, một sự kiện “Bất ngờ tháng Mười” từ chính đảng Cộng hòa đã làm tổn hại chính đề cử viên cho vị trí tổng thống của đảng này.

Sau khi siêu bão Sandy tàn phá vùng đông bắc Hoa Kỳ, ông Chris Christie, Thống đốc New Jersey lúc bấy giờ, đã lên tiếng công khai ca ngợi nỗ lực cứu trợ đồng thời tổ chức tiếp đón nồng hậu dành cho ông Obama. Lần tiếp đón này đã bị các nhà phê bình chỉ trích mạnh mẽ vì đã giúp ông Obama đạt được lợi thế to lớn vào phút chót.

Ông Christie từ lâu đã lên tiếng phủ nhận rất nhiều cáo buộc của các nhà phê bình cho rằng ông từng ôm Obama, gọi đó là “cái ôm tưởng tượng, chẳng ai nhìn thấy vì không hề xảy ra”.

Trong một buổi tọa đàm với cử tri vào năm 2016 ở thành phố Sussex, tiểu bang New Jersey, ông Christie đã chất vấn những người chỉ trích vẫn còn nhắc đến việc ông thân thiết với ông Obama mà không ủng hộ ông Mitt Romney, đề cử viên vào thời điểm đó của Đảng Cộng hòa, hỏi rằng: “Các vị muốn tôi làm gì, chính xác là… nói luôn rằng, ‘Không, tôi ủng hộ Mitt Romney, tôi không muốn ông đến’ – hay các vị muốn tôi mặc áo khoác có in tên Romney khi đi cùng ông ấy – điều này thật vô lý”. 

Cũng trong kỳ bầu cử năm 2016, sau khi từ chối khuyến nghị Bộ Tư pháp truy tố bà Hillary Clinton vào tháng Bảy vì xử lý sai tài liệu mật, ông James Comey, Giám đốc FBI, đã thông báo chỉ vài ngày trước cuộc bầu cử rằng ông đang mở lại cuộc điều tra vấn đề thư tín điện tử của bà Hillary Clinton, đề cử viên tranh cử cho vị trí tổng thống của Đảng Dân chủ.

Các thư tín điện tử liên quan đến cuộc điều tra bất ngờ được tìm thấy trên máy tính của ông Anthony Weiner, Dân biểu tiểu bang New York. Khi đó, ông Weiner, một đảng viên Dân chủ, là chồng đã ly thân của bà Huma Abedin, cố vấn bà Clinton.

Bà Clinton thua cuộc sát nút ở một số tiểu bang chiến trường, và ông Trump khiến ngoại giới bất ngờ khi trở thành tổng thống đầu tiên không tham gia vào chính trường hoặc quân đội trước khi đắc cử chức vị tổng thống. 

Chiến thắng này diễn ra bất chấp một sự kiện “Bất ngờ tháng Mười” khác – khi đoạn băng ông Trump khoe khoang với MC Billy Bush rằng ông có khả năng “tóm” vào vùng kín của phụ nữ không chút trở ngại, gây chấn động truyền thông lúc bấy giờ.

Thập niên 2020

Một “Bất ngờ tháng Mười” lớn xảy ra vào năm 2020, khi tờ New York Post đăng tải câu chuyện về những hình ảnh nhạy cảm và tài liệu kinh doanh quốc tế được tìm thấy trên máy tính của ông Hunter Biden, con trai ông Joe Biden – sau khi ông Hunter để lại máy tính tại một tiệm sửa chữa ở thành phố Wilmington.

Các nền tảng truyền thông mạng xã hội được cho là đã tìm cách ngăn chặn câu chuyện “bất ngờ” này, và một nhóm quan chức tình báo đã cùng đặt bút ký vào một bức thư mà đã bị ngoại giới chỉ trích nặng nề, khẳng định rằng câu chuyện này là tuyên truyền của Nga.

Sau đó, câu chuyện này đã được xác nhận là chính xác, nhưng đã quá muộn khi ông Joe Biden giành chiến thắng trước ông Trump.

Trong kỳ bầu cử năm nay, dù không xảy ra vào tháng Mười, Đảng Dân chủ đã phải đối mặt với một cú sốc chính trị vào tháng Bảy khi Tổng thống Joe Biden – sau buổi tranh biện lần đầu tiên giữa ông Biden và ông Trump bị công chúng chế giễu và phải  tuyên bố chấm dứt cuộc chạy đua cho vị trí tổng thống năm 2024, khiến Đảng Dân chủ lựa chọn Phó Tổng thống Kamala Harris làm đề cử viên thay thế.

Với một kỳ bầu cử năm 2024 vốn đã đầy tranh cãi, vẫn chưa rõ liệu một “Bất ngờ tháng Mười” lớn khác sẽ xuất hiện hay không, hoặc liệu dân chúng Hoa Kỳ sẽ hồi tưởng về một sự kiện đã xảy ra trong tháng này và coi đó là cú sốc bốn năm một lần.