Ông Trump ký sắc lệnh AI Genesis khai thác dữ liệu khoa học Mỹ thúc đẩy đổi mới

Tổng thống Trump ký sắc lệnh thành lập Sứ mệnh Khởi Nguyên (Genesis Mission), một chương trình quốc gia dùng AI để khai thác kho dữ liệu khoa học liên bang và tăng tốc nghiên cứu trong y học, năng lượng, vật liệu và quốc phòng. Bộ Năng lượng Mỹ sẽ điều phối mạng lưới siêu máy tính và 17 phòng thí nghiệm quốc gia để xây dựng một nền tảng AI thí nghiệm có khả năng tự mô phỏng, phân tích và đề xuất thí nghiệm khoa học. Chính quyền mô tả đây là nỗ lực quy mô tương đương chương trình Apollo, nhằm củng cố vị thế dẫn đầu của Mỹ trong cuộc cạnh tranh AI với Trung Quốc.

Ngày 24/11/2025, Tổng thống Donald Trump ký sắc lệnh hành pháp lập ra chương trình Sứ mệnh Khởi Nguyên (Genesis Mission).

Đây là một sáng kiến cấp quốc gia nhằm dùng trí tuệ nhân tạo (AI) để kết nối, mở khóa và khai thác kho dữ liệu khoa học liên bang (các dữ liệu mà các bộ ngành, đặc biệt là Bộ Năng lượng, tích lũy suốt nhiều thập kỷ) và các phòng thí nghiệm quốc gia, tăng tốc nghiên cứu trong các lĩnh vực như y học, năng lượng, vật liệu, an ninh quốc gia.

Mục tiêu chính của “Genesis Mission”

Xây dựng một nền tảng AI thí nghiệm tập trung: kết nối siêu máy tính, phòng thí nghiệm quốc gia, đại học và doanh nghiệp, môi trường dữ liệu đám mây an toàn và bộ dữ liệu nghiên cứu lại để huấn luyện các mô hình nền tảng khoa học (scientific foundation models) và các AI agent có thể:

• Đề xuất giả thuyết mới,

• Thiết kế thí nghiệm,

• Mô phỏng và phân tích kết quả nhanh hơn con người rất nhiều.

Rút ngắn thời gian khám phá khoa học: từ nhiều năm xuống còn ngày hoặc giờ, đặc biệt trong:

• Gấp rút tìm phương thuốc mới và điều trị bệnh,
• Nhiên liệu và năng lượng mới (ví dụ: nhiệt hạch, lưới điện hiện đại),
• Khoa học vật liệu, bán dẫn, công nghệ phòng thủ.

Củng cố vị thế dẫn đầu AI của Mỹ, trong bối cảnh cạnh tranh gay gắt với Trung Quốc về AI và công nghệ cao.

Chính quyền mô tả Genesis Mission là lần huy động khoa học lớn nhất từ thời chương trình Apollo, thể hiện tham vọng biến AI thành động cơ tăng trưởng mới cho nước Mỹ.

Cách triển khai cụ thể

Bộ Năng lượng Mỹ (DOE) được giao làm trung tâm điều phối:

• dùng mạng lưới 17 phòng thí nghiệm quốc gia,
• tận dụng và mở rộng hệ thống siêu máy tính hiệu năng cao (HPC),
• xây dựng một hạ tầng được gọi là Nền tảng Khoa học và An ninh Hoa Kỳ (American Science and Security Platform) – xương sống của Genesis Mission.

Nền tảng này sẽ:

• kết hợp các siêu máy tính, môi trường dữ liệu đám mây an toàn, mô hình AI dự đoán, và kho dữ liệu khoa học lớn nhất thế giới của chính phủ;
• cho phép các nhóm nghiên cứu ở nhiều nơi cùng truy cập để thiết kế – chạy – phân tích thí nghiệm gần như trong thời gian thực.

DOE phải lập danh sách thách thức quốc gia, xác định dữ liệu và tài nguyên tính toán cho từng thách thức trong khung thời gian 60–270 ngày.

• Trong 60 ngày: DOE phải đề xuất ít nhất 20 thách thức quốc gia (national challenges) mà Genesis Mission sẽ tập trung.

• Trong 90–120 ngày: xác định nguồn lực tính toán (siêu máy tính, dữ liệu đám mây) và bộ dữ liệu trọng tâm cho từng thách thức.

• Trong vòng 8 tháng: rà soát năng lực robot, tự động hoá và AI tại các phòng thí nghiệm quốc gia.

• Trong 270 ngày: đưa ra ít nhất một ứng dụng cụ thể, ví dụ như:

  • tăng sản lượng năng lượng,

  • tối ưu lưới điện,

  • đẩy nhanh nghiên cứu thuốc hoặc vật liệu cho quốc phòng.

Nói cách khác, đây không chỉ là tuyên bố chính trị mà có thời hạn tương đối rõ ràng.

Lĩnh vực nào sẽ được ưu tiên?

Y học – dược phẩm: Dự đoán cấu trúc protein, thiết kế thuốc mới, cá nhân hóa điều trị.

Năng lượng & lưới điện: Tối ưu vận hành mạng lưới điện, giúp kiểm soát chi phí điện đang tăng vì trung tâm dữ liệu AI.

Khoa học vật liệu & bán dẫn: Tìm vật liệu mới cho pin, siêu dẫn, chip.

Lĩnh vực an ninh quốc gia: Hạt nhân, vật liệu quốc phòng, sinh học, vi điện tử, lượng tử.

Dùng AI để rút ngắn chu kỳ khám phá khoa học – việc mất vài năm có thể rút còn vài tuần hoặc vài ngày.

Nhấn mạnh lợi ích kinh tế: ứng dụng AI để tối ưu sản xuất năng lượng, hiện đại hóa lưới điện, giảm chi phí, và thúc đẩy đổi mới trong khu vực tư nhân.

Đề cập đến khía cạnh an ninh, chiến lược: dùng AI để tăng sức mạnh trong các lĩnh vực nhạy cảm như công nghệ hạt nhân, vi điện tử, sinh học, quốc phòng.

Đồng thời, sắc lệnh này còn đi kèm nỗ lực giảm bớt quy định hạn chế AI, nhằm khuyến khích đầu tư tư nhân và triển khai nhanh hơn.

Dữ liệu khoa học liên bang sẽ được phân loại

• Dữ liệu mở (open) – dùng cho cộng đồng khoa học rộng rãi,
• Dữ liệu sở hữu / nhạy cảm thương mại (proprietary),
• Dữ liệu nhạy cảm liên quan an ninh quốc gia; từ đó xác định mức độ truy cập khác nhau cho giới nghiên cứu và doanh nghiệp.

Mỗi loại sẽ có cấp độ truy cập, kiểm soát và air-gap (tách biệt mạng) khác nhau.

Mục tiêu là tận dụng tối đa dữ liệu mà vẫn giữ an ninh – kinh tế – y tế – quốc phòng.

Hợp tác công–tư và cuộc đua với Trung Quốc

Genesis Mission là cách Mỹ tăng tốc để dẫn đầu AI, nhất là trong khoa học và công nghệ cứng (hard tech), đối trọng với đầu tư AI của Trung Quốc.

Các đối tác tư nhân được nhắc tên gồm:

Nvidia, Dell, AMD, HPE, một số hãng dữ liệu đám mây, và các startup AI (một số nguồn nêu cả Anthropic) để cung cấp hạ tầng siêu máy tính và điện toán đám mây phục vụ huấn luyện mô hình AI.

Chính quyền cũng nói tới việc gỡ bớt rào cản pháp lý với AI (đã hủy sắc lệnh an toàn AI dưới thời Tổng thống Biden), nhấn mạnh phát triển nhanh cùng bảo vệ an ninh bằng kỹ thuật và phân tầng dữ liệu hơn là siết chặt bằng quy định.

Một số câu hỏi còn bỏ ngỏ

Nguồn tiền cụ thể cho Genesis Mission hiện vẫn chưa rõ; nhiều báo cho biết sẽ cần thêm sự phê chuẩn của Quốc hội, dù Nhà Trắng nói sẽ tận dụng tối đa hạ tầng và ngân sách hiện có.

Tiêu thụ điện của AI: trung tâm dữ liệu và siêu máy tính tiêu thụ điện lớn, có thể đẩy giá điện tăng. Chính quyền phản biện là:

• AI cũng sẽ được dùng để tăng hiệu suất năng lượng,

• Đầu tư vào nhiệt hạch, lưới điện thông minh về dài hạn có thể giúp giá điện giảm.

Rủi ro an ninh sinh học / vũ khí: nếu AI quá mạnh, có thể bị lạm dụng. Vì vậy, chương trình nhấn mạnh:

• Không cho mô hình AI truy cập trực tiếp dữ liệu nhạy cảm ngoài môi trường kiểm soát,

• Dùng các lớp phân quyền, nhóm tấn công giả lập để kiểm tra lỗ hổng (red-team), kiểm tra an toàn.

Thiên Vân, theo The Epochtimes (1), The Epochtimes (2), Newsmax, New York Post